Πραγματοποιήθηκε το βράδυ της Τετάρτης 9 Νοεμβρίου στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, η βράβευση του Peter Bien, ομότιμου καθηγητή της Αγγλικής και Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Dartmouth των Η.Π.Α, κορυφαίο μελετητή, διεθνώς, του Νίκου Καζαντζάκη. την απονομή του φετινού βραβείου έκανε ο Δήμαρχος Ηρακλείου.
Μια λιτή αλλά ουσιαστική βραδιά πολιτισμού, αφιερωμένη στον κορυφαίο μελετητή διεθνώς του Νίκου Καζαντζάκη, τον ομότιμο καθηγητή της Αγγλικής και Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Dartmouth των Η.Π.Α κ. Peter Bien, καθώς και στον ίδιο τον μεγάλο Κρητικό συγγραφέα, έζησαν όσοι γέμισαν το βράδυ της Τετάρτης 9 Νοεμβρίου την Βασιλική του Αγίου Μάρκου. Ο Δήμος Ηρακλείου, δια του Δημάρχου κ. Βασίλη Λαμπρινού, απένειμε στον κ. Bien το βραβείο «Νίκος Καζαντζάκης» για την ιδιαίτερα σημαντική συμβολή του στην οικουμενική προβολή και μελέτη του έργου του Νίκου Καζαντζάκη.
Η σεμνή τελετή βράβευσης του κ. Bien άνοιξε με τον χαιρετισμό του Δημάρχου, ο οποίος μεταξύ άλλων τόνισε: «Το 1977, με πρόταση του αλησμόνητου Μανόλη Καρέλλη, Δημάρχου Ηρακλείου τότε, εντάχθηκε στα πολιτιστικά δρώμενα του Δήμου το Βραβείο «Νίκος Καζαντζάκης». Η απονομή του σε σημαντικές προσωπικότητες, που με το έργο τους προέβαλαν την Ιστορία και τον Πολιτισμό της Κρήτης, καταξίωσε, το Βραβείο αυτό πανελληνίως, κατά την διάρκεια των δεκαετιών που ακολούθησαν.
Το Βραβείο αυτό τιμά βέβαια, διαχρονικά, πρωτίστως τον μείζονα Ηρακλειώτη Δημιουργό, Νίκο Καζαντζάκη. Εβδομήντα σχεδόν χρόνια από την ολοκλήρωση της ζωής και του πνευματικού του μόχθου, ο Καζαντζάκης, αποτελεί πάντα, παράδειγμα δημιουργού, που κατόρθωσε, με άξονα την εσωτερική ελευθερία και τόλμη (ιδιότητες που ο ίδιος ονόμασε: “Κρητική Ματιά” απέναντι στην ζωή) να συνθέσει ένα έργο οικουμενικών διαστάσεων, του οποίου η σημασία και η απήχηση υπερέβησαν την δοκιμασία του χρόνου και τον κατέταξαν οριστικά στους μεγάλους Ευρωπαίους συγγραφείς των τελευταίων αιώνων.
Το εφετινό Βραβείο «Νίκος Καζαντζάκης», ενταγμένο στον θεματικό κύκλο «Μελετών αναφερόμενων στο έργο και την ζωή» του Κρητικού συγγραφέα, απονέμεται στον κ. Peter Bien, ομότιμο καθηγητή της Αγγλικής και Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Dartmouth των Η.Π.Α, κορυφαίο σήμερα μελετητή, ερευνητή, και μεταφραστή, διεθνώς, του Νίκου Καζαντζάκη. Η αφοσίωση του κ. Bien στα Νεοελληνικά Γράμματα, για περισσότερο από μισόν αιώνα, η προβολή της διαχρονικής Ελλάδος στο εξωτερικό, μέσω μιας παγκόσμιας γλώσσας, όπως είναι σήμερα η αγγλική, είναι γεγονότα εντελώς ξεχωριστής σημασίας. Η παρουσία του στην σημερινή εκδήλωση τιμά ιδιαιτέρως την πόλη μας. Εκ μέρους του Δήμου Ηρακλείου καταθέτουμε την ευγνωμοσύνη μας κι ευχόμαστε στον κ. Bien, καλή συνέχεια στο σπουδαίο έργο του».
