Φωτορεπορτάζ:Γιώργης Μπαγκέρης
Πλήθος κόσμου και επισήμων τίμησαν και φέτος στα Ανώγεια τους ήρωες της Αρκαδικής εθελοθυσίας, στον χώρο του ανδριάντα του πυρπολητή του Αρκαδίου Εμμανουήλ Βασιλείου (Αναγνώστου) Σκουλά, στην εκδήλωση που διοργάνωσε ο Δήμος Ανωγείων. Το ιστορικό της ημέρας εκφώνησε ο διδάκτορας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γεώργιος Μ.Πατεράκης με τίτλο “Η Αρκαδική θυσία, ο Εμμανουήλ Σκουλάς και η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας της Κρήτης”. Στον ανδριάντα του ήρωα κατατέθηκαν στεφάνια από όλους τους τοπικούς φορείς, ενώ κρατήθηκε ενός λεπτού σιγή και έγινε ανάκρουση του εθνικού ύμνου. Ξεχωριστή ήταν φέτος η συμβολική παρουσία της κόρης του τέως πρωθυπουργού της Ελλάδας Γεωργίου Παπανδρέου, Μαργαρίτας Παπανδρέου που παρευρέθηκε στην τελετή και κατέθεσε στεφάνι στον ανδριάντα του Εμμανουήλ Σκουλά.
Αρχικά εψάλη επιμνημόσυνος δέηση παρουσία των ιερωμένων των Ανωγείων, ενώ τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου εκπροσώπησε ο Πανοσιολογιότατος ιεροκήρυκας της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης πατέρας Νικηφόρος Κουνάλης. Μεταξύ άλλων το παρόν έδωσαν ο Δήμαρχος Ανωγείων Εμμανουήλ Καλλέργης και σύσσωμο το δημοτικό συμβούλιο, οι πρώην δήμαρχοι Ανωγείων Σωκράτης Κεφαλογιάννης και Νικόλαος Ξυλούρης, ο Αντιπεριφερειάρχης Κρήτης Εμμανουήλ Χνάρης, ο δήμαρχος Αρχανών-Αστερουσίων Εμμανουήλ Κοκοσάλης, ο πρώην Βουλευτής Ηρακλείου Ιωάννης Σκουλάς, ο Αντιδήμαρχος Ηρακλείου Μαρίνος Παττακός,ο γενικός γραμματέας του ΚΙ.ΝΑΛ Ρεθύμνου και Αντιδήμαρχος Μυλοποτάμου Μιχάλης Σαρρής, ο πρόεδρος του Πολιτιστικού συλλόγου Ανωγείων Νικόλαος Βρέντζος και άλλοι.
Την εκδήλωση χαιρέτησαν με επιστολή τους ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης σεβασμιότατος κ.κ Ειρηναίος και ο Επικεφαλής των Ευρωβουλευτών της Νέας Δημοκρατίας Μανόλης Κεφαλογιάννης. Μετά το πέρας της τελετής η οικογένεια των Σκουλάδων παρέθεσε γεύμα προς τιμήν όλων των ηρώων της Αρκαδικής εθελοθυσίας στο κέντρο “Ντελίνα”.
Παράλληλα με τους νεκρούς του Αρκαδίου τιμήθηκαν σήμερα και οι πεσόντες ανωγειανοί στις μάχες που προηγήθηκαν και ακολούθησαν της ανατίναξης της Μονής.Αυτοί είναι οι κάτωθι:
Στη μάχη της Τυλίσου 27 Σεπτεμβρίου 1866:
Νικόλαος Σκουλάς
Γεώργιος Ξυλούρης
Γεώργιος Κρασσάς
Μανώλης Σκουλάς
Στέλιος Κεφαλογιάννης
Στη μάχη του Καμαριώτη 10 Ιανουαρίου 1867
Γεώργιος Καλλέργης
Στη μάχη του Ομέρ 6 Μαίου 1867
Ζαχάρης Σπιθούρης
Γεώργιος Σπιθούρης
Δημήτριος Σπαχής
Γεώργιος Μανουράς
Στη μάχη του Συρού
Ιωάννης Καράτζης
Ζαχάρης Πλεύρης
Ιωάννης Καλέντης
Το άγαλμα του Εμμανουήλ Σκουλά είναι εκεί από τον Οκτώβριο του 1996 για να θυμίζει σε όλους μας τους ανθρώπους που έδωσαν ψυχή και αίμα ανά τους αιώνες στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες.
