Απάτητες βουνοκορφές, οροσειρές που τις διασχίζουν αμέτρητα φαράγγια, φοινικοδάση και άνυδρες εκτάσεις, σπήλαια και διαδρομές σε οροπέδια, και λίμνες: η φύση της Κρήτης έχει χίλια δύο πρόσωπα που πρέπει να ανακαλύψεις.
Εσείς μάθατε για το φυτό που σας αδυνατίζει;
Αν ήταν να ασχοληθεί κανείς με ένα και μόνο κομμάτι της κρητικής φύσης, με τα φαράγγια της φερ’ ειπείν, ή με ένα γεωγραφικά οριζόμενο τμήμα της, τον χανιώτικο νότο ας πούμε, θα χρειαζόταν περίπου μια δεκαετία για να μπορεί έπειτα να ισχυριστεί πως την γνωρίζει καλά. Oταν πια έχει να κάνει με ολόκληρο το νησί, οι θησαυροί που αποκαλύπτονται είναι αμέτρητοι και η έννοια του χρόνου αρχίζει να χάνει την ουσία της.
Γιατί η Κρήτη έχει τα πάντα. Τα βουνά της, με πρώτο καθ’ ύψος τον Ψηλορείτη (2.456 μ.), και σε απόσταση εκατοστών πίσω του τα Λευκά Ορη, που προσφέρονται για αναρριχήσεις, για εξαντλητικές περιπατητικές διαδρομές, για αναμέτρηση με τα στοιχεία της φύσης. Η ανάβαση μέχρι τις Πάχνες, για να πεις ένα και μόνο παράδειγμα, η ψηλότερη κορυφή στις Μαδάρες (2.453 μ., Λευκά Ορη), πέρα από τη θέα παράλληλα σε Κρητικό και Λιβυκό πέλαγος, είναι μια εμπειρία που σε σημαδεύει.
Μα μήπως το ίδιο δεν συμβαίνει και με τα περίφημα κρητικά φαράγγια; Η Σαμαριά, το «σπίτι» του σπάνιου κρητικού αίγαγρου, είναι όνειρο ζωής για τους φυσιολάτρες όλου του κόσμου, μα δεν είναι η μόνη. Φαράγγια σαν της Αράδαινας, το Κουρταλιώτικο, της Πατσού ή άλλα ακόμα αγριότερα, που απευθύνονται μόνο σε έμπειρους, όπως του Χα στο Λασίθι, υπόσχονται πεζοπορικές εμπειρίες που δεν ξεχνιούνται.
Πέρα απ’ τα φαράγγια όμως, τα «σωθικά» των κρητικών βουνών τα διαπερνούν και δεκάδες σπήλαια, κάποια απ’ αυτά διάσημα, κάποια άλλα λιγότερο γνωστά. Το Ιδαίον Αντρον στον Ψηλορείτη, εκεί που η μυθολογία μάς λέει πως ανατράφηκε ο μικρός Δίας, τα σπήλαια του Μυλοποτάμου, στα Ζωνιανά και στο Μελιδώνι, αλλά και σπήλαια υποθαλάσσια όπως των Ελεφάντων στο Ακρωτήρι Χανίων, προσφέρουν μια άλλου είδους εξερεύνηση της κρητικής φύσης που πάει πίσω στον χρόνο για κάποια εκατομμύρια χρόνια.
Στην Κρήτη θα βρεις και λίμνες: τεχνητές όπως εκείνη των Ποταμών που φιλοδοξεί να αποτελέσει στο μέλλον έναν σημαντικό υδροβιότοπο -και ήδη πηγαίνει πολύ καλά- αλλά και μία φυσική, όπως η Κουρνά, στα όρια των Χανίων με το Ρέθυμνο. Θα βρεις όμως και τα μοναδικά φοινικοδάση που βρίσκονται στην Ελλάδα.
