Η μακρά περίοδος κοινωφελούς δράσης των Φιλανθρωπικών Ιδρυμάτων Ανδρέου και Μαρίας Καλοκαιρινού ξεκινά στα χρόνια του Μεσοπολέμου, όταν το ζήτημα της αποκατάστασης των Μικρασιατών προσφύγων και η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 προκαλούσαν ισχυρές πιέσεις στην ελληνική κοινωνία. Αφετηρία, βέβαια, ήταν η επιθυμία του Ανδρέα Λυσιμάχου Καλοκαιρινού, όπως αυτή εκφράστηκε στη διαθήκη του, βάσει της οποίας παραχωρούσε σε αυτά το μεγαλύτερο μέρος της ακίνητης περιουσίας του. Νομική υπόσταση τα Ιδρύματα έλαβαν με τον υπ. αριθμ. 5028 νόμο του 1931, όπου καθορίσθηκαν με σαφήνεια από τον εκτελεστή της διαθήκης Γεώργιο Α. Κατεχάκη ο κανονισμός λειτουργίας και οι σκοποί τους.
Το πρώτο βήμα για την υλοποίηση των στόχων αυτών πραγματοποιήθηκε με την αγορά και τη ριζική ανακαίνιση της πρώην Κλινικής Στεφανίδη στο προάστιο Πόρος του Ηρακλείου. Τον Οκτωβρίου του 1934 η χρήση του κατάλληλα διαμορφωμένου κτιρίου παραχωρήθηκε στο Ελληνικό Δημόσιο προκειμένου να στεγαστεί το Εθνικό Ορφανοτροφείο Θηλέων Ηρακλείου. Από τότε και κάθε χρόνο τα Ιδρύματα παρέχουν σε απόφοιτούς του οικονομικό βοήθημα που παλαιότερα είχε τη μορφή προικοδότησης. Από τον Ιανουάριο του 2013 στο κτίριο αυτό, το οποίο παραμένει στην ιδιοκτησία των Ιδρυμάτων, στεγάζεται το Παράρτημα Προστασίας του Παιδιού Ηρακλείου που υπάγεται στο Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας της Περιφέρειας Κρήτης.
Το 1938 ολοκληρώθηκε η οικοδόμηση του νέου κτιρίου των Ιδρυμάτων επί της οδού Αγκαράθου στο κέντρο της πόλης του Ηρακλείου, το οποίο κατάλληλα διαμορφωμένο και πλήρως εξοπλισμένο παραχωρήθηκε τον Δεκεμβρίου 1938 στο Π.Ι.Κ.Π.Α. προκειμένου να στεγάσει οικονομικό συσσίτιο. Στη διάρκεια της Κατοχής το κτίριο επιτάχθηκε από τις γερμανικές στρατιωτικές αρχές και μεταπολεμικά χρησιμοποιήθηκε ως στέγη διαφόρων δραστηριοτήτων και οργανισμών (μαθητικά συσσίτια,Κ.Α.Π.Η. κ.α.).
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν για τα Ιδρύματα περίοδος σκληρής δοκιμασίας: πολλά αστικά οικοδομήματα καταστράφηκαν από τους βομβαρδισμούς, σημαντικό τμήμα της αγροτικής περιουσίας έμεινε αναξιοποίητο και τα χρηματικά αποθέματα εξανεμίσθηκαν από τον πληθωρισμό. Παρά τις αντιξοότητες όμως και υπό τη στιβαρή καθοδήγηση του επόμενου εκτελεστή της διαθήκης, Ανδρέα Γεωργίου Καλοκαιρινού, τα Ιδρύματα ανέκαμψαν και συνέχισαν το δημιουργικό τους έργο.
