…ήξερε καλά, το πόσο ανάγκη έχουν οι άνθρωποι να γελούν…
Η Γιούλα Κανιτσάκη μιλά για το βιβλίο της Ζωής Σκαλίδη
«Η ζωή μου μ’ έναν κουκλοπαίκτη»
Από τα Χανιά ξεκίνησε το ταξίδι του Ξυλένιου. Οι πρωταγωνιστές του καινούργιου, συναρπαστικού βιβλίου της Ζωής Σκαλίδη «Η ΖΩΗ ΜΟΥ Μ’ ΕΝΑΝ ΚΟΥΚΛΟΠΑΙΚΤΗ», εμφανίστηκαν στις 5 Ιουνίου του 2019, στον Ιστιοπλοϊκό Όμιλο Χανίων.* Το βιβλίο απευθύνεται στην παιδική ψυχή των ανθρώπων. Η πρωτότυπη ιστορία που παρουσιάζει η Ζωή Σκαλίδη, αγγίζει, κεντρίζει, χαϊδεύει, ξεσηκώνει, επικοινωνεί με τη συναισθηματική μας νοημοσύνη, με έναν τρόπο μαγικό που μόνο όταν το διαβάσεις θα δεις…
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΞΥΛΕΝΙΟΥ
Η ζωή μου μ’ έναν κουκλοπαίκτη
Γράφει η Γιούλα Κανιτσάκη
Καλησπέρα σας και από εμένα.
Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω αυτή την παρουσίαση, κάπως εναλλακτικά, με μία ανάμνηση. Μια ανάμνηση αγαπημένη από πρόσφατη παιδική παράσταση του Συλλόγου Φίλων Θεάτρου Χανίων, ταιριαστή, ωστόσο, θαρρώ εισαγωγή για την αποψινή βραδιά, την αφιερωμένη στο κουκλοθέατρο και την παιδική λογοτεχνία. Τα φώτα σβήνουν λοιπόν. Οι φωνές των ηθοποιών σιωπούν. Ο χώρος φωτίζεται αποκλειστικά από ένα μικρό στρογγυλό προβολέα, ένα κανονάκι που ρίχνει φως σ’ ένα λιλιπούτειο κόκκινο παγκάκι, τοποθετημένο στην άκρα της σκηνής. Μια αύρα προσμονής πλανάται στον αέρα. Και τότε μια παρουσία κάνει την εμφάνισή της. Είναι μικρόσωμη και εξαιρετικά ντελικάτη. Καλοντυμένη μ’ ένα λευκό δαντελένιο φόρεμα, ασορτί ψηλοτάκουνες γόβες και τα ξανθιά μαλλιά της πιασμένα σε ένα περίτεχνο κότσο. Είναι χάρμα οφθαλμών. Σκέτη κούκλα. Οι κινήσεις της αρμονικές και αέρινες, σαν μια αόρατη δύναμη να κινεί με χάρη και δεξιοτεχνία από ψηλά τα νήματα της ύπαρξής της. Από τα μεγάφωνα ακούγεται το τραγούδι «χάρτινο το φεγγαράκι». Δίπλα στο κόκκινο παγκάκι ένα μικρό κορίτσι παρακολουθεί με προσήλωση. Η κουκλίτσα πλησιάζει το κορίτσι και με απαράμιλλη ευαισθησία και εκφραστικότητα, μοιράζεται μαζί του τον πόνο, αλλά και την αγωνία της για τον αγαπημένο της. Στο τέλος του τραγουδιού, αποκαρωμένη, σκαρφαλώνει στην αγκάλη του κοριτσιού, αναζητώντας παρηγοριά. Το τραγούδι τελειώνει, ο προβολέας σβήνει, το κορίτσι σηκώνεται και η ξανθιά… μαριονέτα, άψυχη και ακίνητη πια, μεταφέρεται με ασφάλεια και αγάπη έξω από την σκηνή από τα επιδέξια χέρια της ζωοδότριας και κινητηρίου της δύναμη, της κουκλοπαίχτριας. Της, τόσο ταιριαστά ονομασμένης, Ζωής Σκαλίδη! Κοινό και λοιποί ηθοποιοί μένουν κυριολεκτικά μαγεμένοι…
Αλήθεια τι να πρωτοπεί κανείς για την Ζωή ως άνθρωπο και φυσικά ως καλλιτέχνη; Το βιογραφικό της μακροσκελές και εντυπωσιακότατο! Με σπουδές κοινωνικής λειτουργού και σκηνοθεσίας θεάτρου, δραστηριοποιήθηκε για χρόνια στην πόλη μας και με τις δύο ιδιότητες. Εργάστηκε ως εκπαιδεύτρια στελεχών και επινοήτρια προγραμμάτων σε παιδικές εξοχές, ως συνοδός ατόμων με ειδικές ανάγκες, ως εισηγήτρια σε σεμινάρια και κέντρα επαγγελματικής κατάρτισης, για να αναφέρουμε λίγα μόνο από τα επαγγελματικά της εγχειρήματα. Έχει επίσης συμμετάσχει σε άπειρες εκδηλώσεις και παραστάσεις, αμιγώς κουκλοθεατρικές και μη. Πολυγραφότατη επίσης έχει επινοήσει ομαδικά και επιτραπέζια παιχνίδια, έχει γράψει στίχους παιδικών τραγουδιών, ενώ έχει εκδώσει μια πλειάδα έργων από παραμύθια μέχρι κουκλοπαιχτικά και θεατρικά έργα, έως και κινηματογραφικό σενάριο!
