ΜΑΝΩΛΗΣ ΠΑΣΠΑΡΑΚΗΣ (ΣΤΡΑΒΟΣ) - ΑΦΗΣΕ ΤΟ ΔΙΚΟ ΤΟΥ ΣΤΙΓΜΑ ΣΤΗΝ ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ

O λυράρης των Ανωγείων που έβλεπε με τα μάτια της ψυχής και άφησε το δικό του ατόφιο στίγμα στην μουσική του τόπου μας!

Ο Μανώλης Πασπαράκης γεννήθηκε στα Ανώγεια Μυλοποτάμου του Νομού Ρεθύμνης, το Φλεβάρη του 1911. Το ψευδώνυμο Στραβός (τυφλός) του έμεινε από τα παιδικά του χρόνια, μετά από ένα σκληρό χτύπημα, μιας απρόσμενης και ύπουλης αρρώστιας (οστρακιά) σε νηπιακή ηλικία, με αποτέλεσμα να μείνει τυφλός σε όλη του την υπόλοιπη ζωή. Έπιασε για πρώτη φορά λύρα στα χέρια του σε ηλικία δέκα ετών. Σε σύντομο χρόνο, παιδί ακόμα, έμαθε να παίζει τους πρώτους σκοπούς με την βοήθεια του συγχωριανού του μεγάλου λυράρη Αντώνη Σκουλά ή Καραμουζαντώνη.

Η πιο λαμπρή περίοδος της καριέρας του ήταν τα χρόνια από το 1935 έως το 1960. Η περίοδος αυτή είναι και σταθμός στην ιστορία της κρητικής μουσικής παράδοσης. Η δισκογραφία του Μανώλη Πασπαράκη είναι δυστυχώς ελάχιστη, και οι λόγοι είναι πολλοί, κυρίως όμως η δύσκολη μετακίνηση του στην Αθήνα για ηχογράφηση λόγο της αναπηρίας του.

Στο τέλος της δεκαετίας του ’60, έγινε μια προσπάθεια για την ηχογράφηση ενός δίσκου 45 στροφών όχι όμως επιτυχημένη. Χάρη όμως, στη μέριμνα του συγχωριανού του Δάσκαλου και πρώην Δήμαρχου των Ανωγείων, Γιώργη Σμπώκου, διασώθηκαν κάποιες ζωντανές ηχογραφήσεις. Θα ήταν ίσως άδικο να μην αναφέρουμε τους σπουδαίους μαντολινάρηδες που συνόδευαν το Στραβό στη λύρα, τον Μανόλη Αεράκη ή Μυρωμανόλη την περίοδο 1935-55 και τον Νεοκλή Σαλούστρο την περίοδο 1955-80.

Ο θρυλικός Στραβός έφυγε από τη ζωή το 1987 σε ηλικία 76 ετών, αφήνοντας πίσω την καλή του γυναίκα και τέσσερα παιδιά.

Τέλος αξίζει να αναφέρουμε ότι οδηγός του Μανώλη Πασπαράκη στην ζωή μιας και ο ίδιος δεν έβλεπε, στάθηκε ο πατέρας του.

Όταν ο γέρο Πασπαράκης πέθανε ο Μανώλης ζήτησε να τον πάνε στον τάφο του πατέρα του.

Εκεί έβγαλε τη λύρα και με ένα μελαγχολικό σκοπό είπε:

"Φεύγεις ψυχή μου τση ψυχής
γλυκιά παρηγοριά μου
που με τα μάτια σου τα δυο
φέγγαν και τα δικά μου".