Ακολούθησε η παρουσίαση του έργου του κ. Bien από την επίκουρη καθηγήτρια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, κ. Τασούλα Μαρκομιχελάκη, η οποία έκλεισε την εξαιρετική ομιλία της λέγοντας στον Αμερικανό καθηγητή: «Στα περισσότερα από τα 400 γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη, ο πρώτος αποχαιρετά τον δεύτερο με το «Ο Θεός να ’ναι μαζί σας», μα σε ένα, στις 31 Ιανουαρίου του 1949, από την Αντίπολη, παραλλάσσει λίγο τον χαιρετισμό, και μ’ αυτόν επιτρέψτε μου να σας ευχηθώ κι εγώ απόψε:
«Ο Θεός της Κρήτης μαζί Σας. Para siempre [Για πάντα]»
«Peter Bien»
Κύριε Peter Bien,
Είμαι σίγουρη ότι αν ο άνθρωπος στον οποίο αφιερώσατε μακράν το μεγαλύτερο κομμάτι της επιστημονικής (και άρα σε μεγάλο βαθμό της καθημερινής) σας ζωής βρισκόταν απόψε εδώ, θα σας χαιρετούσε έτσι όπως χαιρέτησε σε μιαν επιστολή τον στενότερο φίλο του Παντελή Πρεβελάκη. Παραλλάσσοντας λοιπόν λίγο το καζαντζακικό «χιλιολογίτικη χαρά μου ’δωκε το γράμμα σας», θα εξέφραζα νομίζω τα αισθήματα της γενέτειρας του συγγραφέα αν σας έλεγα ότι «χιλιολογίτικη χαρά» μάς δίδει σήμερα η παρουσία σας στο Μεγάλο Κάστρο.
Ο κ. Peter Bien τιμάται σήμερα από τον Δήμο Ηρακλείου για την πολύπλευρη δουλειά του γύρω από την προσωπικότητα και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη, που αποτελεί το κύριο αντικείμενο της ερευνητικής και εν μέρει της διδακτικής του δραστηριότητας για περισσότερα από πενήντα χρόνια.
Κυρίες και κύριοι,
Ο τιμώμενος γεννήθηκε την άνοιξη του 1930, στη Νέα Υόρκη, μια πόλη σχεδόν επτά εκατομμυρίων κατοίκων εκείνη τη χρονιά, που δοκιμαζόταν από την οικονομική κρίση, το κραχ, του 1929, με μιαν ανεργία στο 25%. O πατέρας του ήταν παιδίατρος και είχε από πολύ νωρίς φροντίσει την εγκύκλια παιδεία του γιου του. Μετά το λύκειο, ο Peter φοίτησε για δύο χρόνια στο Πανεπιστήμιο του Harvard (1948-50, όπου διδάχτηκε Πλάτωνα και Αριστοτέλη), και ολοκλήρωσε τις προπτυχιακές του σπουδές στο Κολέγιο Haverford της Πενσυλβανίας, απ’ όπου πήρε το 1952 το πτυχίο του στις Μουσικές Σπουδές· μέχρι σήμερα δε, απολαμβάνει να παίζει στο πιάνο με ουρά που έχουν στο σπίτι. Παράλληλα όμως, στο Haverford διδάχτηκε και αρχαίο δράμα από μετάφραση – γεγονός που τον παρακίνησε να αρχίσει να σπουδάζει και τα αρχαία ελληνικά.
