Ο Φώτης Κ. Καφάτος (γεννήθηκε στις 16 Απριλίου 1940 - και πέθανε στις 18 Νοεμβρίου 2017) ήταν Έλληνας βιολόγος. Από το 2005 μέχρι το 2010, ήταν ο πρώτος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας και μέλος του επιστημονικού του συμβουλίου. Διετέλεσε καθηγητής στο Ιμπίριαλ Κόλετζ και στο Χάρβαρντ, καθώς και στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Κρήτης. Έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με την ελονοσία.
Γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης τις 16 Απριλίου 1940. Ο πατέρας του Κώστας, από το Μοναστηράκι Ρεθύμνου, ήταν γεωπόνος. Είχε δύο αδελφούς, τον Μηνά, ο οποίος είναι αστροφυσικός και τον Αντώνη, που ζει στην Αθήνα. Φοίτησε στο Λύκειο «Κοραής». Σπούδασε ζωολογία στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ το 1961 και βιολογία στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ το 1962. Έλαβε το διδακτορικό του στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ στη βιολογία το 1965.Ήταν βοηθός καθηγητής στο Χάρβαρντ από το 1965 μέχρι το 1969, όταν και ανακηρύχθηκε καθηγητής στο ίδιο πανεπιστήμιο, θέση που διατήρησε μέχρι το 1994. Το 1972 μέχρι το 1982 ήταν καθηγητής βιολογίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών και από το 1982 καθηγητής βιολογίας στο πανεπιστήμιο Κρήτης Το 1982 ίδρυσε το Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας, του οποίου ήταν πρόεδρος μέχρι το 1993, στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας στο Ηράκλειο Κρήτης. Την περίοδο 1993-2005 ήταν γενικός διευθυντής του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας. Από το 2005 μέχρι τον θάνατό του ήταν καθηγητής ανοσογενομικής στο Ιμπίριαλ Κόλετζ του Λονδίνου.
Ήταν μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των Ηνωμένων Πολιτειών από το 1982, μέλος της Academia Europaea το 1991. Είχε εκλεγεί ξένο μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Επιστημών το 2002 και της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου το 2003. Το 2007 έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών.Ήταν ιδρυτικό μέλος και πρώτος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ΕΣΕ).Διατέλεσε πρόεδρος μέχρι το 2010.
Πέθανε το πρωινό της 18 Νοεμβρίου 2017, στο Ηράκλειο της Κρήτης.
Βραβείο Αριστείας στη Βιολογία - Φώτης Καφάτος
Προς τιμή του η Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστόμων (ΠΕΒ) έχει θεσμοθετήσει το θεσμό "Βραβείο Αριστείας στη Βιολογία - Φώτης Καφάτος . Το βραβείο απονέμεται κάθε δύο χρόνια. Από το 2018 τελεί υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας, το τμήμα Επικοινωνίας και Προβολής Έρευνας και Καινοτομίας του οποίου αναλαμβάνει την υποστήριξη και διάχυση της όλης διαδικασίας.
Το Βραβείο υποστηρίζεται από το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (Κρήτη), πρωτεργάτης της ίδρυσης του οποίου ήταν ο Φώτης Καφάτος.
Το βραβείο, το οποίο απονέμεται κάθε δύο χρόνια, φέρει την επωνυμία «Φώτης Καφάτος», ως συμβολική τιμή στον διεθνώς καταξιωμένο βιολόγο ερευνητή και δάσκαλο, με εξαιρετική συμβολή τόσο στην ερευνητική πορεία της σύγχρονης βιολογίας, όσο και σε εθνικά και ευρωπαϊκά θεσμικά ζητήματα. Τον Καθηγητή που ενέπνευσε γενεές βιολόγων και δημιούργησε στη χώρα μας ένα φυτώριο επερχόμενων γενεών.