Το 1953 ολοκληρώθηκε η ανακαίνιση του Οίκου Ανδρέα και Μαρίας Καλοκαιρινού, η χρήση του οποίου παραχωρήθηκε στην Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών για τη στέγαση του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης, που εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα περιφερειακά μουσεία της χώρας. Έκτοτε τα Ιδρύματα παραμένουν σταθερός χρηματοδότης του Μουσείου και των δραστηριοτήτων της Ε.Κ.Ι.Μ., με χαρακτηριστικό παράδειγμα την αγορά από μέρους τους του έργου του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου Άποψη του Όρους και της Μονής Σινά, που από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 εκτίθεται μόνιμα στο Ιστορικό Μουσείο.
Την ίδια δεκαετία όπου προετοιμάζεται το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, και πιο συγκεκριμένα το 1956, αρχίζει τη λειτουργία του σε ιδιόκτητο κτίριο στο προάστιο Άγιος Ιωάννης, το Πτωχοκομείο – Γηροκομείο Ηρακλείου. Από τότε διαρκής είναι η προσπάθεια βελτίωσης των υπηρεσιών που προσφέρει με την προσθήκη νέας πτέρυγας και εκσυγχρονισμού των υποδομών του. Η συνολική δυναμικότητα του Γηροκομείου φτάνει σήμερα τα 120 άτομα. Στο Γηροκομείο, για τη λειτουργία και τη συντήρησή του, κατευθύνεται το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων των Ιδρυμάτων Καλοκαιρινού.
Από τις αρχές του 2012, τα Ιδρύματα ξεκίνησαν να προσφέρουν σε καθημερινή βάση φαγητό σε συνανθρώπους μας που έπληξε η οικονομική κρίση, η παροχή του οποίου γίνεται μέχρι και σήμερα από ειδική εγκατάσταση δίπλα στο Γηροκομείο τους, με την επωνυμία «Φαγητό με την αγάπη μας». Κατά το ίδιο έτος (2012) στο κτιριακό συγκρότημα της οδού Αγκαράθου, που ανακαινίστηκε και εξοπλίστηκε κατάλληλα με δαπάνη των Ιδρυμάτων, ξεκίνησε σταδιακά η υλοποίηση διαφόρων δράσεων των Ιδρυμάτων, όπως το Κοινωνικό Συσσίτιο («Φαγητό με την αγάπη μας - 2»), το Κοινωνικό Παντοπωλείο και το Κοινωνικό Ιατρείο. Στον ίδιο κτιριακό συγκρότημα, που φέρει πλέον την επωνυμία Κοινωνικός Χώρος, τα Ιδρύματα Καλοκαιρινού, αναπτύσσουν επιπλέον δράσεις κοινωνικοποίησης των ευπαθών ομάδων και ευαισθητοποίησης των πολιτών στην κοινωνική αλληλεγγύη, με επίκεντρο την αίθουσα Οδυσσέα Ελύτη, όπου οργανώνονται εκθέσεις με κοινωνικό προσανατολισμό, εκπαιδευτικές ημερίδες, κινηματογραφικές προβολές, μαθήματα ομάδων, σεμινάρια και πολιτιστικές εκδηλώσεις, ενώ παράλληλα λειτουργεί βιβλιοθήκη και Κοινωνικό Φροντιστήριο. Η παροχή όλων των υπηρεσιών και η συμμετοχή σε όλες της δραστηριότητες είναι απολύτως δωρεάν.
Εκτός των παραπάνω, κατά τις εννέα δεκαετίες της ζωής τους τα Φιλανθρωπικά Ιδρύματα Ανδρέου και Μαρίας Καλοκαιρινού δεν έπαψαν να υποστηρίζουν με ποικίλους τρόπους (κυρίως μέσω χρηματοδοτήσεων) τη λειτουργία άλλων φιλανθρωπικών ιδρυμάτων και δημόσιων φορέων προς την κατεύθυνση που ο διαθέτης Ανδρέας Λυσιμάχου Καλοκαιρινού είχε υποδείξει. Μεταξύ των χρηματοδοτούμενων δράσεων είναι ο Καλοκαιρίνειος Δραματικός Διαγωνισμός, που θεσμοθετήθηκε από τον ίδιο τον Ανδρέα Λ. Καλοκαιρινό το 1910 και συνεχίζει και σήμερα να διοργανώνεται από τον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός. Ιδιαίτερη θέση στην ευρύτερη προσφορά των Ιδρυμάτων Καλοκαιρινού έχει η συγχρηματοδότηση ενός πολύ σημαντικού έργου για την πόλη, της κατασκευής του Πολιτιστικού-Συνεδριακού Κέντρου του Δήμου Ηρακλείου.