Λίγο αργότερα, η γνωριμία του με την Ελληνίδα Χρυσάνθη Γιαννακού, στην Αγγλία, τον έφερε το καλοκαίρι του 1955 στη Θεσσαλονίκη, όπου παντρεύτηκαν σε ορθόδοξο ναό της πόλης και εκείνος εργάστηκε για ένα διάστημα στο Ελληνο-αμερικανικό Cultural
Institute. Με τη σύζυγό του απέκτησαν δύο γιους και μία κόρη και έχουν σήμερα επτά εγγόνια. Η Χρυσάνθη είναι η καλύτερη σύζυγος που θα μπορούσε να επιθυμήσει κανείς – λένε οι πληροφορίες μου. Πολύ μετριόφρων η ίδια, πάντα ενθαρρύνει τον Peter και τον προσέχει. Όταν εγκαταστάθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο νεαρός σύζυγος και πατέρας προχώρησε σε μεταπτυχιακές σπουδές στο γνωστό πανεπιστήμιο Columbia της γενέτειράς του: πήρε πρώτα το master (το 1957) και κατόπιν το διδακτορικό του (το 1961) στην Αγγλική και τη Συγκριτική φιλολογία, εργαζόμενος παράλληλα στο Πανεπιστήμιο. Μετά την απόκτηση του διδακτορικού του διπλώματος, ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του στο Dartmouth College, στην πόλη Hanover (Χάνοβερ) της πολιτείας τού New Hampshire (Νιου Χάμσερ), όπου ζει μέχρι σήμερα. Όταν αφυπηρέτησε, το 1997, είχε φτάσει στην κορυφή της ιεραρχίας, ως (πρωτοβάθμιος) καθηγητής ήδη από το 1969, κατέχοντας διαδοχικά επώνυμες έδρες στις ανθρωπιστικές σπουδές, την τέχνη της γραφής, την Αγγλική και τη Συγκριτική Φιλολογία. Έκτοτε είναι ομότιμος καθηγητής του πανεπιστημίου αυτού. Ανάμεσα στα μαθήματα που δίδαξε σε εκείνη την τριανταεξάχρονη διαδρομή στο Dartmouth ήταν βέβαια το έργο του Νίκου Καζαντζάκη, ήταν επίσης η μορφή του Οδυσσέα διά μέσου των αιώνων, αλλά ήταν κυρίως το συγκριτικό μάθημα για τους Joyce και Καζαντζάκη με το οποίο εισήγαγε τις νεοελληνικές σπουδές στο Τμήμα του. Από τα δέκα πανεπιστήμια όπου δίδαξε ως επισκέπτης καθηγητής, ενδεικτικά αναφέρω το Harvard, το Princeton και το Columbia στις ΗΠΑ, το πανεπιστήμιο της Μελβούρνης στην Αυστραλία, και τα καθ’ ημάς Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Ένα σημείο στο οποίο αξίζει να σταθούμε τώρα είναι η συμβολή του Peter Bien στην εδραίωση των νεοελληνικών Σπουδών στη Δύση – στην Αγγλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ας δούμε τους σημαντικότερους σταθμούς της: το 1969 υπήρξε συνιδρυτής και πρώτος πρόεδρος της Modern Greek Studies Association της Βορείου Αμερικής, που ήταν η πρώτη εταιρεία νεοελληνικών σπουδών του εξωτερικού· την επόμενη χρονιά, με τους νεοελληνιστές Margaret και Χρίστο Alexiou και τον ελληνιστή καθηγητή George Thomson, δημιούργησαν έναν θαλερό κύκλο Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Birmingham της Αγγλίας· υπήρξε επίσης συνεκδότης του επιστημονικού περιοδικού Byzantine and Modern Greek Studies, που ιδρύθηκε το 1975 στην Αγγλία, ενώ βοήθησε και στην ίδρυση του Journal of Modern Greek Studies, που πρωτοκυκλοφόρησε στις ΗΠΑ
το 1983. Και τα δύο αυτά περιοδικά είναι τα πιο έγκυρα επιστημονικά περιοδικά με θέμα τον Νέο Ελληνισμό που βρίσκουμε εκτός Ελλάδος.
Η συμβολή του Peter Bien στη μελέτη του Καζαντζάκη εκφράζεται με πολλούς τρόπους: με μονογραφίες, με συμμετοχή σε συλλογικούς τόμους, με έκδοση αλληλογραφίας και με μεταφράσεις έργων του.
