Το “Κολόμπο”, η λαϊκή ονομασία του παλιού λιμανιού των Χανίων. Μια γειτονιά με “χαρακτήρα”, ξεχωριστούς ανθρώπους και δική της…γλώσσα. Μια βόλτα στα στενάκια της και δύο κουβέντες με τους μόνιμους κατοίκους της περιοχής ήταν αρκετά για να μπούμε και εμείς στο κλίμα της.
Η ονομασία Κολόμπο, σύμφωνα με τους ιστορικούς προέρχεται από την ωραιότατη Πόρτα Κολόμπο που κατεδαφίστηκε το 1918, δηλαδή τη δυτική πύλη για την παλιά πόλη που ήταν προς την πλατεία του Σαντριβανιού.
Οι “διαδρομές” αναζήτησαν ιστορίες ανθρώπων που γεννήθηκαν στις γειτονιές του “Κολόμπο” οι οποίοι μας μίλησαν σε άπταιστα… “Κολομπίτικα” για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της περιοχής.
ΟΙ ΚΟΛΟΜΠΙΤΕΣ
Ο κ. Νίκος γεννήθηκε πριν 66 χρόνια πριν στην οδό Κουντουριώτου 60 ακριβώς, εκεί που βρίσκεται το Φρούριο Φιρκά με θέα τον Φάρο. Σήμερα διατηρεί ένα μικρό παραδοσιακό καφενείο στο παλιό λιμάνι που ονομάζεται “Κολόμπο”. «Γιατί δώσατε αυτήν την ονομασία στο μαγαζί σας», τον ρωτάμε. «Γιατί είμαι Κολομπίτης» μας απαντάει με περηφάνια και εξηγεί: «Κολομπίτες ήταν οι κάτοικοι της περιοχής του παλιού λιμανιού που εκτείνεται από την σημερινή Πλατεία Τάλω μέχρι και το τέλος του λιμανιού. Εμείς στο Κολόμπο μιλούσαμε μια ιδιαίτερη γλώσσα: τα Κολομπίτικα, ήταν ένας τρόπος συνεννόησης μεταξύ μας».
«Τότε υπήρχε φτώχεια αλλά και περισσότερα παιδιά. Παίζαμε μπάλα σε αυτοσχέδια γήπεδα εκεί που σήμερα βρίσκεται η πλατεία Τάλω κάτω από το παλιό Ξενία. Μετά από το παιχνίδι βουτούσαμε στη θάλασσα κατευθείαν… Θυμάμαι τότε να συχνάζει στο λιμάνι ο Σαλής, που τον αγαπούσαν όλοι οι κάτοικοι. Έπειτα στο ενετικό λιμάνι έρχονταν τα επιβατικά πλοία από τον Πειραιά και ξεφόρτωναν εμπορεύματα. Λίγα εστιατόρια υπήρχαν εκείνη την εποχή αφού υπήρχε μεγάλη φτώχεια ιδιαίτερα από το 1952-1957. Σήμερα λίγα πράγματα θυμίζουν εκείνη την εποχή, κάτοικοι δεν έχουνε μείνει πια εκεί, οι περισσότεροι ασχολούνται με τον τουρισμό, έχουν κάνει πανσιόν και τουριστικά καταστήματα» ανέφερε ο κ. Νίκος και συνέχισε λέγοντας: «Σήμερα όταν περνάω από την παλιά μου γειτονιά, το “Κολόμπο” νοιώθω σαν τουρίστας. Κάποτε εγώ έβγαινα στο μπαλκόνι μας και έβλεπα τον Φάρο, από τότε που γεννήθηκα μέχρι το ’75 που έφυγα από την Κουντουριώτη 60. Τώρα το σπίτι μου έχει γίνει καφετέρια-ξενοδοχείο. Πώς να αισθάνομαι» μας λέει.
Ένας άλλος “Κολομπίτης” ο Βαγγέλης Σαματάς θυμάται την τελετή “βαπτίσματος” των “Κολομπιτών” που ήταν μια… βουτιά στα νερά -όχι και τόσο καθαρά εκείνη την εποχή- του λιμανιού!
