Παλιά χρησιμοποιούνταν για ύδρευση και άρδευση. Κάποια από αυτά (ιδιαίτερα σε οικισμούς και δρόμους) έχουν ''βραχόλι'' δηλαδή υπάρχει κτιστό τμήμα πάνω απ' την επιφάνεια του εδάφους. Αυτό συνήθως,στα παλαιότερα πηγάδια, αποτελούνταν από λαξευμένο ιγνιμβριτικό μονόλιθο ή από πλάκες συνδεδεμένες μεταξύ τους ενώ στα νεότερα το τοιχείο είναι κτιστό με πέτρες ή τούβλα.
Πολλά όμως δεν προεξέχουν από το έδαφος και καθώς βρίσκονται μέσα σε κτήματα αποτελούν ιδιαίτερο κίνδυνο για τον αμέριμνο περιπατητή που δεν γνωρίζει την ύπαρξή τους. Τα πηγάδια είναι κτισμένα με πέτρα και μόνο αυτά της τελευταίας πεντηκονταετίας έχουν τούβλα. Όλα έχουν στο τοίχωμά τους οπές για να υποβοηθείται ( σαν μια σκάλα) το ανεβοκατέβασμα.
Η διάμετρός τους ποικίλει από μικρότερη του μέτρου μέχρι και πάνω από δύο μέτρα σε κάποιες περιπτώσεις. Σε πολλά από αυτά δίπλα και σε συνέχεια με το ''βραχόλι'' υπάρχουν λαξευτές γούρνες για το πότισμα των ζώων. Δυστυχώς τόσο τα ''βραχόλια'' όσο και οι γούρνες έχουν λεηλατηθεί σε πολλές περιπτώσεις.
Η άντληση του νερού τα παλιότερα χρόνια γινόταν με δοχεία δεμένα στην άκρη μιάς μεγάλης κληματσίδας (ή στη συνέχεια σχοινιού). Για διευκόλυνση χρησιμοποιούνταν η ''αντένα''. Σ' αυτήν το σχοινί προσαρμόζονταν στην άκρη ενός μεγάλου μήκους ξύλου που ενεργούσε ως μοχλός. Εξέλιξη αυτού ήταν ο περιστρεφόμενος (από άνθρωπο ή ζώα) μάγγανος. Επίσης χρησιμοποιούνταν και οι τροχαλίες (μακαράς) για τη διευκόλυνση της ανάσυρσης.
Τα τελειότερα αντλητικά συγκροτήματα ήταν οι χειροκίνητες αντλίες, οι βενζινοκίνητες και τέλος οι ηλεκτροκίνητες. Οι αντλίες τοποθετούνταν ή πάνω στο έδαφος ή σε ξεροπήγαδα που ανοίγονταν δίπλα στο πηγάδι για να διευκολύνεται η άντληση όταν η επιφάνεια του νερού ήταν χαμηλότερη από 7 με 8 μέτρα.
Σήμερα κάποια χρησιμοποιούνται ακόμα για άρδευση και κάποια έχουν συντηρηθεί και διακοσμούν αυλές, δρόμους, πάρκα και εξοχικές γωνιές.
Κάποια συνοδεύονται με ενδιαφέρουσες ιστορίες που έχουν να κάνουν με το όνομα και τον ιδρυτή τους και αποτελούν τουριστικά αξιοθέατα. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι το ''Αχιλλειοπήγαδο'' της Βρίσας .