Ένα δοκίμιο με τον λιτό τίτλο Nikos Kazantzakis, και μία περιεκτικότατη μελέτη για τη σύγχρονη Ελλάδα, τόσο κοινωνιολογική όσο και γλωσσολογική, το Kazantzakis and the Linguistic Revolution in Greek Literature, δημοσιεύτηκαν το 1972, εγκαινιάζοντας τη μακρά σειρά βιβλίων που ο τιμώμενος αφιέρωσε στον συντοπίτη μας συγγραφέα. Στο δεύτερο από αυτά (που επανεκδόθηκε πέρυσι) ο συγγραφέας εξετάζει συνολικά τον Νέο Ελληνισμό από την εποχή της Αλεξανδρινής Κοινής μέχρι τις θέσεις για το γλωσσικό ζήτημα που υιοθέτησε ο Καζαντζάκης. Το βιβλίο κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο του Πανεπιστημίου του Princeton, ο οποίος ενθάρρυνε την έρευνα στις νεοελληνικές σπουδές χάρη σε ένα σχετικό κληροδότημα που είχε πάρει. Από τον ίδιο οίκο κυκλοφόρησε, στα τέλη της δεκαετίας του ’80 ο πρώτος τόμος του θεμελιώδους για τις καζαντζακικές σπουδές έργου Η πολιτική του πνεύματος, με το οποίο ο Bien ανατρέπει τις μονοδιάστατες απόψεις τής μέχρι τότε κριτικής για τον Καζαντζάκη και τον παρουσιάζει ως ένα φιλόσοφο με συγκροτημένες ιδέες. Ο Bien, με τη μονογραφία αυτή κάλεσε όσους απέδιδαν την πρωτοπορία στη φιλοσοφία γύρω από την ποίηση στους Σικελιανό, Σεφέρη και Ελύτη, να σκύψουν τώρα πάνω στον κρητικό ποιητή και να αναγνωρίσουν την προδρομική συμβολή του ως κριτικού της λογοτεχνίας είκοσι χρόνια νωρίτερα από τους παραπάνω μείζονες ποιητές. Λίγο πριν εκπνεύσει η δεκαετία του 90, κυκλοφόρησε και η εισαγωγική του μελέτη Nikos Kazantzakis novelist, στη σειρά Studies in Modern Greek του Bristol Classical Press, σειρά στην οποία έχουν εκδοθεί εισαγωγικές μελέτες και για τον Ερωτόκριτο, τον Καβάφη, τον Σεφέρη και τον Σολωμό από ισάριθμους ξένους νεοελληνιστές· και δέκα περίπου χρόνια αργότερα επιμελήθηκε, μαζί με τον Darren Middleton έναν συλλογικό τόμο για τον ρόλο της θρησκείας στα γραπτά του Καζαντζάκη. Ακολουθεί, στον καινούργιο πλέον αιώνα, ο δεύτερος τόμος της Πολιτικής του Πνεύματος, που εκδόθηκε το 2007. Εκεί ο συγγραφέας κάνει κάτι ιδιαίτερα χρήσιμο και πολύτιμο για κάθε μελετητή του Κρητικού συγγραφέα: γράφει ξεχωριστές κριτικές για καθένα από τα καζαντζακικά έργα προσεγγίζοντάς τα ιστορικά, βιογραφικά και από την οπτική γωνία της λογοτεχνικής κριτικής. Πρέπει να σημειώσουμε ότι και οι δύο τόμοι της Πολιτικής κυκλοφορούν σε ελληνική μετάφραση από έναν σημαντικό εκδοτικό οίκο που εδρεύει στην πόλη μας, τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, οι οποίες έχουν εκδώσει και τον συλλογικό τόμο Εισαγωγή στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη, που κλείνει με τη μελέτη-απορία του Peter Bien «Γιατί να διαβάζουμε Καζαντζάκη στον 21ο αιώνα;», στην οποία απαντά πολύ γλαφυρά: «Κατά κάποιο τρόπο, θα ήταν ωραία να ήταν ο συγγραφέας ξεπερασμένος, επειδή δεν θα τον χρειαζόμασταν πια. Τα μαθήματα όμως που παίρνουμε από τον Ζορμπά για τη ματαιότητα του εθνικισμού και του πολέμου· από τον παπα-Φώτη για την αντοχή σε πείσμα της ήττας· [...] από τον Οδυσσέα για την πιθανότητα μιας μετάβασης από τη ζωή, μέσω των αισθημάτων, στην ηθική ζωή και τελικά στη θρησκευτική ζωή· [...] από τον Άγιο Φραγκίσκο για τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να αντέξουμε την καταβαράθρωση των οραμάτων μας από την τετριμμένη καθημερινότητα της ζωής· [εντέλει] από κάθε χαρακτήρα των μυθιστορημάτων και των θεατρικών του για τη συνεχή παρουσία της δαρβινικής εξέλιξης – όλα αυτά, αλίμονο, είναι απολύτως απαραίτητα στον 21ο αιώνα που περνάμε».