Η ακριβής επωνυμία του ιδρύματος είναι «Φιλανθρωπικά Ιδρύματα Ανδρέου και Μαρίας Καλοκαιρινού-Πτωχοκομείο Ηρακλείου Κρήτης». Αποτελεί τον τέταρτο σκοπό της διαθήκης των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων της οικογένειας και άρχισε να λειτουργεί την 1η Απριλίου 1956. Διοικείται από μια πενταμελή επιτροπή με πρόεδρο τον Αλέξη Καλοκαιρινό, ένα εκπρόσωπο του δήμου, δύο εκπροσώπους της Νομαρχίας και ένα της Αρχιεπισκοπής.
Διαθέτει 122 κλίνες, 61 ανδρών και 61 γυναικών και αυτή τη στιγμή έχει 100% πληρότητα. Παρέχει τροφή, στέγη και περίθαλψη σε αναξιοπαθούντα πρόσωπα ανεξαρτήτου ηλικίας, ενώ σήμερα υπάρχουν άτομα στο ίδρυμα από σαράντα μόλις ετών. Έχει 23 άτομα προσωπικό, το οποίο αποτελείται, μεταξύ άλλων, από νοσηλεύτριες και κοινωνικούς λειτουργούς.
Το Πτωχοκομείο Ηρακλείου των Φιλανθρωπικών Ιδρυμάτων Ανδρέου και Μαρίας Καλοκαιρινού λειτουργεί συνεχώς από το 1956. Μέχρι και σήμερα έχουν φιλοξενηθεί συνολικά στο χώρο του Πτωχοκομείου 1.700 συνάνθρωποι μας. Το Πτωχοκομείο στεγάζεται σε ιδιόκτητο κτήριο που βρίσκεται στην οδό Ευαγγέλου Χατζάκη 34 στον Άγιο Ιωάννη Ηρακλείου. Το αρχικό και μεγαλύτερο μέρος του κτηρίου είναι ισόγειο και περιλαμβάνει 10 οκτάκλινους θαλάμους, 12 δίκλινα και 2 μονόκλινα δωμάτια. Στο ισόγειο υπάρχουν ακόμα 3 κοινόχρηστοι χώροι υγιεινής (ένας στην ανδρική πτέρυγα, ένας στη γυναικεία και ένας που εξυπηρετεί και τις δύο πτέρυγες), τα γραφεία της διοίκησης, το ιατρείο, 2 σαλόνια, βιβλιοθήκη, κουζίνα, τραπεζαρία, 2 δωμάτια ξεκούρασης για το προσωπικό, κουρείο και πλυντήριο. Στους εξωτερικούς χώρους του ισογείου υπάρχουν μεγάλοι χώροι πρασίνου, όπως και εσωτερικός κήπος με σιντριβάνι που αποτελούν πόλο έλξης για τους φιλοξενούμενους και τους επισκέπτες κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και τις ημέρες όπου ο καιρός το επιτρέπει.
Το 1994 αποπερατώθηκε και λειτούργησε η νέα πτέρυγα του Πτωχοκομείου με την προσθήκη ενός ορόφου στον οποίο βρίσκονται 8 δίκλινα δωμάτια, 2 κοινόχρηστοιχώροι υγιεινής, μικρή τραπεζαρία και κουζίνα, μικρό σαλόνι, αίθουσα συνεδριάσεως της Εφορείας, γραφείο γραμματείας και αίθουσα φυσικοθεραπευτηρίου. Έτσι, η συνολική χωρητικότητα του Πτωχοκομείο είναι 122 κλίνες εκ των οποίων είναι συμπληρωμένες οι 81).