Πρώτο όλων, σε φήμη τουλάχιστον, το φοινικόδασος του Βάι, στο Λασίθι. Εξίσου γνωστό και εκείνο της Πρέβελης, που πάλεψε μέχρι και με τη φωτιά, που το πλήγωσε βαριά πριν από κάποια χρόνια, κι όμως εκείνο κατάφερε να ξανασταθεί στα πόδια του. Μα και το -άγνωστο για πολλούς- φοινικόδασος στον Αγιο Νικήτα, στα ηρακλειώτικα Αστερούσια, αξίζει και με το παραπάνω δυο και τρεις επισκέψεις.
Πλούσια η φύση της Κρήτης, πλούσιοι και οι καρποί της. Το ντόπιο ελαιόλαδο, ακλόνητη βάση της κρητικής -και κατ’ επέκταση της μεσογειακής- διατροφής βγαίνει από τον πράσινο θησαυρό που καλλιεργείται στους ελαιώνες των Χανίων, της Σητείας μα κι ολόκληρης της Κρήτης. Και πλάι στο λάδι και τα εσπεριδοειδή, τα σιτηρά, τα όσπρια, τα κηπευτικά. Φύση ανεξάντλητη, πλούσια, κρητική…
Ψηλορείτης – Η κορυφή της Κρήτης
Ποιο άλλο βουνό έχει ριζώσει τόσο βαθιά στην ψυχοσύνθεση του τόπου όπου βρίσκεται, όσο ο Ψηλορείτης στην Κρήτη; Αμέτρητες μαντινάδες έχουν τραγουδήσει τις άγριες κορυφές του (2.454 μ. η υψηλότερη, ο Τίμιος Σταυρός), τους σκληροτράχηλους Κρητικούς που ζουν στα χωριά του, τον τρόπο ζωής στα ορεινά μιτάτα, τη γνήσια κρητική ψυχή που αντιπροσωπεύει ο Ψηλορείτης. Εδώ όμως συνταιριάζουν το παρελθόν και το μέλλον: στο Ιδαίο Αντρο του Ψηλορείτη βρήκε καταφύγιο και ανατράφηκε, κατά τη μυθολογία, ο ίδιος ο Δίας. Και λίγο παραπέρα, 6 χλμ. από το ιερό, ορθώνεται σήμερα το αστεροσκοπείο του Σκίνακα, η σύγχρονη αχόρταγη ματιά του ανθρώπου προς το Διάστημα.
Κόφινας, Αστερούσια – Ιερή κορυφή
Η υψηλότερη κορυφή των Αστερουσίων μοιάζει με αναποδογυρισμένο κοφίνι, φτάνει σε ύψος τα 1.231 μ. και στεφανώνει τα προνομιούχα -για τη θέση και τη θέα τους- Καπετανιανά. Τόπος λατρείας για τους Μινωίτες (εδώ βρέθηκε ένα από τα σημαντικότερα ιερά κορυφής), τόπος λατρείας και για τους σύγχρονους Ηρακλειώτες που κάθε 14 Σεπτέμβρη αναβιώνουν στο εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού μια πανάρχαια υπαίθρια τελετή δεντρολατρείας (προσφέρουν τους καρπούς των άγριων μήλων που φυτρώνουν στις πλαγιές του βουνού). Η χέρσα οροσειρά που διατρέχει το κατώτατο τμήμα του Ηρακλείου κορυφώνεται στο συγκεκριμένο σημείο, στο οποίο σκαρφαλώνεις μέσω μονοπατιού, οπότε έχεις… αεροπλανική θέα σε όλη τη νότια ακτογραμμή!
Μαδάρες – Μια ανάσα από τον ουρανό
Οι γυμνές βουνοκορφές που βλέπεις καθώς φτάνεις στα Χανιά είναι οι ψηλότερες κορυφές των Λευκών Ορέων, της πιο άγριας οροσειράς της Κρήτης. Μαδάρες τα λένε οι ντόπιοι, δηλώνοντας κυρίως το σημείο των βουνών πιο ψηλά απ’ το οποίο δεν υπάρχει πια ίχνος πρασίνου. Οι Μαδάρες απλώνονται σε ένα τεράστιο κομμάτι των Χανίων, από τον Αποκόρωνα μέχρι το Σέλινο, τα Σφακιά και τα όρια του Ρεθύμνου. Η υψηλότερη κορυφή είναι οι Πάχνες (2.453 μ.), όπου μπορείς να φτάσεις ακολουθώντας τον χωματόδρομο από την Ανώπολη Σφακίων μέχρι περίπου τα 2.000 μ., και συνεχίζοντας από εκεί πεζή (υπολόγιζε περίπου 2 ώρες).