Μνημειώδης έκδοση είναι η Επιλογή αλληλογραφίας του Νίκου Καζαντζάκη, του 2012, όπου ο Bien συγκεντρώνει, μεταφράζει και σχολιάζει περισσότερες από 435 επιστολές του Κρητικού σε έναν τόμο 850 σελίδων, που δυστυχώς δεν έχει κυκλοφορήσει στα ελληνικά. Ο Bien χαρακτηρίζει στην εισαγωγή του τον Καζαντζάκη ως «μανιακό [όχι μανιώδη] επιστολογράφο» (maniacal epistolographer). Το χρονικό φάσμα που καλύπτουν οι επιστολές αρχίζει στις 21 Σεπτεμβρίου του 1902 με ένα γράμμα προς τον πατέρα του μόλις ο Νίκος έχει μετακομίσει στην Αθήνα για να σπουδάσει Νομική, και κλείνει με την τελευταία επιστολή του προς τον Παντελή Πρεβελάκη την 1η Αυγούστου του 1957, δυόμισι μήνες δηλαδή πριν από τον θάνατό του. Ολόκληρη η ζωή του συγγραφέα περνάει μπροστά από τα μάτια μας μέσα από την επικοινωνία του με δεκάδες παραλήπτες: τα μέλη της οικογένειάς του, τις δύο συζύγους του, τους φίλους του, ομοτέχνους του Έλληνες και ξένους, και άλλες προσωπικότητες της εποχής. Χρησιμότατο είναι και το αναλυτικό χρονολόγιο της ζωής του Καζαντζάκη στις πρώτες σελίδες του ογκώδους τόμου.
Και περνάμε στις μεταφράσεις. Ο Peter Bien έχει μεταφράσει στα αγγλικά τον Τελευταίο Πειρασμό, τον Φτωχούλη του Θεού, την Αναφορά στον Γκρέκο και, τελευταίο, το Συναξάρι του Αλέξη Ζορμπά, για το οποίο βραβεύτηκε πέρυσι από τη Modern Greek Studies Association. Ο ίδιος εξηγεί στον τετρασέλιδο πρόλογό του στην τελευταία αυτή μετάφραση τον τρόπο με τον οποίο εργάστηκε για να μεταφέρει στα αγγλικά το πασίγνωστο έργο του Καζαντζάκη, που παλιότερα είχε μεταφραστεί στην αγγλική γλώσσα μέσω μιας γαλλικής μετάφρασης και με... παράλειψη όλων των δύσκολων σημείων και λέξεων. Λοιπόν, για τη μετάφραση του Ζορμπά, ο Peter Bien είχε τη βοήθεια, ούτε λίγο ούτε πολύ, του ίδιου του δημιουργού. Και μη φανταστείτε ότι μιλώ για κάποια μεταφυσικήν επιφάνεια. Όχι, ασφαλώς. Απλώς ο Bien έκανε το εξής ευφυές: πρώτα έλεγχε αν η λέξη που τον δυσκόλευε υπήρχε στη διδακτορική διατριβή του Νίκου Μαθιουδάκη για τις αθησαύριστες λέξεις της Οδύσειας, κι από κει έβρισκε πού απαντάει μέσα στο έργο ζωής του Καζαντζάκη, και την αναζητούσε στην αγγλική μετάφραση του Kimon Friar, ο οποίος, ως γνωστόν, είχε μεταφέρει την Οδύσεια στα αγγλικά συμβουλευόμενος διαρκώς τον ποιητή. Κι έτσι, δημιουργήθηκε ένας κύκλος που περιλαμβάνει έναν νέο μελετητή του Καζαντζάκη, δύο δόκιμους μεταφραστές του και τον ίδιο. Τι καλύτερο ως βάση για μια επιτυχημένη μετάφραση;
