Μικρό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 540 μ. στις νότιες παρυφές του όρους Δίκτη, της επαρχίας Ιεράπετρας – Βιάννου. Τα επιβλητικά βουνά πάνω από το χωριό, ο νότιος ορίζοντας στους ελαιόφυτους λόφους και στα κάτω χωριά, το δροσερό κλίμα σου δημιουργούν σωματική και πνευματική ευεξία σ αυτό το μπαλκόνι της Κρητικής φύσης.
Πέντε οικισμοί, οι δύο ακατοίκητοι σήμερα, αποτελούσαν την κοινότητα της Ρίζας, το σημερινό τοπικό Διαμέρισμα του Δήμου Ιεράπετρας.
Ανάμεσα στα αξιοθέατα είναι η Σφακούρα ανατολικά με την εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, το ηρώο των εκτελεσθέντων στην κατοχή, και τα ερείπια του “Κούλε της Ρίζας”. Εδώ υψώθηκε η Ελληνική σημαία από τους αντάρτες του Καπετάν Μπαντουβά. Εδώ εκδηλώθηκε η θηριωδία των κατακτητών που μαρτυρούν τα κρανία των νεομαρτύρων με τις χαριστικές βολές όπως στα Καλάβρυτα. Άλλος συνοικισμός είναι η Ζούρβα ή Ρίζα όπως μετονομάστηκε και δυτικά ο συνοικισμός του “Καημένου”.
Εγκαταλειμμένοι οικισμοί είναι τα Τσικαλουδιανά στην είσοδο του χωριού, από τους Τσουκαλουδάκηδες που κατοικούσαν εκεί και τα Πανακιανά λίγο κάτω από το χωριό από τους Πανακάκηδες ή Πανακομιχελάκηδες.
Παλιό μεσαιωνικό χωριό η Ρίζα, φυσικό οχυρό, με ιστορία πολιτισμό θρύλους και παραδόσεις. Ο συνοικισμός “Καημένος” πήρε το όνομα του πρώτου του οικιστή που οι πειρατές έκαιγαν το πανδοχείο του. Ο θρύλος του Σαραντάπηχου που κατοικούσε δίπλα στη Ρίζα, δυτικά, στο φαράγγι του Λάπαθου και ο θησαυρός του όπως και το μνήμα του δίπλα στο δρόμο, όπως και άλλες παραδόσεις είναι έντονες στην μνήμη των Ριζωτών.
Σπουδαίες είναι οι παλιές εκκλησίες της Ρίζας με εξαιρετικό ενδιαφέρον και της Πάνω Σύμης που ενοριακά ανήκει επίσης στη Ρίζα.
Ηρωικό, μαρτυρικό χωριό κάηκε πολλές φορές από την εποχή της Ενετοκρατίας. Άντρο ανταρτών λόγω γειτονίας με τα απότομα Λασιθιώτικα βουνά. Το 1881 απογράφονται 174 κάτοικοι, το 1920 217 και το 2001 είχε 40 κατοίκους.
Το χωριό Ρίζα σήμερα κατοικείται από συνταξιούχους, λίγους κτηνοτρόφους και μελισσοκόμους και απόδημους της Ριζιώτικης παροικίας, της Αθήνας. Μικρό αλλά ζωντανό χωριό με ευρύχωρη πλατεία, ταβέρνα – καφενείο έργα του συλλόγου της Ρίζας, Εδώ συναθροίζονται από όλη την περιφέρεια οι Ριζιώτες καθημερινά πίνοντας ρακή, εκδηλώνοντας την αγάπη τους στο χωριό τους. Η Ρίζα είναι το χωριό του Καλλιτέχνη της Παραδοσιακής Κρητικής μουσικής Μανώλη Αλεξάκη.
Στον πηγαιμό για τα αξιοθέατα της Ρίζας στις απείρου φυσικού κάλλους διαδρομές, προς το οροπέδιο του Λάπαθου, η θέα του Λυβικού και των γύρω περιοχών από τα παρατηρητήρια που έφτιαξε ο σύλλογος της Ρίζας συγκλονίζουν. Πεύκοι, πρίνοι, κυπαρίσσια, το μικρό οροπέδιο με το παλιό εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων, οι γκρεμοί, τα βάραθρα, το φαράγγι προσφέρουν μοναδική περιηγητική εμπειρία.
ΠΗΓΗ: www.ierapetra.gr/