Σφεντύλι, Το Πνιγμένο χωριό
«Το Σφεντύλι ήταν εδώ» θα διαβάζεις σε λίγα χρόνια στις συγκινητικές ταμπέλες που απλώς θα υπονοούν το βυθισμένο χωριό της Χερσονήσου. Το φράγμα του Αποσαλέμη ορθώθηκε κοντά στο χωριού Αβδού με σκοπό να λύσει τα προβλήματα ύδρευσης Ηρακλείου και Λασιθίου, μα στην πορεία εξαφάνισε έναν ολόκληρο οικισμό. Ούτε έναν μήνα δεν έχει κλείσει η αποχώρηση των 10 τελευταίων του κατοίκων (λόγω της ανεβασμένης στάθμης των υδάτων) και η κομματιασμένη γαλανόλευκη μαζί με την πνιγμένη εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων ζωγραφίζουν το ανατριχιαστικό θέαμα της ανθρώπινης φύσης…
Φαράγγι Σαρακήνας – Επιβλητικό χάσμα
Λέγεται και φαράγγι του Σαραντάπηχου από τον ομώνυμο γίγαντα που περνώντας το όρος Δίκτη, το έσχισε στα δύο με τη γενειάδα του σκύβοντας στο ποτάμι να πιει νερό. Σε μήκος δεν ξεπερνάει το 1,5 χλμ., το πλάτος του κυμαίνεται μεταξύ 3 και 10 μ., ενώ αυτό που το κάνει πέρα για πέρα εντυπωσιακό είναι τα κατακόρυφα τοιχώματα που αγγίζουν το ύψος των 150 μ. Είναι πλούσιο σε βλάστηση, έχει πάντοτε νερό (τον χειμώνα θεωρείται απροσπέλαστο), ενώ ο Κρυοπόταμος που το διατρέχει, σχηματίζει κατά τόπους καταρράκτες και λιμνούλες. Η ανάβαση στα γιγαντιαία βράχια γίνεται από λαξευμένα σκαλιά. Είσοδος από το χωριό Μύθοι, 20 χλμ. δυτικά της Ιεράπετρας, απόσταση που αξίζει τον κόπο να διασχίσεις 100%.
Χα, Κάτω Χωριό – Η καρδιά της Θρυπτής
Είναι το καμάρι της Θρυπτής, θεωρείται ως ένα από τα δυσκολότερα φαράγγια της Ευρώπης και αφορά μόνο στους έμπειρους ορειβάτες. Για τη διάσχισή του απαιτούνται τεχνικές γνώσεις και εξοπλισμός canyoning, το συνολικό του μήκος είναι μόλις 1,6 χλμ., ενώ η υψομετρική διαφορά εισόδου – εξόδου αγγίζει τα 230μ. Δημιουργήθηκε από ένα ενεργό ρήγμα, το συνιστούν πλακώδεις ασβεστόλιθοι και διατρέχεται σε όλο το μήκος του από νερό. Στο ιδιαίτερα στενό εσωτερικό του οι ριψοκίνδυνοι συναντούν 27 καταρράκτες. Πρώτη φορά που το διέσχισαν επιτυχώς ήταν το 1987, ενώ το φοβερό και τρομερό του όνομα προέρχεται από το ρήμα «χάσκω».
Λίμνη Κουρνά – Η γοητεία της φυσικότητας
Είναι η μόνη φυσική λίμνη της Κρήτης κι αυτό θα έφτανε για να την κάνει ξεχωριστή. Βάλε όμως το υπέροχο τοπίο, ανάμεσα στα λιόδεντρα και τις βουνοπλαγιές, σκέψου επίσης πως μπορείς στα νερά της λίμνης Κουρνά να κάνεις βαρκάδα ή ποδηλατάδα ή απλά να απολαύσεις στιγμές χαλάρωσης, και θα καταλάβεις γιατί αποτελεί πόλο έλξης για ντόπιους και ξένους. Βρίσκεται σε υψόμετρο 20 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, το μέγιστο βάθος της φτάνει περίπου τα 22 μέτρα και προστατεύεται από το δίκτυο Natura 2000. Απέχει 43 χλμ. από τα Χανιά και ο δρόμος σε φέρνει ακριβώς στις όχθες της.
