Η Αλόιδα είναι ένας τόπος ιερός και καθαγιασμένος. Στο λάκκο της Αλόιδας, δίπλα στον προστάτη των Χαΐνηδων, τον Άη Γιάννη και στη σκιά των γύρω κορφών , κάθε βράχος έχει τη δική του ιστορία. Κάθε σπήλιος, κάθε παλιά μάντρα και κάθε σκίζα κρύβει μυστικά !
Σε τούτο το μετερίζι της λευτεριάς και της αξιοπρέπειας, νοιώθομε το χρέος και τις κληρονομιές των προγόνων μας. Εδώ είναι ένα από τα σπουδαιότερα λημέρια των Χαΐνηδων!
Εδώ θυμόμαστε και τιμούμε σήμερα,
Τον καπετάν Μανόλη Καζάνη
Την Ροδάνθη, την Κριτσωτοπούλα
Τους επώνυμους κι ανώνυμους Χαΐνηδες και αντάρτες αλλά και τους προγόνους μας, βοσκούς και γεωργούς, που με κάθε τρόπο βοηθούσαν τους επαναστάτες, τους αγωνιστές της λευτεριάς.
Ετούτο το μνημείο είναι μνημείο μνήμης και στοχασμού! Από τούτο το μνημείο, από τούτους τους τόπους, οι Χαΐνηδες, πάλι λόγια Αντρειωμένου λένε!
Οι Χαΐνηδες σεβόταν τους ανθρώπινους και θείους νόμους της λευτεριάς και της λεβεντιάς. Η φιλοπατρία, η λεβεντιά, το πάθος της λευτεριάς, ο σεβασμός στους καλούς πολεμιστές, είναι βασικές αρχές του Χαΐνη!
Ποιο είναι το συμφέρον του Χαΐνη;
Είναι η απελευθέρωση του τόπου, της πατρίδας μας, είναι το συμφέρον των ελεύθερων Ελλήνων, είναι το συμφέρον της ελεύθερης πατρίδας. Δηλαδή η φύση του Χαΐνη χαρακτηρίζεται από τη λογική της απελευθέρωσης των σκλαβωμένων. Είναι η άρνηση της σκλαβιάς και στην υποταγή των καταχτητών. Και οι καταχτητές και τα τσιράκια τους φοβόταν τους επαναστάτες, που πολεμούσαν με πάθος, εκτεθειμένοι σε πολλούς κινδύνους. Πολεμούσαν αλλά και προστάτευαν τους φτωχούς, τους αδικημένους, τους κατατρεγμένους και τους καταφρονεμένους. Αγωνιζόταν για την ελευθερία και την αυτοσυντήρηση του λαού μας!
Ο φόβος που προκαλούσαν οι Χαΐνηδες καθόριζε τις στρατηγικές, τις ταχτικές του αγώνα αλλά και τις συμφωνίες σε κάθε επανάσταση. Ήταν γενναίοι και η λεβεντιά του γενναίου δεν χάνεται ενώ ο αντίπαλος φοβάται! Κι ο φόβος αυτός χάριζε νίκες κόντρα στην υπεροπλία των αντιπάλων σε όπλα και ταχτικούς στρατούς. Οι εμπνευσμένοι Χαΐνηδες και άριστοι γνώστες της πολεμικής τέχνης του ανταρτοπολέμου, ήταν φόβος και τρόμος για τις τυραννικές εξουσίες των καταχτητών!
Οι αληθινές αξίες των Χαΐνηδων αποτελούν βασικές αρχές αρετής και λεβεντιάς. Κι αυτές οι αξίες αξίζουν κάθε θυσία! Ήξεραν ότι είναι λίγοι και κυνηγημένοι αλλά επαναστατούσαν κι ορμούσαν στη φωτιά παρέα με το θάνατο. Πάντα όμως έμενε η μαγιά και από τούτο το προζύμι αναγενιόντουσαν οι Κρητικοί και ορμούσαν σε νέες επαναστάσεις, σε νέους αγώνες της λευτεριάς!
Από τα χρόνια των Μύθων και των Θρύλων, από την ενετοκρατία μέχρι την οθωμανοκρατία, και από την τουρκοκρατία μέχρι τη ναζιστική κατοχή, η Αλόιδα, αποτελούσε το λημέρι της αδούλωτης ψυχής! Εδώ τριγυρνούνε οι ψυχές των Χαΐνηδων, οι ψυχές των ανταρτών, οι ψυχές των ελεύθερων ανθρώπων! Η αίσθηση της ελευθερίας είναι η συνάρτηση της εσωτερικής ελευθερίας με την κοινωνική, την εθνική και την πατριωτική ελευθερία. Και οι Χαΐνηδες δεν καταγόταν από τζάκια, δημογεροντίες και γενιτσαριά. Οι Χαΐνηδες ήταν λαϊκοί άνθρωποι, ήταν λαϊκοί αγωνιστές! Για παράδειγμα, ο καπετάν Καζάνης, καταγόταν από τη φτωχική οικογένεια των Ροβίθηδων του Μαρμακέτου. Δεν πολέμησε μόνο στην Ανατολική Κρήτη αλλά και στην έξοδο του Μεσολογγίου και στην Αττική με τον Καραϊσκάκη. Κι όταν πια στη Νάξο, αρρώστησε, αρνήθηκε την ιατρική φροντίδα της ελληνικής κυβέρνησης, επειδή εκείνη δεν βοηθούσε τον αγώνα της Κρήτης, για την απελευθέρωση της. Προτίμησε να πεθάνει αβοήθητος και πάμφτωχος αλλά πιστός στα οράματα και στους αγώνες του!
