ΙΛΑΡΙΩΝ ΣΙΝΑΙΤΗΣ Ο ΚΡΗΣ (1765-1838) ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΤΥΡΝΟΒΟΥ
( Πρωτεργάτης της μετάφρασης της Αγίας Γραφής στη Νέα Ελληνική γλώσσα)
Μεταξύ των Ιεραρχών των καταγόμενων από την Κρήτη , που διέπρεψαν εκτός του νησιού, εξέχουσα θέση έχει ο λησμονημένος Ιλαρίων ο Σιναϊτης
Ο Ιλαρίων Μητροπολίτης Τυρνόβου (Ιλαρίων Καμπανάρης) γεννήθηκε το 1765 στην ΑΡΜΑΧΑ της επαρχίας Πεδιάδος του Ν.Ηρακλείου. Ο Τυρνόβου Ιλαρίων ο Κρής ανήκει στις σημαντικότερες και σπουδαιότερες μορφές που ανέδειξε το Γένος μας το 18ο και 19ο αιώνα.
Υπήρξε δραστήριος και καινοτόμος ιερωμένος. Όπως γράφουν ο Ιλαρίων ανεδείχθη αληθινός ποιμήν και ήταν άνθρωπος λόγιος και ικανός. Μετέφρασε στη νεοελληνική γλώσσα την Αγία γραφή . Μετέφρασε επίσης τραγωδίες του Σοφοκλή
Το 1821 εκλέχτηκε Μητροπολίτης Τυρνόβου ,το 1827 παραιτήθηκε και ανέλαβε εκ νέου το 1830, όπου παρέμεινε μέχρι το θάνατό του. Ο τάφος του Ιλαρίωνα σώζεται στο Τύρνοβο Βουλγαρίας.
Η ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΙΛΑΡΙΩΝΟΣ
Ο Πατριάρχης Κύριλλος ο ΣΤ΄ (1813-1818) έδωσε ώθηση στο έργο της διάδοσης της Καινής Διαθήκης σε γλώσσα απλή. Έδωσε γραπτή άδεια για την κυκλοφορία της παλαιάς μετάφρασης της Καινής Διαθήκης και δέχτηκε να γίνει μια νέα συγχρονισμένη μετάφρασή της. Το 1810 η Βρετανική Βιβλική εταιρεία εξέδωσε την παλαιά μετάφραση της Καινής Διαθήκης που την είχε επανεκδώσει και αναθεωρήσει ο Ναουσαίος λόγιος Αναστάσιος Μιχαήλ. (1710)
Το 1818 ήρθε στην Κωνσταντινούπολη ο αντιπρόσωπος της Βρετανικής Βιβλικής εταιρείας Κ. Ουιλλάμσων για να φροντίσει για την εκπόνηση μιας νέας μεταφράσεως. Της Καινής Διαθήκης. Το σοβαρό αυτό έργο ανέλαβε ο διαπρεπής Σιναίτης Αρχιμανδρίτης Ιλαρίων (κατόπιν Μητροπολίτης Τίρναβου) με τη σύμφωνη γνώμη του Κυρίλλου ΣΤ΄. Στο έργο αυτό ενεθάρρυνε τον Ιλαρίωνα ο προσωπικός του δεσμός με τον Αρχιεπίσκοπο του Σινά Κωνστάντιο, τον μετέπειτα Οικουμενικό Πατριάρχη (1830-1834) που διέμενε στην Κωνσταντινούπολη και ασκούσε μεγάλη επιρροή στο περιβάλλον του Πατριαρχείου. Το έργο της μεταφράσεως άρχισε αμέσως και προχωρούσε κανονικά. Ο Ιλαρίων έγραφε τότε. « Οι μεταφρασθέντες τρεις Ευαγγελισταί ενεφανίσθησαν τω Παναγιωτάτω και Σεβαστώ ημών Δεσπότη, Οικουμενικώ Πατριάρχη και ενεκρίθησαν»
Όταν το Δεκέμβριο του 1918 έγινε για Τρίτη φορά Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ο Γρηγόριος ο Ε΄, είχε αρχίσει ένα αξιόλογο μεταφραστικό έργο. Το έργο αυτό επρόκειτο να έχει σημαντικότερη συνέχεια με την απόφαση να γίνει μετάφραση ολόκληρης της Αγίας Γραφής. (Παλαιάς και Καινής Διαθήκης)
Το 1819 έφθασε στην Κωνσταντινούπολη από την Πετρούπολη ο επίτροπος της Βρετανικής Βιβλικής Εταιρείας Πίγκερτων. Πρότεινε να γίνει μετάφραση ολόκληρης της Αγίας Γραφής με δαπάνη της Βρετανικής Βιβλικής Εταιρείας. Ο
Πατριάρχης Γρηγόριος δέχτηκε πρόθυμα την πρόταση << προς ψυχικήν των ομογενών ωφέλειαν>> Το μεταφραστικό έργο ανέθεσαν στον πολυμαθή Αρχιμανδρίτη Ιλαρίωνα (που είχε ασχοληθεί ήδη με τη μετάφραση της Κ.Δ.) Η συμφωνία ήταν ότι η μετάφραση θα γινόταν από το κείμενο των <<Εβδομήκοντα>>. Η εκτύπωση του έργου θα γινόταν στην Κωνσταντινούπολη , στο πατριαρχικό τυπογραφείο
Με τον πλέον επίσημο τρόπο ο Γρηγόριος ο Ε΄ ενέκρινε τη μετάφραση του Ιλαρίωνος.
