Του Δημήτρη Σάββα
Τα ξενοδοχεία της πόλης μας, τα ξενοδοχεία στο παλιό Ηράκλειο. Τουρίστες της δεκαετίας του εξήντα, που έφθαναν στο νησί μας και τους οποίους έλεγαν περιηγητές. Αυτοί συνήθως έρχονταν στην πόλη μας για αρκετά συνεχόμενα χρόνια και πολλοί απ’ αυτούς είχαν πιάσει φιλία με τους ντόπιους.
Πιο παλιά, προτού ακόμα οι αποστάσεις μηδενιστούν λόγω του αυτοκινήτου, αυτοί που επισκέπτονταν το Ηράκλειο, έμεναν σε φιλικά ή συγγενικά τους σπίτια και επειδή τότε οι οικογένειες ήταν πολυμελείς και δεν υπήρχαν πολλά διαθέσιμα κρεβάτια, τους “κόνευαν” στο ξύλινο πάτωμα που είχαν συνήθως τα σπίτια, ως μουσαφίρηδες:
Πιο παλιά, προτού ακόμα οι αποστάσεις μηδενιστούν λόγω του αυτοκινήτου, αυτοί που επισκέπτονταν το Ηράκλειο, έμεναν σε φιλικά ή συγγενικά τους σπίτια και επειδή τότε οι οικογένειες ήταν πολυμελείς και δεν υπήρχαν πολλά διαθέσιμα κρεβάτια, τους “κόνευαν” στο ξύλινο πάτωμα που είχαν συνήθως τα σπίτια, ως μουσαφίρηδες:
“Στο σπίτι σου δεν ήθελες
ποτέ να με κονέψεις
ίσαμε που κατάφερες
στην άλλη να με πέψεις”
μας λέει χαρακτηριστικά ο κ. Μαρίνος Ιδομενέως.
ποτέ να με κονέψεις
ίσαμε που κατάφερες
στην άλλη να με πέψεις”
μας λέει χαρακτηριστικά ο κ. Μαρίνος Ιδομενέως.
Κυρίως γνωρίζουμε ότι, τα ξενοδοχεία εκείνης της εποχής, προπολεμικά και μεταπολεμικά, δεν προσέφεραν φαγητό όπως σήμερα, αλλά ήταν ξενοδοχεία ύπνου.
Ποιά ήταν τα ξενοδοχεία προπολεμικά, αλλά και μεταπολεμικά, στο Ηράκλειο; Σε ποιά σημεία της πόλης μας; Αρκετά απ’ ό,τι φαίνεται και αυτό αιτιολογείται λόγω της έλλειψης των τροχοφόρων. Όσοι άνθρωποι είχαν δουλειές και έπρεπε να διανυκτερεύσουν, διέμειναν σ’ αυτά. Το αντίθετο βέβαια γίνεται προν από έναν αιώνα περίπου αφού ο Πρακτικίδης που περιγράφει την πόλη μας γύρω στα 1815 και κάνοντας λόγο για ξενοδοχεία, μας λέει:
“Απ’ ανέκαθεν το Μ. Κάστρο δεν είχε ξενοδοχεία. Ο Πρακτικίδης που περιέγραψε την πόλη μας στα 1815, κάνοντας λόγο για ξενοδοχεία, λέγει: “Πανδοχείον όμως δεν έχει κανέν, ίσως διότι οι εντόπιοι εισί φιλόξενοι, ή διότι μεταχειρίζονται μόνοι το εμπόριον της νήσου”. Το ίδιο βλέπουμε και στα βιβλία των ξένων περιηγητών, που επισκέπτονται κατά καιρούς το Μ. Κάστρο. Ο Αυστριακός Sieber, που ήλθε στο Μ. Κάστρο στα 1817, γράφει πως φιλοξενείται στο σπίτι του Γάλλου προξένου, κοντά στη Φράγκικη εκκλησία. Ο Άγγλος Pashley στα 1834 φιλοξενείται στο σπίτι ενός Δημήτρη, που είναι γραμματικός του Μουσταφά Πασά. Και ο Γάλλος Raulin που επισκέφθηκε την πόλη μας στα 1845, γράφει ότι φιλοξενείται σ’ ένα σπίτι του Γάλλου προξένου. Δεν μπορεί βέβαια να γίνει λόγος για τα χάνια, που υπήρχαν άφθονα, σ’ αυτά όμως έμεναν οι καϋμένοι οι χωριάτες και τα μαστοράκια, κι ήταν άθλια ενδιαιτήματα.
