Στα δυτικά του Μόχλου, υψώνεται, σχεδόν κατακόρυφα από τη θάλασσα, μια χαμηλή κορυφογραμμή. Φέρει το τουρκογενές όνομα Αλτσί, καθόσον το υπέδαφος της είναι πλούσιο σε γύψο. Όποιος διασχίζει το βόρειο οδικό άξονα, βλέπει, από το ύψος του Σκινοσελίου, το λαβωμένο τοπίο.
Η εξόρυξη του γύψου έχει αρχίσει από πολύ παλιά. Οι υψηλοί ιδιοκτήτες του χαμηλού βουνού, με πενιχρά μέσα καταφέρνανε να αποκομίζουνε όχι και τόσο ευκαταφρόνητα κέρδη. Συγχρόνως όμως εξασφαλίζανε κι ένα μικρό εισόδημα, πολλές φτωχές οικογένειες.
Σήμερα, με τα σύγχρονα μηχανήματα, η εξόρυξη του γύψου είναι παιγνιδάκι, σε σχέση με μια άλλη εποχή. Ο μόχθος του εργάτη, που τον βίωσα από παιδί, ήτανε εκείνος που με παρακίνησε να σύρω τούτες τις λίγες αράδες.
Οι περισσότεροι εργάτες προέρχονταν από τα χωριά Τουρλωτή και Σφάκα. Λιγοστούς είχε η Λάστρος με τη Μυρσίνη.
Ο κάθε ιδιοκτήτης που ‘χε νταμάρι (έτσι λέγεται ο χώρος εξόρυξης του γύψου), είχε και τον επιστάτη του. Αυτός φρόντιζε για την εύρεση των εργατών και την επίβλεψη τους, ώστε να δουλεύουνε αγόγγυστα και προκομμένα. Οι εργάτες, με το πενιχρό μεροκάματο που τους εξασφάλιζε η σκληρή δουλειά, περνούσανε καλύτερα από πολλούς άλλους στο χωριό. Σε μια εποχή φτώχειας, όπου και το δίφραγκο ακόμη λιγοβρισκότανε, η τσέπη των γυψωρύχων ντιντίνιζε.
Ακόμη πριν καλά ξημερώσει οι εργάτες ξεκινούσανε από το χωριό. Της Τουρλωτής ενθυμήματα έχω. Σκουντουφλώντας η εργατιά, στο πιο πολύ μονοπάτι κατάφερνε να φτάσει, ύστερα από δυο ώρες πεζοπορία, στο Αλτσί. Η δουλειά άρχιζε με το φτάσιμο. Ούτε μια ανάσα δεν προλαβαίνανε να πάρουνε κι αμέσως ριχνότανε στον κάματο. Λοστοί, κασμάδες και φτυάρια ήτανε τα εργαλεία τους. Θέλανε γερά μπράτσα για να ανεβοκατεβαίνουνε ολημερίς. Δεν είχανε κανένα σύμμαχο. Ο ήλιος να τους καίει, μέσα στο φαλακρό κι αφιλόξενο τοπίο, το καλοκαίρι κι ο ιδρώτας να τους μουσκεύει και να κάνει άσπρη λάσπη τη σκόνη του γύψου που καθότανε πάνω τους. Η βροχή και το ξεροβόρι να τους δέρνουνε το χειμώνα. Μισή ώρα το μεσημέρι σταματούσανε, ίσα για να φάνε μια μπουκιά ψωμί. Το πλουσιότερο μεσημεριάτικο η ομελέτα. Ως «και το νερό γλυφό». Σε μια μικρή λακκούβα στέρνιαζε ένα τσιγκουνάκι. Απ’ αυτό το λίγο νεράκι βρέχανε τα χείλη τους όλοι.
Το σκηνικό άλλαζε στο Αλτσί άμα είχε φόρτωση. Πήχτρα η εργατιά, σα τα μυρμήγκια. Για να πάει κάποιος στη φόρτωση έπρεπε να παρακαλέσει τον εργοδότη, για μια μπουκιά ψωμί κι αυτό πικρό.
Οι επιστάτες από βραδύς, γυρίζανε από πόρτα σε πόρτα και ειδοποιούσανε τους εργάτες. Πριν καλά-καλά ξημερώσει ξεκίναγε το τσούρμο. Με το ξημέρωμα τους περίμενε η σκληρή δουλειά.