Ωστόσο, ο Καζαντζάκης είναι μεν το μείζον αλλά δεν είναι το μόνο ερευνητικό αντικείμενο του Peter Bien. Μια άλλη μεγάλη του αγάπη είναι ο Γιάννης Ρίτσος, που θα ήθελε να τον είχε μελετήσει περισσότερο, ενώ νωρίτερα απ’ όλους γνώρισε και έγραψε για τον Κ. Π. Καβάφη, όταν ακόμη σπούδαζε αγγλική και συγκριτική φιλολογία στο Columbia. Στους τρεις αυτούς αγαπημένους του Έλληνες έχει αφιερώσει τον τόμο Τρεις γενιές ελλήνων συγγραφέων: Εισαγωγή στον Καβάφη, τον Καζαντζάκη, τον Ρίτσο (1983). Επίσης, εκτός από καζαντζακικά έργα, έχει μεταφράσει ποιήματα του Καβάφη, τον Φιλοκτήτη και τη Σονάτα του Σεληνόφωτος του Ρίτσου, και μία ποιητική συλλογή του Στυλιανού Χαρκιανάκη, και από πεζογραφία τη Ζωή εν τάφω του Στρατή Μυριβήλη, ένα μυθιστόρημα που μας λέει ότι τον δυσκόλεψε γλωσσικά περισσότερο από όλα όσα έχει δουλέψει.
Αλλά αυτό που δεν πρέπει να παραλείψουμε είναι η συμβολή του στην ορθή διδασκαλία της Νέας Ελληνικής στο εξωτερικό, με τα δύο εγχειρίδια που συνέγραψε τις δεκαετίες του ’70 και ’80 μαζί με τη γυναίκα του, και τους Χρίστο Αλεξίου και John Ρασιά. Πολλοί από όσους δίδαξαν τη νεοελληνική γλώσσα σε νέα προγράμματα νεοελληνικών σπουδών σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ (όπως, ας πούμε, η Ντία Φιλιππίδου στο Harvard), βάσισαν τη γλωσσική εκπαίδευση των φοιτητών τους στα δύο αυτά έργα: το Demotic Greek Ι (που συνοδευόταν πρωτοποριακά για την εποχή του από κασέτα βίντεο! εν έτει 1972) και το The Flying Telephone Booth = Demotic Greek II (με κασέτες ήχου). Το 2004 το ζεύγος Bien, με νέους συνεργάτες αυτή τη φορά, εξέδωσαν το ανανεωμένο εγχειρίδιο Greek Today, που συμπληρώνεται πια από δίσκους CD και από ιστοσελίδα στο διαδίκτυο.
Ο Peter Bien όμως έχει κι άλλες ιδιότητες, για τις οποίες μάς πληροφορούν οι φίλοι του: είναι ένας θαυμάσιος χειριστής της μητρικής του γλώσσας, γεγονός που τον καθιστά εξαιρετικό επιμελητή κειμένων γραμμένων στα αγγλικά· και κάτι ακόμη, στο οποίο σίγουρα ταιριάζει με την κρητική ιδιοσυγκρασία: πολιτικά, ανήκει στον δημοκρατικό χώρο· και μάλιστα, λόγω του ταξιδιού του εδώ, φρόντισε να καταθέσει εκ των προτέρων την ψήφο του για τις χθεσινές προεδρικές εκλογές της χώρας του.
Ο Peter Bien βραβεύεται σήμερα από τον Δήμο μας για την πολύπλευρη προσφορά του στις καζαντζακικές σπουδές. Αυτή είναι η πρώτη τιμή που του γίνεται στην Κρήτη, αλλά όχι η πρώτη γενικά: (αναφέρω ενδεικτικά:) το 1968 διακρίθηκε με το βραβείο E. Harris Harbison εξαίρετης πανεπιστημιακής διδασκαλίας, επίσης με υποτροφίες από το Ίδρυμα Φούλμπραϊτ (1958, 1983 και 1987) και το Ωνάσειο (1996 και 2009)· το 2000 τού απονεμήθηκε ο Χρυσούς Σταυρός του Αποστόλου Ανδρέου, από την Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας· και το 2007 έγινε επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ας ευχηθούμε η σημερινή βράβευση να έχει στην καρδιά του μια θέση εξίσου σημαντική με τις προηγούμενες.
