Κάποιος
που θα ανοίξει ένα χάρτη της Ελλάδας κλίμακας 1: 500.000, εκτός από τα
ονόματα των οικισμών (χωριών και πόλεων), θα διαβάσει τα ονόματα βουνών,
ποταμών, λιμνών, θαλασσών, νησιών, κόλπων και ακρωτηρίων. Αυτά είναι τα
πιο γνωστά, τα “μεγάλα” τοπωνύμια.
Αν πάρει
στα χέρια του ένα χάρτη 1: 50.000, θα μπορέσει επίσης να δει, τα ονόματα
που έχουν οι βρύσες, τα ρέματα, οι βουνοκορφές, οι ράχες, οι λάκκες, οι
κάμποι, οι λόγγοι, τα κάστρα, τα μοναστήρια, τα ξωκλήσια, οι όρμοι και
οι παραλίες. Όλα αυτά θεωρούνται μικροτοπωνύμια.
Τέλος, αν
ξεφυλλίσει ένα βιβλίο συλλογής μικροτοπωνυμίων μιας περιοχής, θα βρει
επιπλέον ονόματα για χώματα, αμμούδες, πέτρες, βράχια, μάρμαρα,
γκρεμούς, λαγκάδια, διάσελα, γούβες, πλεύρες, στενά, σπηλιές, βάλτους,
καταβόθρες, φωλιές, τρύπες, λιβάδια, δέντρα, αμπέλια, χωράφια, καλύβια,
αχούρια, μαντριά, αλώνια, περιβόλια, αυλάκια, κανάλια, γεφύρια, στέρνες,
πηγάδια, λουτρά, πύργους, βίγλες, καμίνια, μύλους, χάνια, μνήματα,
χαλάσματα, ρούγες, στράτες, διβάρια και άλλα πολλά.
Εάν
υπολογίσουμε ότι σε κάθε έναν από τους 13.180 οικισμούς της χώρας
(απογραφή 2001), αναλογούν από 50 έως 100 μικροτοπωνύμια, γίνεται φανερό
ότι ο τοπωνυμικός θησαυρός της Ελλάδας, αριθμεί περίπου ένα εκατομμύριο
λέξεις. Πρόκειται βέβαια για έναν καλά κρυμμένο θησαυρό, που όπως θα
εξηγήσουμε στη συνέχεια, το ελληνικό κράτος δεν επιθυμεί την ανακάλυψή
του.
Στα
τοπωνύμια ενός τόπου, υπάρχει μια χρονική διαστρωμάτωση. Άλλα δηλαδή
τοπωνύμια είναι παλιά και άλλα νέα. Ορισμένα από αυτά έχουν λάβει το
όνομά τους, από ανθρώπους που είναι ακόμα ζωντανοί και άλλα έχουν δοθεί
από γενιές που έζησαν πριν από δεκάδες ή και εκατοντάδες χρόνια.
Η σημασία
ενός τοπωνυμίου, την εποχή της ονοματοδοσίας, είναι απολύτως κατανοητή,
καθώς το τοπωνύμιο παίρνει το όνομα από την ομιλούμενη γλώσσα των
κατοίκων της περιοχής που βρίσκεται. Εάν η λέξη – όνομα δεν είναι
ιδιωματική ή διαλεκτική, αλλά ανήκει στην ευρύτερη γλωσσική οικογένεια,
τότε είναι κατανοητή και από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της
χώρας.
Με το
πέρασμα του χρόνου, το τοπωνύμιο αυτό μεταφέρεται από γενιά σε γενιά.
Όσο το όνομα του τοπωνυμίου αποτελεί και λέξη (ή λέξεις) του καθημερινού
λεξιλογίου, της ζωντανής γλώσσας, οι υπάρχουσες γενιές κατανοούν και τη
σημασία του. Από ένα σημείο και μετά όμως, το τοπωνύμιο μπορεί να
χρησιμοποιείται, δίχως αυτοί που το αναφέρουν να καταλαβαίνουν πια τι
εννοεί. Γίνεται έτσι ένα “παράξενο” όνομα, μια άγνωστη λέξη, που όμως οι
άνθρωποι εξακολουθούν να χρησιμοποιούν, συχνά με φωνητική αλλοίωση, για
να δηλώσουν τον ίδιο τόπο που δήλωναν και οι πρόγονοί τους.