.jpg)
…ΚΑΙ ΤΑ “ΚΟΛΟΜΠΙΤΙΚΑ”
Ο κ. Γιάννης γεννήθηκε στον Λόφο Καστέλι και όπως θυμάται «εκείνη την εποχή μαζευόμασταν όλα τα παιδιά και παίζαμε στις γειτονιές του Κολόμπο, μεταξύ μας μιλούσαμε πάντα “Κολομπίτικα”. Σύμφωνα με τον Γιάννη, την γλώσσα την επινόησαν οι ντόπιοι που δούλευαν ως εργάτες στα Ενετικά Νεώρια για να μην καταλαβαίνουν “τα αφεντικά” τι έλεγαν και να μπορούν να συνεννοούνται μεταξύ τους. Μιλούσαν λοιπόν τα “Κολομπίτικα” αλλάζοντας τα φωνήεντα με σύμφωνα και ξεκινώντας την λέξη πάντα με φωνήεν. Mια ιδιαίτερη, ξεχωριστή διάλεκτος με την οποία οι ντόπιοι κάνουν πλάκα μεταξύ τους, ενώ και ο μη “μυημένος” στη γλώσσα μπερδεύεται αρχικά στη συνέχεια όμως δεν μπορεί παρά να μην ξεσπάσει στα γέλια με την πολύ έξυπνα δομημένη… λιμανίσια γλώσσα.
Εκτός από τα Κολομπίτικα, μεταξύ των κατοίκων του λιμανιού “βασίλευαν” τα παρατσούκλια, καθώς όπως μας λέει ο κ. Γιάννης: «σπάνια άκουγες το όνομα κάποιου, υπήρχαν τα παρατσούκλια: ο Αούας, ο Εσπανός, ο Γιούργιας, ο Ατζουτζές, ο Μάραθας, ο Καραμέλας, η Χουχού, η Κομμώτρια κ.ά.».
Ιστορία και…
[LEKAKHS] «Μετά τη Βενετσιάνικη προσάρτηση της Κρήτης στις κτίσεις τους, το 1204 και την οριστική επικράτησή τους στην περιοχή το έτος 1252, μετά τις επαναστάσεις του 1230 και 1236 από τους Σκορδίληδες, τους Μελησσινούς και τους Δρακοντόπουλους με την υποστήριξη του στρατού της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας, άρχισαν την οικοδόμηση της πόλης που είχε καταστραφεί από τους Αραβες της Κόρδοβα οι οποίοι είχαν καταλάβει τα Χανιά το 828 μ.Χ.. Το 1252 επισκεύασαν το Βυζαντινό Τείχος που είχε κατασκευάσει ο Νικηφόρος Φωκάς από υλικά των αρχαίων ελληνικών ναών που ισοπέδωσε μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Άραβες το 961 μ.Χ., και τη έναρξη της Βυζαντινής περιόδου (961-1252)» αναφέρει ο Ευθύμης Γ. Λεκάκης Νομικός, ιστορικός ερευνητής
«Τότε κατασκευάστηκε στη δυτική πλευρά του Βυζαντινού Τείχους (σημερινή οδό Σουρμελή) η Porta del Colombo, η οποία δυστυχώς γκρεμίστηκε όπως και πάμπολλα άλλα ιστορικά μνημεία στα 1918. Κατά την περίοδο τόσο της Οθωμανικής (1645-1898) όσο και της Γερμανικής κατοχής της Κρήτης οι κάτοικοι της γύρω περιοχής (Τοπανάς, Καστέλι) αλλά και οι εργαζόμενοι στο λιμάνι των Χανίων, είχαν ανακαλύψει ένα ιδιαίτερο κώδικα γλωσσικής επικοινωνίας, με εκφορά λέξεων και προτάσεων ανάποδα, ώστε όταν επικοινωνούν μεταξύ των, το περιεχόμενο της συνομιλίας τους να μη γίνεται κατανοητό από όλους τους υπόλοιπους.