Κύριε Bien,
Σήμερα που φτάσατε στην πόλη μας, ίσως αντιληφθήκατε ότι αυτή ετοιμάζεται να ντυθεί τα καλά της – σαν κάθε μάνα ή σύζυγο ή κόρη που ετοιμάζει την ονομαστική γιορτή του γιου ή του κυρού της. Το Μεγάλο Κάστρο ετοιμάζεται να γιορτάσει τον «καπετάνιο του». Γιατί, – κι εσείς το ξέρετε καλά – στα παιδικά χρόνια του Καζαντζάκη, «δεν ήταν
μονάχα άγιος ο Άι-Μηνάς για τους Καστρινούς, ήταν ο καπετάνιος τους· καπετάν Μηνά τον έλεγαν και του πήγαιναν κρυφά τ’ άρματά του να τα βλογήσει»· κι ο Καπετάν Μιχάλης «του άναβε κερί, κι ο Θεός ξέρει τί θα του ’λεγε και τί παράπονα θα τού ’χε που αργούσε να λευτερώσει την Κρήτη». Από αύριο και για δύο μέρες, ο καπετάν Μηνάς, «κοντοσγουρογένης, ηλιοκαμένος, αγριομάτης», «καταφορτωμένος με τ’ ασημένια ταξίματα», «καβάλα στο άλογό του» δεν θα χιμάει βέβαια «κατά τον τούρκικο μαχαλά» μήτε θα χτυπάει τον τοίχο του Χασάνμπεη για να τον επιπλήξει που το πρωί είχε κατασκοτώσει στο ξύλο ένα χριστιανό, αλλά θα περιμένει μέσα «στο κόνισμά του» τους συντοπίτες του να τον επισκεφτούν για να τον γιορτάσουν. Τέτοιες μέρες διάλεξε μια τύχη αγαθή να επισκεφτείτε κι εσείς τη γενέτειρα του Θρασάκη για να σας πει ένα μεγάλο ευχαριστώ.
Κύριε Bien, στα περισσότερα από τα 400 γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη, ο πρώτος αποχαιρετά τον δεύτερο με το «Ο Θεός να ’ναι μαζί σας», μα σε ένα, στις 31 Ιανουαρίου του 1949, από την Αντίπολη, παραλλάσσει λίγο τον χαιρετισμό, και μ’ αυτόν επιτρέψτε μου να σας ευχηθώ κι εγώ απόψε: «Ο Θεός της Κρήτης μαζί Σας. Para siempre [Για πάντα]».
Εν συνεχεία ο κ. Peter Bien παρέλαβε στον ειδικά φιλοτεχνημένο για την περίσταση φάκελο το Βραβείο «Νίκος Καζαντζάκης» από τον Δήμαρχο Ηρακλείου και στον λόγο του - διανθισμένο με οξυδέρκεια, σοφία, χιούμορ και μνήμες από την πορεία της ζωής του - αφού ευχαρίστησε τον Δήμο Ηρακλείου για την ξεχωριστή τιμή που του έκανε, περιέγραψε την μακρόχρονη σχέση του με τον Νίκο Καζαντζάκη, πώς τον γνώρισε, πώς τον αγάπησε, πώς τελικά ακόμα και όταν λοξοκοίταξε προς άλλους συγγραφείς, πάντα επέστρεφε στον δημιουργό της «Αναφοράς στον Γκρέκο» (κατ΄ αντιστοιχία, ο κ. Bien τιτλοφόρησε την δική του ομιλία «Αναφορά στον Νίκο Καζαντζάκη»), τον οποίο, παρότι μελετάει για περισσότερο μισό αιώνα, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, ούτε μια στιγμή δεν τον βρήκε κουραστικό.
Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με την άψογη παρουσίαση του έργου του Μάνου Χατζιδάκι «Καπετάν Μιχάλης», βασισμένο σε κείμενα του Νίκου Καζαντζάκη, από την Λίλυ Δάκα (πιάνο) και τον Γιάννη Κασσωτάκη (ερμηνεία).
