Μπορεί η μαντινάδα να προέρχεται από το βενετσιάνικο matinada, που είναι το πρωινό ερωτικό τραγούδι, όμως η σημερινή της μορφή στην Κρήτη έχει έννοια που δε συνάδει προς αυτή της βενετσιάνικης λέξης, αφού η μαντινάδα εδώ δε λέγεται μόνο το πρωί ή μόνο με κιθάρα, αλλά όλες τις ώρες της ημέρας και σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις και μπορεί να συνοδεύεται, επίσης, με όλα τα άλλα μουσικά όργανα.
Το μεγάλο ενδιαφέρον, όμως, για τις κρητικές μαντινάδες έγκειται στο ότι είναι ένα σύγχρονο παράδειγμα λαϊκής δημιουργίας, το οποίο δεν τραγουδιέται μόνο, αλλά αποτελεί ακόμα και στοιχείο καθημερινής επικοινωνίας και όχι μόνο για ανταλλαγή ερωτικών μηνυμάτων, συχνά με υπονοούμενα και κώδικα.
Η μαντινάδα δεν περιορίζεται βέβαια μόνο στις ερωτικές εκφράσεις και στη γλώσσα της καρδιάς, αλλά είναι συνυφασμένη με όλες τις δραστηριότητες του καθημερινού βίου των Κρητικών. Το ρεπερτόριό της καλύπτει όλο το φάσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.
Οι Κρητικές μαντινάδες είναι γάργαρο νερό και λουλούδι της λαϊκής ψυχής, λαϊκό λεκτικό κέντημα μέσα στο οποίο αντικατοπτρίζεται ολοκάθαρα ο πολιτισμός των δημιουργών της. Αποτελεί δε αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτού του λαϊκού πολιτισμού και του στοχασμού που τη δημιούργησε, με δυνατά σημεία της την γνησιότητα της έμπνευσης, την ανεπιτήδευτη έκφραση και την αυθόρμητη διάθεση.
Παλαιότερα αναδεικνύονταν οι καλές μαντινάδες κυρίως στα γλέντια και διαδίδονταν με αυτόν τον τρόπο. Σήμερα κυκλοφορούν ακόμα τόσο στα πάσης φύσεως έντυπα, τις ραδιοφωνικές και τις τηλεοπτικές εκπομπές, αλλά και κατά κόρον στο διαδίκτυο.
Στη λαϊκή της εκδοχή αποτελεί μέσο αυθόρμητης έκφρασης, υπόδειγμα ευρηματικότητας, δροσιάς, έκφρασης λυρισμού, ψυχικής και εκφραστικής ευγένειας, όπως επίσης και κατάθεση συναισθηματικού πλούτου. Παράλληλα, λειτουργεί και σαν μέσο αισθητικής καλλιέργειας του κρητικού λαού, με δομικά υλικά τον στοχασμό και το όνειρο.
Η μαντινάδα η κρητική δε χτίζεται όπως λάχει.
Πέτρα και χώμα και νερό τσης Κρήτης πρέπει νάχει.
Όπως υποστηρίζει ο Κωστής Φραγκούλης
Ειδικότερα, η κρητική μαντινάδα διακρίνεται, ακόμα, για την ιδιάζουσα έκφραση, τη μεστότητα στα εκφραστικά μέσα και αντανακλά τα αισθήματα, τη σκέψη και τη ζωή του κρητικού λαού.
Η θεματολογία της αντλεί από όλους σχεδόν τους τομείς των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, όπως προαναφέρθηκε. Μια αδρή ταξινόμηση μπορεί να τις κατατάξει σε σκωπτικές-σατιρικές-δηκτικές, ερωτικές, θυμοσοφικές-φιλοσοφικές, λαογραφικές, επικαιρικές, χρονογραφικά σχόλια, ιστορικές-πατριωτικές, ευκαιριακές (ευχετήριες, επαινετικές, παραπόνων, μισεμού, επικήδειες κ.α).
«Είναι κέντημα αισθητικής στην ενατένιση της ομορφιάς της ζωής, και φλογερό βέλος στο ερωτικό πύρωμα της καρδιάς. Και όταν κάνει ερωτική σάτιρα, δημιουργεί επιγράμματα γεμάτα από χιούμορ πηγαίο, ολότελα κρητικό, όπου ο έμφυτος ερωτισμός του τόπου σκεπάζεται από μιαν αριστοκρατική αντίληψη της έκφρασης, που δεν τη βρίσκεις σε κανέναν άλλο ελληνικό τόπο. Μερικά απ’ αυτά τα δίστιχα είναι καλύτερα από τα πιο ωραία σατιρικά ερωτικά των αρχαίων (…)
Ήμουνα κράχτης πετεινός κ’ εδά στα γεραθιά μου
Να με τσιμπούν οι γιόρνιθες, δεν το βαστά η καρδιά μου», υποστηρίζει ο Στρατής Μυριβίλης.
Η Ιστορική Λαογραφική Εταιρεία Νομού Λασιθίου και το περιοδικό «Αμάλθεια» διοργανώνουν αφιέρωμα στην Κρητική Μαντινάδα την Τετάρτη 23 Νοεμβρίου 2016 στο Επιμελητήριο Λασιθίου στον Άγιο Νικόλαο.
Στην εκδήλωση θα ανακοινωθούν τα βραβεία του διαγωνισμού με θέμα τους Κρητικούς μαντιναδολόγους και τον τόπο καταγωγής τους, που έχει προκηρύξει η Ιστορική Λαογραφική Εταιρεία. Η φιλόλογος Ανθή Ρουμπελάκη θα μιλήσει με θέμα την Κρητική Μαντινάδα, ο φιλόλογος Γιάννης Χρονάκης θα αναφερθεί στη μαντινάδα του Γιάννη Βάρδα και ο υπογράφων θα αναπτύξει το θέμα «Προσεγγίζοντας την Κρητική μαντινάδα και σκιαγραφώντας το πορτραίτο του κρητικού λαϊκού μαντιναδολόγου».
Στην εκδήλωση θα συμμετάσχουν δίνοντας χαρακτηριστικά δείγματα παραδοσιακής μουσικής και μαντινάδων οι μουσικοί Βαγγέλης Βαρδάκης με το βιολί του, Γιάννης Βάρδας με τη λύρα του, στα κρουστά θα είναι ο Μανώλης Κλώντζας, κιθάρα ο Νίκος Μαστοράκης, ασκομαντούρα, θιαμπόλι και λύρα ο Γιάννης Σφακιανός, μαντολίνο ο Μιχάλης Υγειονομάκης και λαούτο οι Μανώλης Βάρδας και Δαμιανός Μαυράκης.
Η εκδήλωση θα αρχίσει 19.00 και η είσοδος θα είναι ελεύθερη.