Η τοπική αυτή “γλώσσα” ονομάστηκε “Κολομπίτικα” και εκείνοι που την μιλούσαν “Κολομπίτες”. Αργότερα, επεκτάθηκε ο όρος για όλους τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής από τη Δυτική Τάμπια, τα στενά του Τοπανά ίσαμε την περιοχή της πλατείας του Σαντριβανιού, του Δυτικού τμήματος του Καστελιού και των περιοχών Αράπ Τζαμί (οδοί Χρυσάνθου Επισκόπου, Δωροθέου Επισκόπου, Αγίων Δέκα, Εισοδείων) και του Γιουσούφ Πασά (Ναός Αγίου Φραγκίσκου, Καθολική Επισκοπή Κρήτης, μέχρι το Κρυγιό Βρυσάλι).
Στις μέρες μας, ελάχιστοι γνωρίζουν να μιλούν με επάρκεια τα Κολομπίτικα.
Στη θάλασσα της περιοχής του Κολόμπο, μέσα από τα απόνερα των υπονόμων που χύνονταν στην περιοχή πριν από την κατασκευή του βιολογικού καθαρισμού, οι νέοι Κολομπίτες ψάρευαν με αυτοσχέδια καλάμια και πετονιές. Η γραφικότητα αυτή, απεικονίζεται σωζόμενα σε καρτ-ποστάλ παλαιότερων εποχών.
Αδιάψευστη ζωντανή μαρτυρία είναι τα λόγια της ανταλλάξιμης Χανιώτισσας γιαγιάς Φιτνέτ Αϊγιωργιαννάκη όταν αργούσαν να επιστρέψουν με τα ψάρια που είχε παραγγείλει στις κόρες ή στα εγγόνια της, από τη Χάβρα Σοκάκι (Ψαραγορά στο Κεμέρ Αλτί της Σμύρνης): “Κολομπίτικα ψάρια μου φέρατε να καθαρίσω;”».
Η αρχιτεκτονική
Υπήρξε εποχή που η γειτονιά ήταν πιο αριστοκρατική. Σήμερα υπάρχουν οικοδομήματα που δείχνουν την παλιά της αίγλη με χαρακτηριστικά δείγματα τα Βενετσιάνικα αρχοντικά, τα Τούρκικα κονάκια, τα Ρωμαίικα μέγαρα.Το Παλάτσο της αριστοκρατικής βενετσιάνικης οικογένειας των Ρενιέρ και το οξυκόρυφο παρεκλήσι της Παναγίας στην οδό Μόσχων.
Τα μέγαρα της παρακείμενης οδού Θεοφάνους: “Porto del Colombo” που στέγασε σε παλιές περιόδους το Γαλλικό προξενείο και την οικογένεια Βενιζέλου, πριν μετακομίσουν στη Χαλέπα.
To ενετικό αρχοντικό “Casa Delfino” οικία της Βενετσιάνικης οικογένειας Delfino, σε χαρακτηριστική αρχιτεκτονική του 17ου αιώνα. Κρητικό σπίτι “Κοντέσα” του 1800 στα σκαλάκια της Θεοφάνους προς το Ενετικό λιμάνι.Το μέγαρο “Αμφορά” παραδοσιακό κτίσμα του 14ου αιώνα.
Στην ίδια περιοχή βρίσκεται το σπίτι του βουλευτή του κόμματος των Ξυπόλυτων, Κωνσταντίνου Χαβρέ, το ξύλινο μέγαρο της οικογένειας του μεγάλου καλλιτέχνη της κρητικής μουσικής Μεχμέτ Μπέη Σταφιδάκη στην παραλία (Ακτή Κουντουριώτου), το χαμάμ απ’ όπου πήρε και την ονομασία όλη η νυν οδός Ζαμπελίου, τότε Χαμάμ σοκάκι και το Χασεκί Μεχμέτ Αγά τζαμί ή μαχαλέ τζαμί (πρώην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, νυν κατάστημα πώλησης ειδών λαϊκής τέχνης), στο οποίο διατηρείται σε καλή κατάσταση το Μιχράμπ και η βάση του μιναρέ, με τον εξωτερικό τσεσμέ του (κρήνη), στην οδό Σκουφών και άλλα κτίσματα που δείχνουν και τον κοινωνικό χαρακτήρα της περιοχής σε αλλοτινές εποχές.