Συμβαίνει
επίσης συχνά, η σημασία ενός παλαιού τοπωνυμίου, να γίνεται αντιληπτή
από τους ντόπιους ή τους κοντοχωριανούς, καθώς είναι όνομα – λέξη ενός
ιδιωματικού λεξιλογίου, αλλά να είναι άγνωστη στο μεγαλύτερο μέρος του
πληθυσμού της χώρας, που χρησιμοποιεί την επίσημη κοινή γλώσσα.
... ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΛΙΘΟΞΟΟΥ
Αχλάδι
|
Αγία Παρασκευή
|
Σητείας
|
1963
|
Ασιγωνία
|
Ασή Γωνία
|
Αποκορώνου
|
1965
|
Ασιρότοι
|
Κρυονέριον
|
Μυλοποτάμου
|
1955
|
Βουτουφού
|
Λευκοχώριον
|
Μονοφατσίου
|
1955
|
Γενή Γκαβέ
|
Νέα Αξός
|
Ρεθύμνης
|
1940
|
Γερώλακκος
|
Παππαδιάνοι
|
Κυδωνίας
|
1955
|
Γιανίτσαρη Μετόχι
|
Πλάτανος
|
Αποκορώνου
|
1957
|
Γιαννίτσι
|
Βαϊνιά
|
Ιεράπετρας
|
1932
|
Γουρνιά
|
Πανόραμα
|
Μονοφατσίου
|
1953
|
Δοιμαεργιό
|
Κεδροχώρι
|
Ρεθύμνης
|
1933
|
Δουρβουτζά
|
Κυπάρισσος
|
Τεμένους
|
1948
|
Ελαιών
|
Καμισιανά
|
Κισσάμου
|
1965
|
Κακό Χωριό
|
Μεταξοχώριον
|
Μονοφατσίου
|
1948
|
Καμάρα
|
Καληδονία
|
Κισσάμου
|
1957
|
Καμισιανά
|
Ελαιών
|
Κισσάμου
|
1957
|
Κανένες
|
Άγιος Σπυρίδων
|
Σητείας
|
1955
|
Κανλικαστέλλι
|
Προφήτης Ηλίας
|
Τεμένους
|
1955
|
Καπίστρι
|
Σταυρός
|
Ιεράπετρας
|
1955
|
Καρπατσουλιανά
|
Πλάτανος
|
Σελίνου
|
1957
|
Καστέλι
|
Κίσσαμος
|
Κισσάμου
|
1969
|
Κατούνα
|
Άγιος Δημήτριος
|
Αποκορώνου
|
1957
|
Κατσιβελλιανά
|
Άγιος Παύλος
|
Σελίνου
|
1957
|
Κάτω Βλυχάδα
|
Βλυχάδα
|
Μυλοποτάμου
|
1963
|
Κάτω Παλαιόκαστρο
|
Καλλεργιανά
|
Κισσάμου
|
1971
|
Κλεψήμια
|
Δοξαρόν
|
Ρεθύμνης
|
1933
|
Κολοκάσια
|
Άγιος Γεώργιος
|
Χανίων
|
1940
|
Κοπράνα
|
Άσπρον
|
Αποκορώνου
|
1957
|
Κούνενι
|
Βάθη
|
Κισσάμου
|
1957
|
Κουφαλωτός
|
Άγιος Απόστολος
|
Σελίνου
|
1957
|
Λαρδάς
|
Γραμβούσα
|
Χανίων
|
1940
|
Λουσέστι
|
Άγιος Ιωάννης
|
Μιραμπέλλου
|
1955
|
Μαγκασάς
|
Βρυσίδιον
|
Σητείας
|
1955
|
Μέσα Κατσαμπά
|
Ρέμα
|
Τεμένους
|
1963
|
Μισιριού