Το καράβι δεν πλεύριζε. Με βάρκες πηγαίνανε ως εκεί το φορτίο. Κάθε βάρκα είχε τον ιδιοκτήτη της κι ένα βοηθό. Ο γύψος φορτωνότανε ή σε μεγάλες κοτρώνες ή σε χαλίκια μέσα σε ζεμπίλια. Η διαδικασία της μεταφοράς του γύψου ίσαμε το καΐκι, είχε την ακόλουθη σειρά. Ο μεταφορέας εργάτης, έχοντας στην πλάτη του ένα ειδικό σαμαράκι, σίμωνε κοντά στους σωρούς του εξορυγμένου γύψου. Γύριζε τα νώτα του, όχι από αποστροφή, αλλά για προσφορά προς την εργασία. Ένας ή δυο εργάτες αρχίζανε και του φορτώνανε στην πλάτη, όσες πέτρες σήκωνε. Η απόσταση ίσαμε τη βάρκα ήτανε είκοσι μέτρα ή και παραπάνω. Φτάνοντας κοντά στην βάρκα ο φορτωμένος εργάτης, γύριζε πάλι τα νώτα του και τότε, ο βαρκάρης με τον βοηθό του, του ξαλαφρώνανε την πλάτη. Όταν πια γέμιζε-με δέκα τόνους περίπου-η βάρκα, άρχιζε με τα κουπιά το ταξίδι ως το καράβι. Πλευρίζανε μαλακά τη βάρκα στο καράβι, οι έμπειροι θαλασσόλυκοι για το φόρτωμα του γύψου. Ούτε αρσιβαρίστες να ‘τανε, αυτοί οι ζυμωμένοι με την αλμύρα της θάλασσας βαρκάρηδες. Σκύβανε κάτω στη βάρκα τους, αρπάζανε στα χέρια τους μια-μια κοτρώνα και την ανυψώνανε ως την κουπαστή του καραβιού, για να την μεταπιάσουνε απ’ εκεί άλλοι εργάτες και να την τοποθετήσουνε μαλακά στο αμπάρι. Είχε μια αλληλουχία αυτή η εργασία. Κανείς εργάτης δεν μπορούσε να ξεστρατίσει. Δουλεύανε στη σειρά σαν τα μυρμήγκια και με φιλότιμο.
Η σκληρή και ανασφάλιστη αυτή εργασία ξεπερνούσε το οχτάωρο. Από τη ανατολή μέχρι τη δύση του ήλιου. Σωστό ξεθέωμα κι από πάνω ένας τετράωρος ποδαρόδρομος, πάνε κι έλα.
Η μέρα της πληρωμής ήτανε κάτι σαν πανηγύρι στο χωριό. Τα μπακάλικα εισπράττανε τα βερεσέδια τους και τα καφενεία κάνανε λίγη δουλειά παραπάνω. Εκεί ξεθύμαινε ο κάματος του εργάτη.
Φέτος, την 1η του Μάη, συμπληρώνονται εκατόν τριάντα οκτώ χρόνια, από τον ξεσηκωμό της εργατιάς του Σικάγου (1886), που ζητούσε την καθιέρωση του οχτάωρου. Εκείνη η Πρωτομαγιά βάφτηκε με αίμα, για να ακολουθήσει η 4η του Μάη με πιο πολύ αίμα. Στη μνήμη εκείνου του ξεσηκωμού γιορτάζεται η εργατική πρωτομαγιά. Στη Χώρα μας γιορτάστηκε για πρώτη φορά, το 1893.
Καλό είναι να θυμόμαστε, που και που, ότι πράγματα που θεωρούσαμε δεδομένα, δεν είναι και τόσο δεδομένα σήμερα και πολύ περισσότερο δε θα ‘ναι ούτε αύριο. Όλο και γυρνάμε προς τα πίσω με άλλοθι την ανταγωνιστικότητα.
Στο ανώνυμο πλήθος των εργατών, που μάτωσε από τη σκληρή δουλειά στο Αλτσί, αφιερώνω τούτες τις λίγες αράδες, στη φετινή γιορτή της εργατικής πρωτομαγιάς. Η τιμή σε κείνους πρέπει και όχι στο σημερινό κηφηναριό των επώνυμων εργατοπατέρων.
1η ΜΑΗ 2012
ΚΩΣΤΗΣ Ν. ΖΕΡΒΑΚΗΣ
Η ΛΑΒΑ Μεταλλευτική & Λατομική ιδρύθηκε το 1952 για να εκμεταλλευτεί το Δημοτικό Ορυχείο ελαφρόπετρας που βρίσκεται στη νήσο Γυαλί βόρεια της Νισύρου. Η εταιρεία το 1977 εντάσσεται στον Όμιλο Εταιρειών ΗΡΑΚΛΗΣ και το 1980 ξεκινά η επέκταση της σε νέες δραστηριότητες με την απόκτηση του ορυχείου γύψου στο Αλτσί Σητείας. Η ΛΑΒΑ το 1989 ξεκινά την εκμετάλλευση ορυχείου ποζολάνης στη Μήλο και το 1996 την εκμετάλλευση του ορυχείου πυριτικού στο ίδιο νησί. Το 2001 ο Όμιλος Εταιρειών ΗΡΑΚΛΗΣ γίνεται μέλος του πολυεθνικού Ομίλου Lafarge, ο οποίος έχει παρουσία σε 64 χώρες και ηγετική θέση παγκοσμίως στα δομικά υλικά. Από το 2002 έως το 2011 η ΛΑΒΑ ανέπτυξε δραστηριότητα στην εμπορία αδρανών υλικών από τη μονάδα της στον Αλμυρό Βόλου.
