Οι γνωμικές μαντινάδες, είναι καταστάλαγμα πείρας και γνώσης.
-Και το πουλί που ΄ναι πουλί να παντρευτεί γυρεύγει,
πάει και μπλέκει στη σκλαβιά, τη λευτεριά ξεφεύγει.
-Η λευτεριά βασίλειο κι παντρειγιά καδένα
Διάλεξε, αγαπημένο μου, από τα δυό το ένα.
- Κλαίει τ΄ αμπέλι ακλάδευτο, κλαίει και κλαδεμένο,
κλαίει κι ο νιός απάντρευτος, κλαίει και παντρεμένος.
Αυτό που ξεχωρίζει τις γνωμικές μαντινάδες είναι η διδακτική πρόθεση , η σκοπιμότητα μετάδοσης, συντήρησης , αναπαραγωγής των αξιών :
- Άκουσα λόγια φρόνιμα, έλα κι εσύ άκουσέ τα΄
΄΄ τον αγαπάς μη χαιρετάς, τονε μισάς χαιρέτα’’.
- Μου το πεν ένας γεροντής και δεν εβγήκεν ψεύτης,
πως είν ΄ τα μάθια τση καρδιάς αλάθευτος καθρέφτης.
Η διδακτική στόχευση
- Χαρείτε, νιοί , χαρείτε νιές, τα δροσερά σας νιάτα,
Γιατί περνούν και χάνονται , φεύγουν π ΄ανάθεμά τα.
-Ποτέ σου μην καταφρονάς τα κάτω σκαλοπάτια,
γιατί σ΄αυτά πρωτοπατείς και βγαίνεις στα παλάθια.
Σε κάθε περίπτωση , οι γνωμικές μαντινάδες έχουν ως αντικείμενο αναφοράς τη ατομική και συλλογική συμπεριφορά των ανθρώπων.
- Η γλώσσα δίνει την τιμή κι ο νους τηνε πρεπίζει
κι γλώσσα του τον άνθρωπο στυλώνει γή γκρεμίζει.
- Αμοναχός του άνθρωπος ατός του κι απατός του
ότι δα κάνει του κορμιού δεν του τα κάνει οχθρός του.
Η αντίληψη του χωροχρόνου στις γνωμικές μαντινάδες
- Τούτος ο κόσμος μάθια μου , ρόδα ναι και γυρίζει,
τον ένα κάνει και γελά, τον άλλο και μανίζει.
- Σαν το μαγκανοπήγαδο τούτος ο κόσμος μοιάζει ,
όντε γυρίζει ο γεις γουβάς, ο διπλανός αδειάζει.
- Τση μοίρας είν ΄ το φταίξιμο , που στέκει και μοιράζει
τον ένα βάνει στα ψηλά, τον άλλο κατεβάζει
Η μεταβλητότητα της τύχης συνδέεται με την εναλλαγή των καταστάσεων
- Στάλα τη στάλα το νερό το μάρμαρο τρυπάτο,
το πράμα που μισά κιανείς γιαγιέρνει κι αγαπά το.
- Απού’ χει την απομονή κερδίζει μα δε χάνει
και τα πετούμενα πουλιά στέκουνται και τα πιάνει.
Η κυκλικότητα του χρόνου και η μεταβλητότητα της τύχης , τροφοδοτεί τη διάθεση του ανθρώπου να χαρεί τις αξίες της ζωής όσο του προσφέρονται.
- Γλεντίζετέ τα τα κορμιά, γιατί ο καιρός διαβαίνει
κι όποιος θα μπει στη μαύρη γης μπλιό του δεν ξαναβγαίνει.
- Χαρείτε , νιοι, χαρείτε νιές , τα δροσερά σας νιάτα,
γιατί περνούν και χάνουνται, φεύγουν πανάθεμά τα.
Θεωρία ζωής……
- Μια μαντινάδα θε να πω, να ΄ναι του περιτρόπου,
το φάε , πιε και γλέντησε είν΄ η ζωή τ’ αθρώπου.
( πηγή : Ερατοσθένης Καψωμένος (Η Μαντινάδα της Κρήτης Πρακτικά συνεδρίων Σητεία 2006, Βαρβάροι 2009)