|
Κρυονέριον
|
Σητείας
|
1955
|
Μούλετε
|
Χρυσαυγή
|
Κισσάμου
|
1957
|
Μουχτάροι
|
Ευαγγελισμός
|
Πεδιάδος
|
1956
|
Μπαμπαλή
|
Καλλιθέα
|
Πεδιάδος
|
1952
|
Μπαμπαλής
|
Άγιοι Πάντες Αποκορώνου
|
Χανίων
|
1957
|
Μπιτζαριανό
|
Πηγή
|
Πεδιάδος
|
1955
|
Μπραχίμο
|
Δάφνη
|
Ρεθύμνης
|
1933
|
Μυρσιγιού
|
Μητάτον
|
Σητείας
|
1952
|
Νέα Αξός
|
Δροσιά
|
Μυλοποτάμου
|
1964
|
Νέος Άγιος Βασίλειος
|
Άγιος Βασίλειος
|
Ρεθύμνης
|
1955
|
Νεφς Αμάριον
|
Αμάριον
|
Αμαρίου
|
1955
|
Ξουζανά
|
Καλαμιώτης
|
Μυλοποτάμου
|
1933
|
Παθιακιανά
|
Καλλιθέα
|
Κισσάμου
|
1957
|
Παθιακιανά
|
Νερατζιά
|
Κισσάμου
|
1957
|
Παλαιό Μητάτο
|
Μητάτον
|
Σητείας
|
1952
|
Παπαδιανά
|
Δάφνη
|
Κισσάμου
|
1963
|
Παρσάς
|
Μεταξοχώριον
|
Ιεράπετρας
|
1955
|
Πασακιανά
|
Δρακόβρυση
|
Σελίνου
|
1957
|
Πασαλιανά
|
Ελληνικόν
|
Κυδωνίας
|
1957
|
Πεταλαριφιανά
|
Κρυονέριον
|
Σελίνου
|
1957
|
Πηγαϊδούρι
|
Πολυθέα
|
Πεδιάδος
|
1929
|
Ρουκάκα
|
Χρυσοπηγή
|
Σητείας
|
1955
|
Σπιναλόγκα
|
Καλυδών
|
Μιραμπέλλου
|
1954
|
Τουρτούλοι
|
Άγιος Γεώργιος
|
Σητείας
|
1955
|
Τσαλιανά
|
Αγία Τριάς Σελίνου
|
Χανίων
|
1961
|
Τσαλικάκι
|
Αγία Μαρίνα Μαλεβιζίου
|
Ηρακλείου
|
1955
|
Τσιβρεμιανά
|
Γέφυρα
|
Σελίνου
|
1957
|
Χαϊδέρης
|
Καλλιθέα
|
Κισσάμου
|
1957
|
Χαϊδέρης
|
Νεραντζιά
|
Κισσάμου
|
1957
|
Χαιρεθιανά
|
Πλαγιά
|
Κισσάμου
|
1963
|
Χαρβάτα
|
Περιστέριον
|
Κισσάμου
|
1957
|
Χατζανών Μετόχια
|
Χατζανά
|
Πεδιάδος
|
1963
|
Χατζηβέης
|
Πλάτανος
|
Σελίνου
|
1957
|
Χατζημεμεθιανά
|
Μηλέα
|
Κισσάμου
|
1957
|
Χουμουσιανά
|
Λαγκαδάς
|
Σελίνου
|
1952
|
Αγακιανά
|
Λόφος
|
Σελίνου
|
1957
|
Αναχουρδομέτοχα
|
Ελεύθερνα
|
Ρεθύμνης
|
1933
|
Άνω Παλαιόκαστρο
|
Πολυρρήνια
|
Χανίων
|
1940
|
Αρκουδά
|
Αδριανός
|
Μιραμπέλλου
|
1932
|
Αρκούδαινα
|
Αρχοντική
|
Ρεθύμνης
|
1926
|
ΠΗΓΗ / ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - http://lithoksou.net
