Ενώνει
το κέντρο της πόλης με το λιμάνι . Σπουδαιότατος εμπορικός δρόμος
ανέκαθεν. Είναι ο ίδιος από την εποχή της Βενετοκρατίας , οπότε λεγόταν
Ruga Maistra. Κατά την Τουρκοκρατία πήρε το όνομα "βεζίρ τσαρσί".
Τον
Αύγουστο του 1898 απόσπασμα αγγλικού στρατολυ κατοχής , θέλησε να
εγκαταστήσει χριστιανό υπάλληλο (το Στυλ.Αλεξίου, εκδότη έπειτα του
Ερωτόκριτου) στο φορολογικό γραφείο του λιμανιού. Οι Τούρκοι θέλησαν να
εμποδίσουν με τη βία την εγκατάσταση αυτή , σκότωσαν 17 ¨αγγλους
στρατιώτες τον άγγλο πρόξενο Λυσ. Καλοκαιρινό και πολλούς ντόπιους,
έβαλαν φωτιά στα καταστήματα και τα σπίτια του ΒεζίρΤαρσί και τα έκαψαν .
Στο
δρόμο αυτό έσφαξαν πολλούς και σ' ανάμνηση του γεγονότος εκείνου η οδός
ονομάστηκε Μαρτύρων 25 Αυγούστου . Ο δρόμος αυτός , από την εποχή της
Βενετοκρατίας ,ήταν ο πιο εμπορικός και πιο σπουδαίος της πόλης . Εδώ
γινόταν la processione del Corpus Domini ,εδώ ήταν η Λότζα των Βενετών
αρχόντων .
Την
εμπορική του σημαία διατήρησε και στην Τουρκοκρατία και ακόμη και
σήμερα σε αυτόν είναι συγκεντρωμένες όλες οι τράπεζες , τα πρακτορεία
των ακτοπλοϊκών γραμμών , τα μεγάλα καταστήματα εισαγωγής κ..λ.π.
Ύστερα
από την καταστροφή του 1898 κτίστηκαν μοντέρνα , τότε , πολυόροφα
κτίρια , που έδιναν στο Ηράκλειο την όψη νέας μεγαλούπολης . Την ιδέα
αυτή σχημάτιζαν όσοι για πρώτη φορά ερχόταν στο Ηράκλειο από το λιμάνι
τις πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας , μη ξέροντας ότι η πολιτεία στο
εσωτερικό της διατηρούσε τον παλιό χαρακτήρα της, με τις πενιχρές
τούρκικες οικοδομές . Γι' αυτό την είχαν παρονομάσει οδό Πλάνης .
Η
25ης Αυγούστου σήμερα είναι πεζόδρομος και είναι ο δρόμος με τα
ομορφότερα νεοκλασικά κτίρια στο Ηράκλειο, που σήμερα στεγάζουν
τράπεζες, ταξιδιωτικά γραφεία και μαγαζιά με τουριστικά είδη. Τα κτίρια
αυτά χτίστηκαν μετά την καταστροφή του 1898 για να δώσουν στο Ηράκλειο
την όψη μοντέρνας μεγαλούπολης. Δεν είναι τυχαίο ότι η 25ης Αυγούστου με
σατυρική διάθεση ονομάστηκε "οδός Πλάνης", γιατί ο επισκέπτης που
έρχεται από το λιμάνι και βλέπει τα όμορφα αυτά κτίρια, σχηματίζει μία
πρώτη εικόνα για την πόλη που δυστυχώς διαψεύδεται στη συνέχεια.
Η
25ης Αυγούστου χαράχθηκε ίσως από τους Άραβες (9ος-10ος αιώνας) και
υπήρξε ανέκαθεν ο κυριότερος δρόμος στο Ηράκλειο, που ένωνε το κέντρο
της πόλης με το λιμάνι. Στην ενετική περίοδο (13ος-17ος) ονομαζόταν Ruga
maistra, ενώ επί τουρκοκρατίας μετονομάστηκε σε Βεζίρ τσαρσί από το
Βεζίρ τζαμί, που βρισκόταν σ’ αυτό το δρόμο.
Σήμερα
η ονομασία της οδού οφείλεται σε ένα τραγικό γεγονός, όταν στις 25
Αυγούστου 1898, ημέρα εορτής του Αγίου Τίτου, εξαγριωμένος όχλος
μουσουλμάνων κατέσφαξε πλήθος άμαχων χριστιανών και μαζί 17 Άγγλους
στρατιώτες και τον πρόξενο της Αγγλίας Λυσίμαχο Καλοκαιρινό. Η άλογη
αυτή πράξη βίας ευαισθητοποίησε τις Μεγάλες Δυνάμεις, ώστε να
πραγματοποιηθεί μερικά χρόνια αργότερα (1913) η ένωση της Κρήτης με την
μητέρα Ελλάδα.