Από τον Οκτώβριο του 2013 έχει ξεκινήσει στο νότιο τμήμα του υφιστάμενου κτηρίου η κατασκευή της καινούργιας πτέρυγας στην οποία θα υπάρχουν 8 μονόκλινα δωμάτια,14 δίκλινα δωμάτια, 4 τρίκλινα δωμάτια όπως και 2 μονόκλινα διαμερίσματα. Συνολικά θα κατασκευαστούν 28 καινούργια δωμάτια συνολικής δυναμικής 50 κλινών με ιδιαίτερους χώρους υγιεινής.
Εν συνεχεία το υφιστάμενο κτήριο θα ανακαινιστεί και θα εκσυγχρονιστεί. Όταν ολοκληρωθεί η ανακατασκευή του, θα περιλαμβάνει 8 τετράκλινα δωμάτια, 6 τρίκλινα δωμάτια, 7 δίκλινα δωμάτια και 4 μονόκλινα δωμάτια. Συνολικά θα δημιουργηθούν δηλαδή 25 καινούργια δωμάτια συνολικής δυναμικής 68 κλινών με ιδιαίτερους χώρους υγιεινής. Κατά συνέπεια, θα προκύψει ένα καινούργιο Πτωχοκομείο, αποτελούμενο από 2 ξεχωριστά κτήρια που συνδέονται με ένα ενδιάμεσο κτήριο, με συνολικά 118 κλίνες σύγχρονων προδιαγραφών, έτοιμο να φιλοξενήσει άτομα τρίτης ηλικίας που έχουν ανάγκη φροντίδας.
Ανθρώπινο δυναμικό
Στο Πτωχοκομείο εργάζονται συνολικά 25 άτομα, ενώ συνεργαζόμαστε σε μηνιαία βάση και επί πληρωμή με συνολικά άλλα 4 άτομα (σύμβαση παροχής υπηρεσιών –παθολόγος, ουρολόγος, κουρέας, φυσικοθεραπεύτρια). Από τα 25 συνολικά άτομα τα 9 υπάγονται στο διοικητικό προσωπικό το οποίο αποτελείται από το Διευθυντή, το Διαχειριστή, τη Λογίστρια, την Κοινωνική Λειτουργό, τη Γραμματέα και τις 4 νοσηλεύτριες. Τα υπόλοιπα 16 άτομα υπάγονται στο βοηθητικό προσωπικό που αποτελείται από 2 μαγείρισσες, μία τραπεζοκόμο, 11 καθαρίστριες και τους 2 φύλακες που εκτελούν και χρέη οδηγού.
Οι ανάγκες του Ιατρείου καλύπτονται από τον επισκέπτη ιατρό του Ιδρύματος ο οποίος έχει την ειδικότητα του παθολόγου και προΐσταται του Ιατρείου και σε τακτική βάση (τέσσερις φορές περίπου το μήνα και πάντα ανάλογα με τις ανάγκες) από ουρολόγο. Τρεις φορές την εβδομάδα η φυσικοθεραπεύτρια πραγματοποιεί ομαδική γυμναστική και όταν οι ανάγκες το απαιτούν αναλαμβάνει και μεμονωμένα περιστατικά.
Τέλος, υπάρχει συνεργασία και με κουρέα που επιμελείται το ξύρισμα και το κούρεμα των αντρών δύο φορές την εβδομάδα.
Μετά τη λήξη του πρωινού ωραρίου (14:40), τη φύλαξη του Ιδρύματος αναλαμβάνει μέχρι το επόμενο πρωί, ιδιωτική εταιρεία φύλαξης.
