Οι μονές που αναπτύχθηκαν στην επαρχία Ιεράπετρας ήταν ριζωμένες στις πλαγιές των βουνών που σχηματίζουν το λεκανοπέδιο της Ιεράπετρας και κυρίως στη δυτική του πλευρά (Πάνω Καρκασίων, Κάτω Καρκασίων, Βαϊωνέας, Εξακουστής και Καρυδίου). Στις ανατολικές κλιτύες της κοιλάδας, μαζί με μερικές άλλες (Ψάθης, Αρμού, Βρυωμένης και Φανερωμένης), σε μια περιοχή, όχι και τόσο δύσβατη, ήταν κτισμένη η μονή Παπλινού.
Βρισκόταν στη θέση «Καθαράδες», ανατολικά της Ιεράπετρας, 10 περίπου χιλ., δύο ώρες οδικώς, όπως μετρούσαν παλιότερα τις αποστάσεις, στις νότιες υπώρειες των βουνών της Θρυφτής, σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα. Ήταν αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, που γιορτάζει στις 15 Αυγούστου.
Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πότε ακριβώς ιδρύθηκε η μονή. Πληροφορίες από πηγές δεν έχομε. Έτσι με λογικούς μόνο συνειρμούς ή υποθέσεις μπορούμε να προσεγγίσομε το θέμα. Θεωρείται πάντως δεδομένο ότι δεν ιδρύθηκε επί Τουρκοκρατίας (1669-1898), απλούστατα γιατί ο ισλαμικός ιερός νόμος (σεριάτ) δεν επέτρεπε την ίδρυση χριστιανικών μοναστηριών στις τουρκοκρατούμενες περιοχές. Έτσι θα πρέπει να υποθέσομε ότι η μονή είχε ιδρυθεί και λειτουργούσε επί Ενετοκρατίας (1204-1669), ίσως κατά την τελευταία της περίοδο.
Ο Ν. Ι. Παπαδάκης, ιδρυτής και πρώτος διευθυντής του Ιστορικού Αρχείου Χανίων, στο περισπούδαστο έργο του «Η Εκκλησία της Κρήτης» (Χανιά, 1936, σ. 131) αναφέρει
«Από την οικοδομιακήν κατάταξιν, η οποία δεν ομοιάζει ποσώς προς την συνήθη των μοναστηρίων μορφήν, εξάγομεν ότι θα ήτο αρχικώς έπαυλις πλουσίου τινός γαιοκτήμονος, ο οποίος παρεχώρησεν αυτό εις καλόγηρον (Παπουλινόν) κατά τους τελευταίους χρόνους της Ενετοκρατίας...».
Είναι ευνόητο ότι, αν έτσι έχουν τα πράγματα, η ονομασία της μονής προήλθε από τον πρώτο της μοναχό Παπουλινόν. Η άποψη ότι δεν κτίσθηκε εξ υπαρχής για μονή ενισχύεται και από το γεγονός ότι η θέση της βρίσκεται σε μέρος μάλλον ανοικτό και κοντινό προς τη θάλασσα. Είναι γνωστό ότι τα μοναστήρια κατά τη Β΄ Βυζαντινή περίοδο (961-1204) και την Ενετοκρατία κτίζονταν σε μέρη ορεινά και δύσβατα, όχι μόνο για λόγους μοναχικής απομόνωσης, αλλά και ασφάλειας, όπως ήδη έχομε πει.
Η Μονή Παπλινού σήμερα ανήκει στην Ενορία Βαϊνιάς. Τίποτε, όμως, δε θυμίζει τα όσα συνέβησαν εκεί στο διάβα του χρόνου. Είναι ένα μικρό, ταπεινό εκκλησάκι, που τελευταία ανακαινίσθηκε και οι κάτοικοι της περιοχής το καλλωπίζουν, το συντηρούν και το περιποιούνται. Δίπλα έχει προστεθεί και ένα δέυτερο κλίτος αφιερωμένο στον Άγιο Φανούριο. Μερικά χαλάσματα τριγύρω συμπληρώνουν τη φτωχική μα επιβλητική εικόνα της άλλοτε ποτέ «λαμπρώς διαλαμψάσης» μονής Παπλινού.
Εδώ κάθε χρόνο τις 15 μέρες του Δεκαπενταύγουστου τελούνται καθημερινά οι Ιερές Ακολουθίες με αποκορύφωμα τη γιορτή της Μεγαλόχαρης, στις 15 Αυγούστου. Η χάρη της συγκεντρώνει τους πιστούς, που ξαναζωντανεύουν, έστω για λίγο, τη μονή, έτσι για να μη χαθεί τελείως η μνήμη της, η θύμηση της.
