Η ιστορία του ψηλότερου βουνού της Κρήτης είναι σίγουρα γραμμένη στα μνημεία, τα τοπωνύμια, τις ιστορικές πηγές και το φυσικό περιβάλλον που απλώνεται από την κορφή ως τους πρόποδες και από το οροπέδιο της Νίδας μέχρι τις πηγές και τα βάραθρα του ορεινού μας όγκου.
Ο Δήμος Ανωγείων σε συνεργασία με την Εταιρεία Πολιτιστικής Διαχείρισης και έρευνας Androidus Project Tank δημιούργησε την πρόταση-πολιτιστικό στοχιείο:
«Οι Άγραφοι θεσμοί και τα εθιμικά γνωρίσματα της κοινωνίας των βοσκών του Ψηλορείτη» (Idaology Project) η οποία βρίσκεται ήδη στη δεύτερη φάση εγγραφής για το Εθνικό Μητρώο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού.
Η προσπάθεια αυτή αποτελεί έργο συλλογικής και συμμετοχικής έρευνας που συνδυάζει την επιστημονική καταγραφή με την προφορική ιστορία μέσω ενεργής εμπλοκής των ίδιων των πρωταγωνιστών, των βοσκών του Ψηλορείτη, οι οποίοι γίνονται αφηγητές της ίδιας τους της καθημερινότητας.
Η επιλογή των βοσκικών κοινωνιών και αρχή της έρευνας μας ξεκίνησε με μελέτη περίπτωσης τα Ανώγεια φιλοδοξώντας να επεκταθεί στο σύνολο του Ψηλορείτη και να αποτελέσει βάση διαπολιτισμικής έρευνας. Μέσα από την καταγραφή στοιχειών αλληλένδετων μεταξύ τους ουσιαστικά παρουσιάζεται ο άυλος πολιτισμός της Ίδας και η συνεισφορά της στη διαμόρφωση της κουλτούρας και πολιτιστικής ταυτότητας των ορεινών κοινωνιών που μας περιβάλλουν.
Ο σταθερότερος ανθρώπινος παράγοντας που πέρασε από ένα βουνό γεμάτο μύθους είναι ο βοσκός και γι αυτό ακριβώς τον λόγο κουβαλάει στο κοινωνικό του dna μια κουλτούρα οργάνωσης, δικαίου, ιεραρχίας, ηθών και εθίμων μα και δομής των κοινωνιών που συγκρότησε σε όλο το εύρος του βουνού.
Στοιχεία όπως ο όρκος των βοσκών , ο σασμός (διαμεσολάβηση), η υφαντική τέχνη των γυναικών, η οικοδομική τεχνοτροπία των μιτάτων, η ιεραρχία στη δομή και οργάνωση σε ένα βοσκότοπο καθώς και η απόφαση η το χρέος να ακολουθήσει κανείς τη ζωή του βοσκού στους τόπους μας αποτελούν ορισμένα σημεία της παραπάνω πρότασης τα οποία συνδέει ένα αόρατο νήμα πολιτιστικής διασύνδεσης και κουλτούρας.
Προκειμένου να εγγραφεί ένα από τα προτεινόμενα στοιχεία άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στο Εθνικό Ευρετήριο[1] Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αποδεδειγμένη ενήμερη συναίνεση και η ενεργός συμμετοχή των ίδιων των φορέων της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Σε αυτό το πνεύμα, ο Δήμος Ανωγείων και η Androidus Project Tank, απευθύνουν ανοικτό κάλεσμα στις τοπικές κοινότητες, τοπικούς φορείς και συλλόγους, προκειμένου μέσα από τη διαβούλευση και τη συνεργασία, την κατάθεση προτάσεων και ιδεών να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Σε μια διαδικασία που ξεκινάει από σήμερα μέχρι και τον Ιούνιο προσβλέπουμε να δημιουργηθεί μια δεξαμενή σκέψης και έρευνας πάνω στην οποία ο βοσκός και ο επιστήμονας, ο άνθρωπος του Ψηλορείτη και ο άνθρωπος της πόλης από το βιωματικό του μετερίζι ο καθένας να βάλουν την αρχή σύνθεσης και τη συνέχεια καταγραφής της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς ως το οικουμενικό κτήμα του τόπου μας.
[1] Το Εθνικό Ευρετήριο είναι η αποτύπωση στοιχείων της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας με τη μορφή ευρετηρίου. Φιλοδοξεί να αποτελέσει μια έγκυρη και επικαιροποιημένη εικόνα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας ως επίσημο εθνικό κατάλογο των πολιτιστικών στοιχείων προς ένταξη στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ουνεσκο.