Ένα Ζωντανό μνημείο του μουσικού πολιτισμού των Ανωγείων, υπήρξε χωρίς καμία αμφισβήτηση, ο Μανώλης Πασπαράκης Στραβός. Ο λυράρης ηου γλέντησε τ' Ανώγεια και τους Ανωγειανούς της διασποράς, με ασυνήθιστο πάθος, με προθυμία και ανεξάντλητη διάθεση με αίσθηση προσφοράς που έφτανε τα όρια της αυτοθυσίας. Είχε το θείο Χάρισμα, ο στραβός όσο κι αν αυτό αποτελεί σχήμα οξύμωρο, να "βλέπει" τις ψυχές των ανθρώπων, να επικοινωνεί με τα αισθήματα και τις διαθέσεις τους και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του μέσα κόσμου των γλεντιστάδων που τον περιέβαλαν.
Τους κρατούσε δεμένους, αιχμάλωτους κυριολεκτικά, στους απλούς μεν αλλά μαγευτικούς ηχους της λύρας του, και ήξερε απόλυτα τη δόση της απογείωσης που χρειαζόταν ο κάθε γλεντιστής προσφέροντάς την αναλόγως πλουσιοπάροχα.

Κάποιοι νόμιζαν ίσως ότι ο Στραβός ανταποκρίνεται εντελώς συμβατικά στον τρόπο του τραγουδιού του καθ' ενός στην παρέα, κι ότι προσαρμόζεται για το χατίρι το τραγουδιστή στο ανάλογο ύφος. Δεν ήταν όμως έτσι. Ο στραβός ταξίδευε στον αόρατο μουσικό κόσμο του, συνεπαρμένος απόλυτα από τοανθρώπινο περιβάλλον, και συμπάσχων άμεσα με τις μεταπτώσεις και τις ειδικότερες εκφραστικές διαφοροποιήσεις του κάθε τραγουδιστή - γλεντιστή.

Με δεδομένη αυτή την αλήθεια έδιδε όντως μεγαλύτερη έμφαση σε ακραίες, οριακές στιγμές. Άνοιγε διάπλατα τους κρουνού; της μουσικής του απόδοσης, όταν τον ερέθιζε ή τον συγκινούσε κάποιος ξεχωριστός εκφραστικός τρόπος. Αποκάλυπτε έτσι πόσο άνθρωπος όταν.

Με τις αδυναμίες και τις αρετές του πραγματικού ανθρώπου. Με άλλα λόγια ο Στραβός υπήρξε σκαπανέας ή αλλιώς ένας από τους σημαντι­κότερου; σκαπανείς της πολυκύμαντης μουσική; περιπέτειας των Ανωγείων. Πήρε χυμούς από τα έγκατα της Ανωγειανής μνήμης μυρωδιές από τ' ανθισμένα μπαλκόνια του χωριού, κι ερωτικούς αναστεναγμούς από τα σιωπηλά και συνάμα πολύβουα σοκάκια κι έπλασε το δικό του μουσικό στίγμα. Λιτό μα και απείθαρο.

Βαθιά ανθρώπινο και αισθαντικό μέσα στον απέραντο πρωτογονισμό της απλής αλήθειας του. Ένα μουσικό στίγμα που σημάδεψε τ' Ανώγεια, τροφοδότησε παλιότερους και νεότερους λυράρηδες, και σήμερα περιφέρεται ακόμη Ζωηρό και ατίθασο στα σοκάκια του χωριού, στις καντάδες και τα χοροστάσια, μα πάνω απ' όλα στις μνήμες εκείνων που επιμένουν να θυμούνται με νοσταλγία την παλιά, αξέχαστη Ανωγειανή παρέα.

Με ένα τέτοιο σκεπτικό, οι Ανωγειανοί όφειλαν να του στήσουν άγαλμα, όχι απλά για τον τιμήσουν, μα περισσότερο για να κροτήσουν άσβηστη τη μνήμη της παλιάς χαλίσικης Ανωγειανής παρέας. Αυτής της παρέας με την οποία ταυτίστηκε ο Στραβός, την ανέδειξε, τη διαμόρφωσε και την στήριξε αποτελεσματικά για πολλά χρόνια. Ίσως λοιπόν ή μορφή του πάνω στο μέταλλο, αποτελέσει συμβολικά τον δέκτη της απέραντης ευγνωμοσύνης που του οφείλουμε όλοι.

Γράφει ο Γιώργης Καράτζης

ΠΗΓΗ: http://kritikiparadosi.gr/P