Για μένα, όμως, η Ζωή θα παραμένει πάντα ο δοτικός, ζεστός και ευγενικός άνθρωπος που γνώρισα στην διάρκεια των παραστάσεων, η διακριτικά ντυμένη στα μαύρα φιγούρα που δίνει ζωή, που κυριολεκτικά εμψυχώνει άψυχες – όπως νομίζουμε ψευδώς ίσως οι υπόλοιποι – κούκλες και αντικείμενα, η δημιουργός του καινούργιου παραμυθιού της «Η ζωή μου μ’ έναν κουκλοπαίκτη» των εκδόσεων Ραδάμανθυς, αφιερωμένο στη μικρή της Άννυ, με κεντρικό πρόσωπο τι άλλο από… μια μαριονέτα παλιάτσο, με ακορντεόν, τον υπέροχο Ξυλένιο της!
«Εκείνη τη νύχτα γεννήθηκε ένας παλιάτσος, δηλαδή εγώ. Μια μορφή που θα έκανε μικρούς και μεγάλους να γελούν, ένας γελωτοποιός που θα σκόρπαγε χαρά και θα ζέσταινε με γέλιο τις ψυχές των ανθρώπων. Κι ο παππούς μου ήξερε καλά, το πόσο ανάγκη έχουν οι άνθρωποι να γελούν».
Για ακόμα μια φορά, η Ζωή Σκαλίδη και εκτός θεατρικού σανιδιού και ως συγγραφέας, επιλέγει να επιδείξει την εξαιρετική της γενναιοδωρία και να μείνει σε δεύτερο –αφηγηματικά – πλάνο, δίνοντας τον πρώτο λόγο στον ήρωά της . Έτσι, ο Ξυλένιος αποκτά τη δική του φωνή και μας αφηγείται ο ίδιος την ιστορία του σε πρώτο ενικό πρόσωπο.
Με ένα λόγο ζωντανό, οικείο, αλλά και συνάμα καθόλα γλαφυρό και περιγραφικό, ο Ξυλένιος μας αφηγείται την ζωή του, διατρέχοντας νοητά κομβικά της σημεία από την γέννησή του στο εργαστήρι του παππού και τα πρώτα του επαγγελματικά βήματα στον μποέμ δρόμο των καλλιτεχνών, έως την γνωριμία του με την φιλία με τον Τσίφτη, με τον έρωτα με την Σελήνη, αλλά και με την άσκημη πλευρά της ζωής, με τη βία και την ανθρώπινη αδιαφορία, με το μαύρο της αστυφιλίας και της περιβαλλοντολογικής μόλυνσης και φυσικά τη γνωριμία του με την απώλεια. Η ζωή του – και δευτερευόντως αυτή του παππού – διαρθρώνεται μέσα σε δέκα αριθμημένα και εύστοχα τιτλοφορημένα κεφάλαια, ενώ το αφήγημα ακολουθεί το σχήμα κύκλου, αρχίζοντας και τελειώνοντας με την ίδια σχεδόν γλαφυρή εικόνα, αυτή ενός χιονισμένου χριστουγεννιάτικου τοπίου Ωστόσο, κάτω από την επιφάνεια, τίποτα δεν είναι το ίδιο! Από γιορτή σε γιορτή, ιδέες, συναισθήματα και καταστάσεις έχουν αλλάξει ολοσχερώς! Ο παρεμβληθείς, όπως διαπιστώνουμε, χρόνος, μαζί με τις εμπειρίες, τις χαρές και τις πίκρες, που αναπόφευκτα τον συντροφεύουν, έχουν επιδράσει καθοριστικά στην ψυχοσύνθεση, αλλά και στην διαδικασία της ωρίμανσης του Ξυλένιου!
Στην καρδιά όλων, η σχέση του με τον παππού! Η σχέση κούκλας-κουκλοπαίχτη, σχέση αναμφίβολα συγγενική! Ιδιαίτερα τρυφερό το ακόλουθο απόσπασμα:
«Και τότε, εκείνος έπιασε με τρυφερότητα στα χέρια του όλες τις κλωστές μου, και άρχισε να τις δένει μία-μία, πάνω σ’ ένα ξύλινο λεπτοκομμένο χειριστήριο. Τότε κατάλαβα ότι το ξύλο αυτό ήταν το πιο σημαντικό κομμάτι της σχέσης μου με τον παππού. Τραβώντας τα νήματά μου, άρχισα να νοιώθω ότι ένοιωθε κι εκείνος, άρχισα να σκέφτομαι όπως σκεφτόταν εκείνος κι άρχισα να ζω όπως ζούσε εκείνος. Κι έτσι, ξεκίνησε η ζωή μου μ’ έναν κουκλοπαίκτη κι άφησα το σώμα και την ψυχή μου στα νήματα, σ’ αυτά τα απλά και σπουδαία νήματα που με ένωναν με τα χέρια του».
