Στην επαρχία Κισάμου στη δυτική Κρήτη, στο δρόμο για το Ελαφονήσι, λίγο μετά το χωριό Τοπόλια θα περάσετε μέσα από ένα μικρό τούνελ. Ακριβώς στην έξοδο του τούνελ, ψηλά, επάνω στην πλαγιά δεξιά σας θα δείτε το άνοιγμα μιας σπηλιάς κι ένα ασυνήθιστο, μεταλλικό αστέρι να λάμπει στις ακτίνες του ήλιου. Είναι η είσοδος του σπηλαίου της Αγίας Σοφίας. Από το επίπεδο του δρόμου ανεβαίνετε αρκετά σκαλοπάτια, ενώ στη συνέχεια ακολουθείτε ένα μικρό μονοπάτι. Πλησιάζοντας συνειδητοποιείτε ότι το άνοιγμα είναι αρκετά μεγάλο και σιγά-σιγά ξεχωρίζει η σκεπή μιας μικρής εκκλησίας αριστερά. Είναι το εκκλησάκι της Αγίας Σοφίας, που βρίσκεται μέσα στο σπήλαιο και του δίνει το όνομα του.
Μπαίνοντας στο σπήλαιο η πρώτη διαπίστωση είναι ότι είναι πραγματικά τεράστιο (σχεδόν στο μέγεθος ενός μητροπολιτικού ναού). Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το σπήλαο της Αγίας Σοφίας βρίσκεται σε υψόμετρο 285μ. και περιλαμβάνει θόλο ύψους 20μ. και διαμέτρου 70μ. με ποικιλόμορφους σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Στην τοποθεσία αυτή βρέθηκαν διάφορα αρχαία αντικείμενα, μεταξύ των οποίων όστρακα της Νεολιθικής εποχής.
Κάνουμε μερικά διστακτικά βήματα μέχρι να συνηθίσουν τα μάτια στο ημίφως και κατευθυνόμαστε προς το εκκλησάκι, που βρίσκεται μπροστά στην αριστερή πλευρά της σπηλιάς, η οποία σχηματίζει και τον ένα του τοίχο. Είναι ένα μικρό, συνηθισμένο εκκλησάκι, χωρίς κάτι ιδιαίτερο αρχιτεκτονικά ή σε αγιογραφίες. Αυτό όμως που το κάνει μοναδικό είναι η αίσθηση του χώρου που βρίσκεται.
Ξανά έξω και με τα μάτια να έχουν συνηθίσει αρκετά αρχίζουμε να εξερευνούμε το χώρο. Είναι πραγματικά απίστευτο το μέγεθος των σταλαγμιτών (το αντίστοιχο των σταλακτιτών, αλλά σχηματίζονται στο έδαφος αντί να κρέμονται από την οροφή του σπηλαίου). Ορισμένοι φθάνουν τα 5-6 μέτρα! Αν σκεφθείτε ότι κι οι σταλακτίτες έχουν περίπου τις ίδιες διαστάσεις κι ότι δεν έχουν ενωθεί ακόμα, αλλά απέχουν 4-5 μέτρα καταλαβαίνετε ότι μιλάμε για ένα σπήλαιο με ύψος όσο μια 5όροφη πολυκατοικία. Σε ένα-δυο σημεία έχουν φυτρώσει άγριες συκιές ενώ υπάρχουν πολλά περιστέρια.
Αρχίζουμε να προχωράμε βαθύτερα. Η υγρασία είναι έντονη και το έδαφος μουσκεμένο, ωστόσο δεν γλιστράει ιδιαίτερα. Σε ορισμένα σημεία είναι τόση πολλή η άλγη έχει καλύψει τελείως τους βράχους με ένα βαθύ-πράσινο στρώμα.
Οι σταλαγμίτες παρουσιάζουν μια αστείρευτη ποικιλία σχημάτων, από πανύψηλους, κωνικούς σχηματισμούς μέχρι άλλους πολύ κοντούς, που η κορυφή τους θυμίζει φαλακρό κεφάλι.
Ιδιαίτερα εντυπωσιακός ήταν ένας συνδυασμός βράχου και σταλαγμίτη που αναπαριστούσε πιστά το μυθικό Μονόκερω.
Τους σταλακτίτες στάθηκε αδύνατο να τους παρατηρήσουμε προσεκτικά, μια και το ύψος που βρίσκονται είναι απαγορευτικό για την όραση μας χωρίς φακό.
Η σπηλιά αυτή χρησιμοποιείται για λατρευτικούς σκοπούς και συνδέεται με διάφορους θρύλους, όπως το πέταλο του Αγίου Γεωργίου. Ισχυρίζονται ότι έχει αποτυπωθεί στο βράχο το αποτύπωμα της οπλής του αλόγου του Αγ. Γεωργίου. Πραγματικά σε κάποιο βράχο υπάρχει ένα βαθούλωμα, που το σχήμα του θυμίζει κάτι τέτοιο.