Πατσός, Αμάρι – Περιπέτεια για όλους
Είναι η ιδανική ευκαιρία για να μυηθείς στην περιήγηση φαραγγιών. Εξαιρετικά βατό, με οριοθετημένα μονοπάτια, και τρεχούμενο πόσιμο νερό, το φαράγγι της Πατσού προσφέρεται για άνετη πεζοπορία μέσα σε παρθένα φύση εξαιρετικής ομορφιάς. Το λένε ακόμη και φαράγγι του Αγίου Αντωνίου, καθώς εδώ υπάρχει και εκκλησάκι του Αγίου χτισμένο μάλιστα μέσα σε μια σπηλιά. Για να δεις το φαράγγι θα έρθεις στο χωριό Πατσός, περίπου 27 χλμ. από το Ρέθυμνο, και από εδώ θα ακολουθήσεις τη σχετική σήμανση της δασικής υπηρεσίας.
Σαμαριά – Ο βασιλιάς των φαραγγιών
Είναι από τα μεγαλύτερα φαράγγια της Ευρώπης και για πολλούς επισκέπτες ο πρώτος και κύριος λόγος για να έρθουν στην Κρήτη. Το φαράγγι της Σαμαριάς έχει συνολικό μήκος 18 χλμ., με τη διαδρομή να ξεκινάει από τη θέση Ξυλόσκαλο, κοντά στο χωριό Ομαλός (38 χλμ. από τα Χανιά) και να φτάνει μέχρι την Αγία Ρουμέλη. Για την κατάβαση υπολογίστε περίπου 5 με 7 ώρες, σύμφωνα με τα πακέτα οργανωμένων εκδρομών που προσφέρουν σχεδόν όλα τα τουριστικά γραφεία στην Κρήτη. Το 1962 η Σαμαριά ανακηρύχθηκε και Εθνικός Δρυμός, κυρίως για την προστασία του σπάνιου κρητικού αίγαγρου (κρι κρι).
Κουρταλιώτικο Φαράγγι – Τα βράχια των ανέμων
Ξεκινά από τον Κοξαρέ (21 χλμ. νότια του Ρεθύμνου) και περνά μέσα από τα βουνά Κουρούπα και Ξηρό όρος, διανύοντας μια απόσταση περίπου τριών χιλιομέτρων. Το Κουρταλιώτικο φαράγγι πήρε το όνομά του από τον Κουρταλιώτη ποταμό που το διασχίζει, κι εκείνος με τη σειρά του από τα σφυρίγματα των ανέμων που περνώντας από τις βραχώδεις πλαγιές ακούγονται σαν κούρταλα (κρόταλα). Μπορείς να το περπατήσεις (να θυμάσαι όμως πως θα βραχείς πολλές φορές) και να φτάσεις μέχρι το φοινικόδασος της Πρέβελης και την ομώνυμη παραλία.
Φράγμα Ποταμών, Αμάρι – Ο υδροβιότοπος του μέλλοντος
Οσοι δεν ήξεραν τη Λίμνη Ποταμών, την έμαθαν χάρη στον Σήφη! Δημιουργήθηκε μόλις το 2009, με την κατασκευή του φράγματος του Αμαρίου, συγκεντρώνοντας τα νερά παρακείμενων ποταμών, με τη φιλοδοξία να αποτελέσει έναν υδροβιότοπο-σημείο αναφοράς, κάτι που μάλιστα έχει αρχίσει ήδη να συμβαίνει. Ωστόσο η λίμνη και το φράγμα γνώρισαν μεγάλη δημοσιότητα το 2014, όταν στα νερά τους εντοπίστηκε ο Σήφης, ένας κροκόδειλος 2 μέτρων, που προφανώς εγκαταλείφθηκε εδώ από τον ιδιοκτήτη του. Παρά τις πάμπολλες προσπάθειες, κανείς δεν κατάφερε να τον πιάσει, ώσπου ο Σήφης απεβίωσε μετά από έναν βαρύ χειμώνα. Το Φράγμα Ποταμών απέχει περίπου 23 χλμ. από το Ρέθυμνο.