Ενδεικτικό προς αυτήν την κατεύθυνση και το ιδιαίτερα καλαίσθητο εξώφυλλο του βιβλίου, όπου οι όροι ή οι ρόλοι – αν προτιμάτε- κούκλας και κουκλοπαίχτη, φαίνεται να έχουν αντιστραφεί, με τα νήματα να τους ενώνουν αδήριτα, οργανικά σχεδόν, σαν ένας ιδιότυπος ομφάλιος λώρος.
«Το πρώτο πράγμα που αντίκρισα ήταν τα μάτια του και μετά ένιωσα τα χέρια του. Ο παππούς μου με κοιτούσε με αγάπη και σκάλιζε την κάθε μου λεπτομέρεια. Νομίζω πως μ’ αγάπησε πριν με φτιάξει και την ώρα που με σκάλιζε, μ’ αγάπησε πιο πολύ».
Συνειρμικά η σκέψη μας ταξιδεύει στον αγαθό Τζεπέτο και στον μικρό του Πινόκιο. Ενώ όμως, ο Πινόκιο του Κάρλο Κολόντι, παραπέμπει στο αρχέτυπο του άσωτου υιού, του άτακτου παιδιού, επιρρεπούς στο ψέμα και στις επινοήσεις, το οποίο από τα παθήματα, οδηγείται στα μαθήματα, ο Ξυλένιος τουναντίον αποδεικνύεται πρότυπο αφοσίωσης, φιλοπονίας, πειθαρχίας, ευαισθησίας.
Παρά λοιπόν τις όποιες δοκιμασίες που βιώνει, η ηδύτητα του χαρακτήρα του μικρού μας ήρωα θα παραμείνει ανεπηρέαστη. Έτσι, αν και κούκλα, μας παραδίδει πραγματικά μαθήματα ανθρωπιάς. Και παραθέτω: «Και τότε κατάλαβα, πως μπορείς, με την καλοσύνη και τον όμορφο τρόπο, να μαλακώσεις τις ψυχές των ανθρώπων. Αρκεί μόνο να τους κοιτάξεις βαθιά μέσα στα μάτια και να τους μιλήσεις κατευθείαν στην καρδιά».
Εν κατακλείδι, θα λέγαμε ότι η Ζωή Σκαλίδη μας δίνει ένα έργο μυθοπλασίας – συνάμα όμως αμιγώς βιωματικό θαρρώ εγώ -, ένα σύγχρονο – με χαρακτηριστικά κλασσικού – παραμύθι, μια τρυφερή και έμμεσα διδακτική ιστορία για μικρούς και μεγάλους, με κυρίαρχα στοιχεία της, την ευαισθησία και την έντονη εικονοπλασία, που άξια θα διαβαστεί ξανά και ξανά και θα λάβει μια περίοπτη θέση στα ράφια της βιβλιοθήκης μας!
Γιούλα Κανιτσάκη, εκπαιδευτικός
*Στην εκδήλωση μίλησαν για το βιβλίο: Γιούλα Κανιτσάκη, Μαρία Κληματσάκη, Μαρία Μιχελογιάννη, Χρήστος Τσαντής, και φυσικά η συγγραφέας Ζωή Σκαλίδη. Παρουσιάστηκε δράση με εμψύχωση αντικειμένων από το Εργαστήρι της Ζωής Σκαλίδη, με αφηγήτρια την Κατερίνα Μουτσάκη. Εμψύχωση αντικειμένων: Μαρία Βλαχάκη, Ελένη Καλαθάκη, Δήμητρα Κουμουρίδη, Τόνια Ζαφειράκη, σκηνοθεσία: Ζωή Σκαλίδη. Ακολούθησε δραματοποιημένη παρουσίαση του βιβλίου. Στους ρόλους ήταν: Παππούς: Ευτύχης Κανδανολέων, Ξυλένιος: Σπύρος Κοσμάς, Λευτέρης: Γιάννης Πατεράκης, Σελήνη: Ελίνα Ζωϊδάκη, Καλλιτέχνες: Ελίνα Ζωϊδάκη, Γιούλα Κανιτσάκη, Γιάννης Πατεράκης, Μαρία Ραμουτσάκη, Μαρία Μιχελογιάννη. Αποσπάσματα του βιβλίου διάβασαν: Χριστίνα Βεριβάκη, Γιούλα Κανιτσάκη, Ντένια Καραβασιλειάδη. Φωτογραφίες βιντεοπροβολέα: Γιάννης Πατεράκης. Επιμέλεια μουσικής: Γιάννης Πατεράκης, Μαρία Ραμουτσάκη. Σκηνοθεσία: Μαρία Ραμουτσάκη