Αξίζει εδώ να σημειώσουμε το σπίτι που έμενε ο Σαλής Χελιδονάκης ή Χελιδώνης, στη δεξιά γωνία της Ακτής Κουντουριώτη με την οδό Θεοφάνους, πριν μετακομίσει στην οδό Θεοτοκόπουλου, όπου και πέθανε στις 29 Φλεβάρη του 1967.
ΤΟ ΜΕΓΑΡΟ RENIER
Το Μέγαρο (Palazzo) της ομώνυμης Βενετικής οικογένειας, σώζεται στην πάροδο Θεοφάνους. Από το εντυπωσιακό συγκρότημα των Renier σώζεται σήμερα το μεγαλύτερο μέρος αλλοιωμένο από επεμβάσεις. Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο κ. Μιχάλη Ανδριανάκη πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα επώνυμα κτήρια της όψιμης Βενετοκρατίας που σώζονται στα Χανιά, χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής του Βενετσιάνικου μανιερισμού, ιδιαίτερα με το διαβατικό (πέρασμα) που ανήκει στο Μέγαρο.
Επάνω από το τοξωτό θύρωμα του διαβατικού σώζεται η επιγραφή: MULTA TYLIT, FECITQUE ET STUDVIT DULCES/ PATER, SVDAVIT ET ALSIT, SEMPER REQUIES CERENAT. CDC VIII. IDI. B. IAN. (Πολλά έφερε, έκαμε και μελέτησε ο γλυκός πατέρας, κοπίασε και ίδρωσε. Ας τον σκεπάζει αιώνια γαλήνη 1608). Ειδοί Ιανουαρίου. Το ιδιωτικό αυτό Μέγαρο, όπως αναφέρει ο κ. Ανδριανάκης, χτίστηκε δίπλα σε ένα Παρεκκλήσι του 15ου αιώνα που προϋπήρχε. Σύμφωνα με αποτυπώσεις του Γκερόλα ήταν αφιερωμένο στην Παναγία αλλά πιο πιθανόν θεωρείται να είχε δημιουργηθεί για τη λατρεία του Αγίου Νικολάου.
Το Παρεκκλήσι των Renier βρίσκεται στη σημερινή οδό Μόσχων στην παλιά πόλη των Χανίων και διατηρείται σε ιδιαίτερα καλή κατάσταση. Είναι ενσωματωμένο στα κτίσματα που κάποτε αποτελούσαν το Μέγαρο της αριστοκρατικής βενετσιάνικης οικογένειας Renier. Το παρεκκλήσι είναι ενδιαφέρον δείγμα υστερογοτθικής αρχιτεκτονικής και μάλιστα πρόκειται για τη μόνη τοιχογραφημένη εκκλησία της παλιάς πόλης των Χανίων (ελάχιστες τοιχογραφίες διασώζονται σήμερα και μελλοντικά πρόκειται να γίνουν πιθανότατα προσπάθειες συντήρησης).
«Επειδή η συγκεκριμένη περιοχή του ενετικού λιμανιού κατοικήθηκε από τους Ενετούς πιο αργά από την υπόλοιπη παλιά πόλη που αρχικά βρισκόταν μέσα στο Καστέλι, αργότερα διαμορφώθηκε έτσι με την κατασκευή των προ-βενετσιάνικων οχυρώσεων τον 16ο αιώνα και διαφέρει αρκετά περισσότερο από κάθε άλλη περιοχή της παλιάς πόλης.
Εκεί συναντώνται ενδιαφέροντα κτήρια της Βενετοκρατίας, της Τουρκοκρατίας και με δεδομένο ότι στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν βομβαρδίστηκε, τα κτήρια αυτά διασώζονται σε καλύτερη κατάσταση» ανέφερε ο κ. Ανδριανάκης.
Πηγή: haniotika-nea.gr