Τι έγινε στο Αρκάδι στις 9 Νοεμβρίου 1866
Κορυφαία πράξη του απελευθερωτικού αγώνα των Κρητών, σύμβολο ηρωισμού και θυσίας. Είναι το σημαντικότερο επεισόδιο της Κρητικής Επανάστασης του 1866.
Η κακοδιοίκηση και η καταπίεση της τουρκικής διοίκησης ανάγκασε την Παγκρήτια Συνέλευση που συνήλθε στα Χανιά να αποστείλει στις 14 Μαίου 1866 αναφορά στον Σουλτάνο με μια σειρά αιτημάτων. Συγκεκριμένα, ζητούσε: βελτίωση του φορολογικού συστήματος, σεβασμό της χριστιανικής θρησκείας, αναγνώριση του πληθυσμού να εκλέγει ελεύθερα τους δημογέροντές του και τη λήψη μέτρων για την οικονομική ανάπτυξη του νησιού.
Παράλληλα, απέστειλε μυστικό υπόμνημα προς τους μονάρχες της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας, με το οποίο τους καλούσε να ενεργήσουν για την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα ή να μεσολαβήσουν στη χορήγηση από τον Σουλτάνο «Οργανικού Νόμου». Στη συγκέντρωση αυτή συμμετείχε και ο Γαβριήλ Μαρινάκης, ηγούμενος της Μονής Αρκαδίου, που ήταν το επαναστατικό κέντρο της περιοχής Ρεθύμνης.
Οι Μεγάλες Δυνάμεις αδιαφόρησαν, ενώ η ελληνική κυβέρνηση δήλωνε ουδετερότητα και δεν πήρε ανοιχτά το μέρος των επαναστατών. Μόνο η Ρωσία κινήθηκε δραστήρια, χάρη στους υποπροξένους της στο νησί Ιωάννη Μιτσοτάκη και Σπυρίδωνα Δενδρινό.
Μη αναμένοντας βοήθεια από πουθενά, οι Κρητικοί αποφάσισαν να ξεσηκωθούν μόνοι τους και ύψωσαν τη σημαία της Επανάστασης στις 21 Αυγούστου 1866 με το σύνθημα «Ένωσις ή Θάνατος» και αρχηγούς τον Ιωάννη Ζυμβρακάκη στα Χανιά, τον Ελλαδίτη συνταγματάρχη Πάνο Κορωναίο στο Ρέθυμνο και τον Μιχαήλ Κόρακα στο Ηράκλειο. Στην Ελλάδα συγκροτήθηκαν εθελοντικές ομάδες, που βοήθησαν τους Κρητικούς, με χρήματα, τρόφιμα και άλλα εφόδια.
Ο Σουλτάνος θορυβήθηκε από την εξέγερση και έστειλε στις 30 Αυγούστου 1866 τον Μουσταφά Ναϊλή Πασά, με εντολή να την καταστείλει, αφού προηγουμένως είχε απορρίψει τα αιτήματα των Κρητικών. Ο Πασάς έφερε το προσωνύμιο Γκιριτλί (Κρητικός), επειδή είχε συντελέσει στην κατάπνιξη της επανάστασης του 1821 στην Κρήτη. Πρώτα προσπάθησε να καλοπιάσει τους επαναστάτες και να τους πείσει να επιστρέψουν στις δουλειές τους. Όταν αυτοί αρνήθηκαν, αποφάσισε να θέσει σε εφαρμογή το στρατιωτικό του σχέδιο για την κατάπνιξη της επανάστασης.