Με την διεθνή όμως κατοχή κι έπειτα την Κρητική Πολιτεία, δεν μπορούσε να εξοικονομηθεί η κατάσταση με τον κοιτώνα του Γάλλου προξένου και τα διάφορα άλλα σπίτια. Η πολιτεία του Μ. Κάστρου είχε τώρα ανάγκη από ξενοδοχεία και μάλιστα από καλά και ευπρεπή ξενοδοχεία. Εκτός από τους ξένους εμπόρους, τους επισκέπτες, υπήρχαν και πάρα πολλοί αξιωματικοί Έλληνες, Ιταλοί εκπαιδευτές και το ζήτημα αυτό των ξενοδοχείων παρουσιαζόταν πάρα πολύ σοβαρό. Με τα υπάρχοντα μερικά άθλια μικρά ξενοδοχεία δεν μπορούσε να λυθεί το ζήτημα αυτό”.
ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΚΝΩΣΟΣ
Το πρώτο ξενοδοχείο που ήταν περιοπής στο Μεγάλο Κάστρο ήταν το Κνωσός στην οδό της 25ης Αυγούστου ή οδός Πλάνης, όπως συνήθιζαν να τη λένε οι Καστρινοί. Άρχισε να λειτουργεί το 1902 και βρισκόταν δίπλα στην Ιονική Τράπεζα. Στο ισόγειό του λειτουργούσε εστιατόριο και είχε και πατάρι για αναγνωστήριο. Βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς. Ιδιοκτήτης του ήταν ο Δημήτρης Ζέης που καταγόταν από την Άνδρο. Επρόκειται για ένα επιτυχημένο επιχειρηματία σ’ όλους τους τομείς και ειδικά στο χώρο των ξενοδοχείων.
Ο ίδιος διαχειριζόταν και ένα άλλο ξενοδοχείο το “Παλλάς” που χτίστηκε το 1910, πάλι στην οδό της 25ης Αυγούστου. Αλλά και αυτό βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς και στη θέση του χτίστηκε αργότερα το ξενοδοχείο “Αστήρ”.
ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΑΣΤΗΡ
Πιο χαμηλά, στην οδό της 25ης Αυγούστου, υπήρχε το ξενοδοχείο“Φλωριδα”
Το ξενοδοχείο Φλώριδα χτίστηκε την πρώτη εικοσαετία του 20ου αιώνα. Το τριώροφο αυτό λιθόδμητο κτίσμα είναι επίσης δημιούργημα του αρχιτέκτονα Δημήτρη Κυριακού. Ήταν ιδιοκτησία της υπηρεσίας των
Βακουφίων (Εφκάφι), δηλαδή της υπηρεσίας που διαχειριζόταν περιουσίες που ανήκαν σε μουσουλμανικά φιλανθρωπικά ιδρύματα ή ναούς.
ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΦΛΩΡΙΔΑ
Ανεβαίνοντας τον ίδιο δρόμο πριν το Δημαρχείο Ηρακλείου, την Λότζια, δηλαδή, λειτουργούσε το ξενοδοχείο “Αγγλία” του Γιάννη Κάρτσωνα, αργότερα μετονομάσθηκε “Κνωσός” και ήταν ιδιοκτησίας του Μιχάλη Παπαδάκη.
Επίσης στους σημερινούς πεζόδρομους Μιλάτου, Κοραή και Περδικάρη, ήταν το ξενοδοχείο “Ιδαίο Άντρο” του Γεωργίου Κουτεντάκη.Το συγκεκριμένο κτήριο βρίσκεται στην γωνία των δρόμων Κοραή και Περδικάρη. Κατασκευάστηκε στις αρχές του αιώνα και η αρχιτεκτονική του είναι δείγμα απλής μορφής αστικής οικίας. Το χαρακτηριστικό του είναι ότι αποτελείται απο 2 σαχνίσια. Είναι ιδιοκτησία Βαρούχα .
ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ
Ακόμα το ξενοδοχείο “Ελλάς” στην οδό Καντανολέοντος ιδιοκτησίας του Μάριου Ζέη, γιού του Δημητρίου Ζέη, όπως προαναφέραμε. Προς την περιοχή της θάλασσας τώρα και συγκεκριμένα στην πλατεία των 18 Άγγλων, ένα από τα παλιά ξενοδοχεία του Ηρακλείου ήταν το “Γαλλία” με ιδιοκτήτρια την Ευαγγελία Χρυσοστόμίδου.
Στα 1926 αρχίζει να λειτουργεί το ξενοδοχείο “Μίνως” το οποίο φημιζόταν για την πολυτέλειά του. Ιδιοκτήτης του ήταν ο Γιάννης Συλιγάρδος. Επίσης στο Μπεντενάκι ήταν το ξενοδοχείο των ξένων, ιδιοκτησίας του Γιάννη Χαρκιολάκη.
ΟΤΙ ΕΠΕΜΕΙΝΕ ΑΠΟ ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΜΙΝΩΣ ΣΗΜΕΡΑ
Ξενοδοχεία υπήρχαν και στην οδό Χάνδακος, όπως το “Λόντον”του Γεωργιάδη. Αργότερα άλλαξε όνομα και λεγόταν “Διεθνές”.Επίσης στον ίδιο δρόμο ήταν και το ξενοδοχείο “Παλλάδιον”ιδιοκτησίας του Κων/νου Μαρή. Σ’ αυτό σύχναζαν κυρίως αντιπρόσωποι οι οποίοι και διέμεναν.
Ένα από τα γνωστά στέκια των Καστρινών ήταν το Καζίνο του Ροϊδη στην οδό Χάνδακος, το οποίο συνδέθηκε με την ιστορία της πόλης. Το συγκεκριμένο κτήριο το ενοικίασε ο Κων/νος Καργιολίδης, για να χρησιμοποιήσει ως ξενοδοχείο. Είχε την πείρα εξάλλου, αφού προηγουμένως διαχειριζόταν το ξενοδοχείο “Αγγλία”. Ήρθε λοιπόν σε συνεννόηση με τους κλρονόμους του Κων/νου Αλεξάκη, ιδιοκτήτες του καζίνου και το ανακαίνισε, μετατρέποντάς το σε ξενοδοχείο, δίνοντάς του την ονομασία “Ακταίον”. Γι’ αυτό το ξενοδοχείο υπήρχε και έμμετρη διαφήμιση της οποίας απόσπασμα σας μεταφέρω:
“Αυτό που ήταν άλλοτεκαζίνο του Ροϊδη
ανεκαινίσθη κατ’ αυτάςυπό του Καργιολίδη κι έχει δωμάτια λαμπράόλη τη νύχτα φωτερά
ευάερα κι ευήλιααπό βορράν και νότον
και θέαν έχουν βορεινήνεις της Ρογδιάς τον κόλπον”.
Στην οδό Κυδωνίας, απέναντι από την εφημερίδα “Μεσόγειος” ήταν το ξενοδοχείο “Χανιά”. Ακόμα στην οδό Ιωαννίνων, εκεί που ήταν η Σχολή Μπουρλώτου, λειτουργούσε το ξενοδοχείο “Φαιστός”. Αλλά και σ’ άλλα σημεία της πόλης μας υπήρχαν ξενοδοχεία. Αρχή της οδού Βικέλα υπήρχε το “Εμπορικό” ιδιοκτησίας του Λαγκωνάκη. Στην οδό Ξωπατέρα, πίσω από την οδό Μονής Καρδιωτίσσης, υπήρχε το ξενοδοχείο “Ελβετία” ιδιοκτησίας του Μιχαήλ Παπουτσάκη. Στη Λ. Καλοκαιρινού, στο Καμαράκι, ήταν το “Αρκάδι”του Τσικαλά και εκεί κοντά το ξενοδοχείο “Αίγυπτος” του Γεωργίου Σπιθάκη στη συμβολή των οδών Ματίου και Λ. Καλοκαιρινού, πλησίον της Αρμένικης εκκλησίας.
ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΑΙΓΥΠΤΟΣ ΣΗΜΕΡΑ
Δυο ξενοδοχεία επίσης υπήρχαν εκεί, το “Βενετία” και το“Μοδέρνο”, στην Λ. Καλοκαιρινού φυσικά. Πιο πέρα, στην οδό 62 Μαρτύρων, υπήρχε το ξενοδοχείο “Ερμής”.
Ας γυρίσουμε όμως προς τα κεντρικά σημεία της πόλης μας. Στην οδό Έβανς ήταν το “Βρετανία” και απέναντί του το ξενοδοχείο “Ανατολή” που μετονομάσθηκε σε “Εθνικό”. Πολύ κοντά ήταν το “Κοσμοπόλιτ” και πάνω από το παραδοσιακό εστιατόριο “Ιωνία”ήταν το ξενοδοχείο “Ιωνία” του Κώστα Ουσταμανωλάκη. Στην οδό Βασιλέως Κων/νου, τη σημερινή Λ. Δικαιοσύνης, ήταν το “Ρεξ” και το “Κάντια Παλλάς”, δυο ξενοδοχεία φημισμένα για την πολυτέλειά τους.
Άφησα τελευταίο τον πολυσύχναστο δρόμο της αγοράς του Ηρακλείου. Εκεί που χτυπούσε και χτυπά ακόμα, η καρδιά της πόλης μας, από τα βαθειά χαράματα μέχρι τις τελευταίες βραδινές ώρες. Μπαίνοντας λοιπόν σ’ αυτή, δεξιά, υπήρχε το ξενοδοχείο“Κεντρικόν” με ιδιοκτήτη τον Μιχάλη Παναγιωτάκη. Πρόκειται για τον πατέρα του αείμνηστου καθηγητή Πανεπιστημίου και συνεργάτη της Βικελαίας Βιβλιοθήκης Νικολάου Παναγιωτάκη, ενός ανθρώπου που πολλά του οφείλει η πόλη μας και φυσικά του διακεκριμένου δικηγόρου κ. Γεωργίου Παναγιωτάκη. Λίγο πιο πάνω, δεξιά, ήταν το ξενοδοχείο “Όλυμπος” του Βασίλη Πορναλάκη.
Στην οδό Γιαννιτσών ο Νικόλαος Κασσωτάκης είχε το ξενοδοχείο“Ηράκλειο” και στην οδό Ανωπόλεως υπήρχε το ξενοδοχείο“Κρέτα” ιδιοκτησίας του Εμμανουήλ Χαλκιαδάκη. Χαρακτηριστικοί ήταν και οι νυχτερινοί υπάλληλοι σαν τύποι, και μεταξύ των άλλων αξίζει να αναφερθούν τα ονόματα του Γιάννη Χανδάνου και κάποιου άλλου με το παρατσούκλι “Μιχαλού” όπως τον γνώριζαν, αλλά και τον αποκαλούσαν στην αγορά.
Αυτά ήταν τα ξενοδοχεία στο παλιό Ηράκλειο. Και οι ιδιοκτήτες τους, οι ξενοδόχοι, άνθρωποι δραστήριοι, έκαναν τα πάντα να εξυπηρετήσουν τους επισκέπτες, αφήνοντάς τους τις καλύτερες αναμνήσεις. Πάντοτε τα καλά και ευπρεπή ξενοδοχεία, μαρτυρούν τα δείγματα του πολιτισμού ενός τόπου. Έτσι και τα ξενοδοχεία της πόλης μας άφησαν τις καλύτερες εντυπώσεις στους παλιούς Καστρινούς και συνδέθηκαν μαζί τους, με την ζωή τους και την πρόοδό τους σ’ όλους ανεξαίρετα τους τομείς.