Αυτές οι ψυχές των επώνυμων κι ανώνυμων Χαΐνηδων, μας υπενθυμίζουν ότι ο τόπος μας, το Λασίθι, το οροπέδιο Λασιθίου, είναι ένα από τα σπουδαιότερα κάστρα της λευτεριάς στην Κρήτη, στο πέρασμα των αιώνων. Θυμηθείτε ότι επί Ενετοκρατίας, οι Βενετσιάνοι, απαγόρευσαν να κατοικείται το Λασίθι και οι πέριξ αυτού τόποι, για διακόσους χρόνους! Αναλογιστείτε ότι από τη Τσίβη, τη κορφή που δεσπόζει στη περιοχή μέχρι στα Κριτσώτικα βουνά, οι Τούρκοι έκαψαν τα δάση για να μπορέσουν να πλήξουν τους Χαΐνηδες.
Οι Χαΐνηδες, οι επαναστάτες, είχαν μόνο δυο επιλογές:
Η θα νικήσουν Η θάνατος και πολλές φορές και τα δυο μαζί, λευτεριά και θάνατος!
Σε τούτα τα λημέρια, ας θυμηθούμε ότι τα έργα και οι πράξεις των Χαΐνηδων είναι τα δικά μας συναξάρια. Από το βίο και την πολιτεία των επαναστατών μαθαίνομε ότι τα κακοτράχαλα μονοπάτια οδηγούν στο δρόμο της λευτεριάς! Τα θεμέλια μας είναι σε τούτους τους τόπους, σε τούτα τα βουνά!
Τα σπουδαία ιδανικά της ράτσας μας, ο έρωτας για τη ζωή κι η επανάσταση για λευτεριά αποτελούν το φως που μας οδηγεί ανά τους αιώνες. Στοχαστείτε το χρέος στους Χαΐνηδες, στους αντάρτες και στους προγόνους μας! Το χρέος για λευτεριά και προκοπή!
Αναλογιστείτε πως αγωνιζόταν σε δύσκολους και χαλεπούς καιρούς και πολλές από τις προσδοκίες τους έμεναν ανεκπλήρωτες! Συνέχιζαν όμως να αγωνίζονται!
Στοχαστείτε πως οι επαναστάτες είναι η συνείδηση μας. Είναι οι πρόγονοι που κουβαλάμε μέσα μας. Είναι η πολύτιμη παρακαταθήκη για ένα κόσμο όμορφο, λεύτερο και προκομμένο. Και τούτο το μνημείο είναι μνημείο σκέψης και στοχασμού!
Να αγαπάμε τη ζωή, να αγαπάμε να την κάνομε πιο όμορφη και να θυμόμαστε ότι η ζωή έχει αξία, όταν αναδεικνύουμε εκείνα τα ιδανικά και οράματα που έχουν ιδιαίτερη σημασία! Η κοινωνία με οράματα πηγαίνει μπροστά, χωρίς οράματα είναι καταδικασμένη στη παρακμή και στην ήττα. Να θυμόμαστε τους γενναίους αγωνιστές, εκείνους που αγωνίστηκαν για τη λευτεριά και την αξιοπρέπεια μας και να παίρνομε πράξη από τα έργα τους!
Οι Μεσαλασιθιώτες, οι Λασιθιώτες και οι φίλοι μας, είμαστε περήφανοι για τούτους τους τόπους! Ας τους φροντίζομε και ας τους αναδεικνύομε. Ας αναδεικνύομε τις πλούσιες κληρονομιές, αυτές που μας κληροδότησαν οι προγόνοι μας. Κληρονομιές πλούσιες και ζωογόνες! Κι εδώ στο φως του ήλιου και των βράχων, εδώ πάνω στις παλαιινές πέτρες, ας κάνομε σπονδή στη μνήμη τους, αναλογιζόμενοι το χρέος μας!
Το χρέος απέναντι στους Χαΐνηδες, στους αντάρτες, στους επαναστάτες, το χρέος απέναντι στην κοινωνία και στην πατρίδα!
Όποια μονοπάτια κι αν ανεβούμε
Όποιες κορφές κι αν αγναντέψομε
Όσα αιωνόβια δέντρα κι αν ρωτήσομε
Κι όσο το φως των βράχων κι αν προσπαθούμε να διαβάσομε,
Θα μας δείξουν το φως της ψυχής των Χαΐνηδων,
Που είναι κρυμμένο και φεγγοβολά στις καρδιές μας!
Σας ευχαριστώ!
(Ομιλία του Κωστή Μουδάτσου, στην εκδήλωση προς τιμή των Χαΐνηδων, στην Αλόιδα, στα Λασιθιώτικα βουνά, στις 23 Σεπτεμβρίου του 2018. Την εκδήλωση οργάνωσε ο Σύνδεσμος Μέσα Λασιθίου- Η Αλόιδα και τελούσε υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Κρήτης ενώ συμμετείχε ο Δήμος Οροπεδίου Λασιθίου και το τοπικό συμβούλιο)