Τον Σεπτέμβριο και Οκτώβριο προέβη σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή των Χανίων και στη συνέχεια στράφηκε προς το Ρέθυμνο και τη Μονή Αρκαδίου, όπου ήταν η έδρα της τοπικής επαναστατικής επιτροπής, αποθήκη πολεμοφοδίων και τροφίμων, καθώς και καταφύγιο πολλών χριστιανών. Ο Μουσταφά Πασάς έφθασε έξω από το μοναστήρι το απόγευμα της 6ης Νοεμβρίου 1866. Στη διάθεσή του είχε 15.000 άνδρες (Τούρκους, Αλβανούς, Αιγυπτίους και Τουρκοκρητικούς) και ισχυρό πυροβολικό. Στη Μονή βρίσκονταν 966 άνθρωποι, από τους οποίους μόνο 250 μπορούσαν να πολεμήσουν. Επικεφαλής των αγωνιστών του Αρκαδίου ήταν ο πελοποννήσιος ανθυπολοχαγός Ιωάννης Δημακόπουλος και ο ηγούμενος Γαβριήλ.
Οι προτάσεις προς παράδοση απορρίφθηκαν από τους πολιορκημένους και το πρωί της 8ης Νοεμβρίου άρχισαν οι εχθροπραξίες. Οι Οθωμανοί, παρά τις λυσσαλέες επιθέσεις τους, δεν κατάφεραν να καταλάβουν τη Μονή την πρώτη μέρα. Το βράδυ ζήτησαν ενισχύσεις και μετέφεραν ένα μεγάλο πυροβόλο από το Ρέθυμνο. Την επομένη, 9 Νοεμβρίου άρχισε το δεύτερο κύμα της επίθεσης. Νωρίς το απόγευμα γκρεμίστηκε το δυτικό τείχος της Μονής από τις βολές του πυροβόλου και οι επιτιθέμενοι εισέβαλαν στο μοναστήρι, αρχίζοντας τη μεγάλη σφαγή.
Στη μπαρουταποθήκη της μονής γράφτηκε η τελευταία πράξη του δράματος και μία ακόμα ένδοξη σελίδα της ελληνικής ιστορίας. Ο Εμμανουήλ Σκουλάς την ανατίναξε, σκορπίζοντας το θάνατο, όχι μόνο στους χριστιανούς, αλλά και στους εισβολείς. Αμέσως μετά, οι Τουρκοκρητικοί και οι Αλβανοί όρμησαν και κατέσφαξαν όσους είχαν διασωθεί, ενώ έκαψαν τον ναό και λεηλάτησαν τα ιερά κειμήλια.
Από τους Έλληνες που βρίσκονταν στη Μονή, μόνο 3 ή 4 κατόρθωσαν να διαφύγουν, ενώ περίπου 100 πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Μεταξύ αυτών και ο Δημακόπουλος, που εκτελέστηκε λίγο αργότερα. Ο ηγούμενος της Μονής Αρκαδίου Γαβριήλ Μαρινάκης είχε σκοτωθεί πριν από την ανατίναξη της μπαρουταποθήκης. Οι νεκροί και τραυματίες του Μουσταφά ανήλθαν σε 1.500 ή σε 3.000, σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς.
Το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, όπως είχε συμβεί με την καταστροφή των Ψαρών και την Έξοδο του Μεσολογγίου , συγκίνησε όλο τον χριστιανικό κόσμο κι ένα νέο κύμα φιλελληνισμού δημιουργήθηκε στην Ευρώπη. Σπουδαίες προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Τζουζέπε Γκαριμπάλντι και ο Βίκτωρ Ουγκώ, πήραν θέση υπέρ του Κρητικού Αγώνα και ξένοι εθελοντές έσπευσαν να ενισχύσουν από κοντά την Επανάσταση. Σημαντικές ήταν και οι χρηματικές συνεισφορές από τη Ρωσία και τις ΗΠΑ, με προεξάρχοντα τον φιλέλληνα Σαμουήλ Χάου.
Η Κρητική Επανάσταση φυλλορρόησε τον Ιανουάριο του 1869, αλλά ο Σουλτάνος δεν μπόρεσε να καθυποτάξει ολοκληρωτικά τους Χριστιανούς της Κρήτης. Έτσι, υπό την πίεση των Μεγάλων Δυνάμεων αναγκάστηκε να παραχωρήσει τον «Οργανικό Νόμο» (3 Φεβρουαρίου 1868), ένα είδος Συντάγματος, που προέβλεπε προνόμια για τους χριστιανούς και καθεστώς ημιαυτονομίας για το νησί. Η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα πήρε αναβολή για το 1912.