.jpeg)
Το όλο έργο προχωρούσε κανονικά μέχρι το Μάρτιο του 1821 , οπότε άρχισε η μεγάλη Ελληνική επανάσταση. Στις 10 Απριλίου 1821 ο Πατριάρχης φόρεσε το στεφάνι του Μαρτυρίου και το έργο της μετάφρασης τελείωσε.
Εν τω μεταξύ στην Κωνσταντινούπολη οι ‘’συντηρητικοί ‘’ κύκλοι με τον Πατριάρχη Άνθιμο τον Γ και το Μητροπολίτη Κυζίκου Ματθαίον εστράφησαν εναντίον της μεταφράσεως.
Ο Ιλαρίων σε μια πολυσέλιδη επιστολή του προς το Ματθαίο , τόνισε την ανάγκη και την αξία των μεταφράσεων της Αγίας Γραφής και κατέληξε ότι πρέπει να ερωτηθεί ο λαός. « ΘΕΛΕΙ ΤΑΧΑ ΝΑ ΕΝΝΟΕΙ ΤΑΣ ΓΡΑΦΑΣ Η ΟΥΧΙ;’»
Ο Ματθαίος με μια πολυσέλιδη ‘’Αντίρρησιν’’ του προσπάθησε να αντικρούσει τις απόψεις του Ιλαρίωνος και κατέληξε ότι είναι «ΑΔΙΑΝΟΗΤΟΝ» να ερωτηθεί ο λαός αν θέλει τη μετάφραση.
Εν τω μεταξύ η μετάφραση ολόκληρης της Αγίας Γραφής μια μετάφραση πολύ επιμελημένη είχε τελειώσει. Ο Ιλαρίων έδωσε τα χειρόγραφα του στους αντιπροσώπους της Βιβλικής Εταιρείας. Αλλά στο Λονδίνο δεν άρεσε πολύ η μετάφραση αυτή, γιατί η μετάφραση της Καινής Διαθήκης ήταν λίγο ελεύθερη (παραφραστική) και η μετάφραση της Παλαιάς Διαθήκης είχε γίνει από το κείμενο των ‘’ Εβδομήκοντα’’, ενώ η Βιβλική Εταιρεία προτιμούσε τώρα μετάφραση από το εβραϊκό κείμενο.
Ύστερα από επίμονη προσπάθεια του Μητροπολίτη Τυρνόβου Ιλαρίωνος και του Αρχιεπισκόπου Σιναίου Κωνσταντίνου , η Βιβλική εταιρεία εξέδωσε το 1828 μόνο τη μετάφραση της Καινής Διαθήκης.
Η προσπάθεια του Αρχιεπισκόπου Σιναίου Κωνσταντίνου και του Μητροπολίτη Τυρνόβου Ιλαρίωνος για να πεισθεί η βιβλική εταιρεία και να εκδώσει και τη μετάφραση της Παλαιάς Διαθήκης δεν έφερε αποτέλεσμα. Εξέδωσε μόνο το Ψαλτήριον (1828)
Ανατύπωση της μετάφρασης της Κ.Δ. έγινε αργότερα (1831) στη Γενεύη . «Δεκαπέντασχίλια αντίτυπα μεταφράσεως της Κ. Διαθήκης σταλθέντα εκ Γενεύης προς τον Κυβερνήτην της Ελλάδος Καποδίστριαν εγένοντο δεκτά λίαν ευχαρίστως»
Έτσι τη μετάφραση αυτή τη διένειμε ο Κυβερνήτης Ιωαν. Καποδίστριας ‘’εις τους τότε διασωθέντας δια πυρός και σιδήρου του μακρού πολέμου Έλληνας, ως πρώτην πνευματικήν και παρήγορον τροφήν’’
Ανατυπώσεις της μεταφράσεως αυτής έγιναν και από την Αμερικανική Βιβλική Εταιρεία (1835, 1836, 1852)
Πηγές:
1. Ημερ. Ιερά Μητρόπολις Αρκαλοχωρίου Καστελλίου και Βιάννου ( 2008)
2. Βασίλειος Σφυρόερας (1970)