| Οι εργαζόμενοι από τη Νίσυρο φτάνουν νωρίς το πρωί στο ορυχείο |
Χρονικά Ορόσημα
1952 |
|
1952 - 1962 |
|
1977 |
|
1980 |
|
1980 - 1988 |
|
1989 |
|
1990 -1995 |
|
1996 |
|
2000 |
| |
2001 |
| |
2002 |
| |
2005 |
| |
2006 |
| |
2011 |
| |
2015 |
|
 | |
Το ορυχείο γύψου βρίσκεται στο Αλτσί του Δήμου Σητείας στην Κρήτη και από το 1980 ανήκει στη ΛΑΒΑ ΑΕ. Το ορυχείο είναι υπαίθριο και η εκμετάλλευση του γίνεται με τη μέθοδο των ορθών βαθμίδων ανοιχτού τύπου.
Πώς λειτουργεί το ορυχείο γύψου
Η εξόρυξη γίνεται με εκρηκτικά και το πρωτογενές υλικό εξόρυξης (μίγμα ένυδρου γύψου και ανυδρίτη) φορτώνεται με ελαστιχοφόρους φορτωτές και μεταφέρεται ως την εγκατάσταση θραύσεως με φορτηγά. Στη συνέχεια, το υλικό θραύεται σε ανοικτό κύκλωμα σε κρουστικό σπαστήρα και αποτίθεται σε υπαίθριο σωρό μέσω μεταφορικών ταινιών. Από το σωρό αποθέματος το υλικό με τη βοήθεια φορτωτών, φορτώνεται σε πλοία μέσω σειράς μεταφορικών ταινιών και αγωγών πτώσεως στην ιδιωτική λιμενική εγκατάσταση.
Η παραγωγική ικανότητα του ορυχείου είναι 300.000 τν/έτος. Η δυναμικότητα των εγκαταστάσεων φόρτωσης είναι για πλοία χωρητικότητας μέχρι 6500 τν ενώ ο ρυθμός φόρτωσης είναι 700 τν/ώρα.
Η φόρτωση φορτηγών πλοίων με χύδην γύψο συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις του προτύπου ISO 9001:2008.
Συνημμένο Πιστοποιητικό Ποιότητας 
Με δέσμευση στη βιώσιμη ανάπτυξη
Το ορυχείο γύψου εξελίσσεται και βελτιώνεται συνεχώς από χρόνο σε χρόνο. Οι δράσεις του επικεντρώνονται κυρίως στη βελτίωση της Υγείας και Ασφάλειας των εργαζομένων και των συνεργατών του, στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, στην ορθή περιβαλλοντική διαχείριση, και στη διασφάλιση της λειτουργίας του σύμφωνα με τις αρχές της Αειφόρου Ανάπτυξης. Η δέσμευση των ανθρώπων του ορυχείου είναι καθοριστική για την επιτυχία του ευρύτερου προγράμματος «Στόχοι Αειφορίας 2020» του Ομίλου Εταιριών Lafarge για τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Υγεία και Ασφάλεια: Η απόλυτη προτεραιότητα
Η Υγεία και η Ασφάλεια των εργαζομένων και των συνεργατών αποτελούν για την ΛΑΒΑ θεμελιώδεις αξίες και βασικές προτεραιότητες σε κάθε δραστηριότητα. Από το 2006 εφαρμόζεται στο ορυχείο, όπως σε όλες τις εγκαταστάσεις της εταιρίας, η Πολιτική Υγείας και Ασφάλειας του Ομίλου Lafarge, με στόχο μηδενικά ατυχήματα. Με συστηματική προσπάθεια τα τελευταία χρόνια, υπάρχει σημαντική πρόοδος και συνεχής βελτίωση σε θέματα Υγείας και Ασφάλειας. Εφαρμόζονται μέτρα που αφορούν τον εξοπλισμό, τη χρήση Μέσων Ατομικής Προστασίας, πρότυπα και διαδικασίες για όλες τις εκτελούμενες εργασίες και κατάλληλα προγράμματα εκπαίδευσης για την καλλιέργεια κοινής συνείδησης και ασφαλούς συμπεριφοράς.
Βελτίωση της περιβαλλοντικής απόδοσης
Η ορθή περιβαλλοντική διαχείριση και η αναβάθμιση του ορυχείου είναι καθημερινή προτεραιότητα. Στο πλαίσιο των «Στόχων Αειφορίας 2020», το ορυχείο υλοποιεί συγκεκριμένο πρόγραμμα δράσης το οποίο επικεντρώνεται: στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος μέσω της αποκατάστασης του τοπίου και υλοποίησης πλάνων διαχείρισης βιοποικιλότητας , στην προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της φόρτωσης των πλοίων (μέσω σχεδίων αντιρρύπανσης και Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων Πλοίων) καθώς και στην ανακύκλωση μπαταριών και λιπαντικών των κινούμενων οχημάτων και μηχανημάτων.