Aγιος Νικήτας, Αχεντριάς – Άγνωστο φοινικόδασος
Η Πρέβελη και το Βάι είναι διάσημα για τα φοινικοδάση τους, όμως, εξίσου εντυπωσιακό και εκτεταμένο είναι το φοινικόδασος πλησίον του Αγίου Νικήτα, στην άνυδρη γη των ανατολικών Αστερουσίων. Ενα από τα πιο δύσβατα (και μη τουριστικά) κομμάτια του νότιου Ηρακλείου, είναι προσβάσιμο από χωματόδρομο μέσω του Αχεντριά και σε φέρνει αντιμέτωπο με το ανέγγιχτο από τα πλοκάμια του τουρισμού θέαμα. Ολοκλήρωσε την εκδρομή σου με μια επίσκεψη στο εν λόγω θαυματουργό σπηλαιοεκκλησάκι (χρονολογείται στο 1640) και γιατί όχι, κάνε μια βουτιά στην παραλία που ξεδιπλώνεται στα πόδια σου, στην οποία έχεις πρόσβαση μέσω της μονής.
Οροπέδιο Λασιθίου – Το μποστάνι της Κρήτης
25.000 στρέμματα στα 800 μ. υψόμετρο που καλλιεργούνται ασταμάτητα εδώ και αιώνες. Το οροπέδιο Λασιθίου («Οροπέδιο» ή απλώς «Λασίθι») είναι το μεγαλύτερο και πλέον καλλιεργημένο από τα «υψίπεδα» της Κρήτης. Περιτριγυρίζεται από τις κορυφές της Δίκτης και αγκαλιάζεται από 16 χωριά που κατά 90% στηρίζονται στην αγροτική καλλιέργεια. Οσπρια, σιτηρά, κηπευτικά και οι φημισμένες τους πατάτες ρίχνονται στην εύφορη γη το καλοκαίρι, καθώς τον χειμώνα το οροπέδιο πλημμυρίζει. Σήμα κατατεθέν του, οι αντλητικοί ανεμόμυλοι που κάποτε έφταναν τις 5.000 και το Δικταίο Aντρο (πάνω από το χωριό Ψυχρό), το σπήλαιο, δηλαδή, που «διεκδικεί» τη γέννηση του Δία από τον Ψηλορείτη.
Φαράγγι Ρίχτη, Έξω Μουλιανά – Δρόμος στη γαλάζια λίμνη
Είναι εύκολο να το περπατήσεις, εντυπωσιακό να το αντικρίσεις και συγκεντρώνει πλήθος κόσμου. Οι τρόποι για να το προσεγγίσεις είναι τρεις: α) με κατάβαση 2 ωρών από το σηματοδοτημένο σημείο επί του κεντρικού δρόμου μετά τα Έξω Μουλιανά, β) από το πέτρινο γεφυράκι του Λαχανά στο τέρμα του τσιμεντόδρομου -ως εκεί, δηλαδή, που φτάνει το αμάξι- και γ) κατεβαίνοντας με Ι.Χ. μέσω του οικισμού, στην παραλία Καλαβρός, διασχίζοντας τη μισή (και πιο βατή) απόσταση ανάποδα. Είναι κατάφυτο, έχει τρεχούμενα νερά ακόμα και το καλοκαίρι, ερείπια νερόμυλων να συνοδεύουν το διάβα σου και φέρει ως επιστέγασμα των προσπαθειών σου την υπέροχη λίμνη που σχηματίζει ο 20 μ. ύψους φαντασμαγορικός Ρίχτης στα 2/3 της διαδρομής! Εχει στηθεί και ένα ξύλινο τραπεζάκι για να ξαποσταίνουν οι περιπατητές, οι οποίοι το χρησιμοποιούν ανά ομάδες, με το σύστημα… «ρολόι».
