Ένα ενδιαφέρον αφιέρωμα αλιεύσαμε απο τα Χανιώτικα νέα με μια αξιόλογη συλλογή απο τον Σύλλογο αποφοίτων και φίλων του 1ου Ενιαίου Λυκείου Χανίων παρουσιαζει νέα πολύτιμα κειμήλια που εμπλουτίζουν την ήδη πλούσια συλλογή του, προς δημιουργία σχετικού μουσείου. Πρόκειται για τρεις σημαίες, κειμήλια της 165χρονης εκπαιδευτικής ιστορίας του τόπου μας που υπολογίζεται από το 1851 όπου κατά περιόδους και περιστάσεις λειτούργησαν κάποιες γυμνασιακές τάξεις με ιδιωτικές και εκκλησιαστικές χορηγίες.
Και οι τρεις σημαίες, άγνωστο πώς και υπό ποιες συνθήκες (πιθανόν προς φύλαξη κατά τη Γερμανική κατοχή), βρέθηκαν στην Καθολική Εκκλησία Χανίων από όπου τις παρέλαβε τη δεκαετία του ΄60, κατά τον δωρητή, ο Χανιώτης συλλέκτης Αντώνιος Μάλμος και από εκεί χέρι με χέρι διεσώθησαν ως τις μέρες μας. Από έρευνα στο αρχείο της εκκλησίας δεν προέκυψε κάποιο στοιχείο για το ποιος τις παρέδωσε, όμως η πιθανότερη εκδοχή είναι ότι θα μπορούσε να είναι ο Εμμ. Γενεράλις ο οποίος πέθανε το 1943, κατά τη διάρκεια της κατοχής. Σε αυτήν την εκδοχή συνηγορεί και παλαιότερη συνέντευξη του υιού του, Ιωάννη, στην οποία ανέφερε ότι την περίοδο του πολέμου ο πατέρας του είχε παραδώσει προς φύλαξη έγγραφα και δοκίμια, τα οποία δυστυχώς χάθηκαν.
Την ιστορία του σχολείου που είναι συνυφασμένη με την ιστορία του τόπου μας συνόδευσαν, αδιάψευστοι μάρτυρες της ιστορικής και ενίοτε μαρτυρικής πορείας του, οι σκιές διαφόρων σημαιών. Και λέμε συνόδευσαν γιατί ούτε στην περίοδο της Τουρκοκρατίας ούτε και στην περίοδο της Κοινοπολιτείας δεν προκύπτει από κάπου ότι τα σχολεία διατηρούσαν σημαίες ως σύμβολα. Γνωρίζουμε όμως ότι κατά περιστάσεις όπου οι μαθητές του σχολείου συμμετείχαν οργανωμένα σε αγώνες πατριωτικούς, όπως π.χ. η Επανάσταση του Θερίσου (1905) ή οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, κατασκεύαζαν τα δικά τους σύμβολα δίνοντας ταυτότητα στη συμμετοχή τους.
Από το 1883 που έχουμε την ίδρυση του 4ταξίου Ελληνικού Γυμνασίου Χανίων με το Διάταγμα του πασά Ι. Φωτιάδη και μέχρι το 1899 το σχολείο λειτουργεί υπό τη σκιά της τουρκικής σημαίας, από το 1899 έως και το 1911 (περίοδος Κρητικής Πολιτείας) υπό τη σημαία της Αυτονομίας από την ίδρυση της οποίας το Ελληνικόν Γυμνάσιον Χανίων καταγράφεται πλέον ως Γυμνάσιον Χανίων και το 1913 με την ένωση κυματίζει πια η ελληνική σημαία.
Ο Σύλλογος προκειμένου να υπάρχει και οπτικά εύκολη αναγνώριση των ιστορικών διαδρομών και χρονολογικών οροσήμων της εκπαιδευτικής ιστορίας του σχολείου μας από τους μαθητές σε μελλοντική έκθεση, κατασκεύασε δύο εικονικά σύμβολα: 1. την τουρκική σημαία με τον τότε τίτλο του σχολείου “Ελληνικό Γυμνάσιο Χανίων” και 2. τη σημαία της Κρητικής Πολιτείας με τον τότε τίτλο “Γυμνάσιο Χανίων”.
Οι τρεις σημαίες που παρουσιάζονται είναι:
1) Η πρώτη ελληνική σημαία που πιθανώς κυμάτισε στο ιστορικό σχολείο και φέρει την επιγραφή “ΓΥΜΝΑΣΙΟΝ ΧΑΝΙΩΝ 1909” για την οποία εύλογα θα αναρωτηθεί κάποιος γιατί να φέρει τη χρονολογία 1909 αφού η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα έμελλε να πραγματοποιηθεί 4 χρόνια αργότερα, το 1913. Μια ιστορική αναδρομή μας δίνει ίσως λογική απάντηση.
Το 1899 δημιουργείται η Αυτόνομη Κρητική Πολιτεία και αποχωρεί ο τουρκικός στρατός από την Κρήτη. Αναλαμβάνουν εγγυήτριες οι ευρωπαϊκές δυνάμεις στο νησί. Το 1909 αποχωρούν και οι ευρωπαϊκές δυνάμεις και ο Ελευθέριος Βενιζέλος αρθρογραφώντας στον Κήρυκα λέει “Μετά από 700 χρόνια η Κρήτη δεν πατείται υπό ξένου στρατιώτου.”
Επικρατεί άκρατος ενθουσιασμός και πατριωτική φρενίτιδα στο λαό και σπίτια, δημόσια κτίρια και καταστήματα υψώνουν ελληνικές σημαίες προαναγγέλλοντας την ένωση.
15 Ιουλίου 1909 υψώνεται για πρώτη φορά η Ελληνική σημαία στο Φιρκά από ένθερμους πατριώτες.
Στις 4 Αυγούστου 1909 οι μεγάλες εγγυήτριες δυνάμεις διαμηνύουν ότι η διατήρηση στα δημόσια κτίρια της Ελληνικής σημαίας ήταν ασυμβίβαστη με τον διεθνή χαρακτήρα του αυτόνομου καθεστώτος.
Στις 18 Αυγούστου 1909 μικτό άγημα 250 ανδρών των ευρωπαϊκών δυνάμεων επεμβαίνει και υποστέλλει την Ελληνική σημαία από τον Φιρκά κατακρημνίζοντας αυτήν αποκόβοντας τον ιστό.
Καθολική βλέπουμε λοιπόν την τάση να κυματίζουν ελληνικές σημαίες, σαν είδος κλεφτοπολέμου, παντού, παρά την απαγόρευση, προαναγγέλλοντας την πολυπόθητη ένωση και βεβαίως το ιστορικό σχολείο που δίδαξε το θνήσκειν υπέρ πατρίδος, οι μαθητές του οποίου δεν έλειψαν από κανένα αγώνα πριν και μετά δεν θα μπορούσε να μη διακατέχεται απ’ αυτήν.
1913 η Κρήτη ενώνεται με την Ελλάδα και στο Φιρκά κυματίζει επίσημα η Ελληνική σημαία.
2) Η σημαία με την επιγραφή “Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΝ ΧΑΝΙΩΝ 1921” και το στέμμα του Ελληνικού Βασιλείου.
Για την ιστορία το Β΄ Γυμνάσιο Χανίων ιδρύθηκε το 1921 ως σαρξ εκ της σαρκός του Γυμνασίου Χανίων, που έκτοτε ονομάσθηκε “Α΄ Γυμνάσιον Χανίων”, αφού συστάθηκε αρχικώς από τους τελοιόφοιτους μαθητές του και το Γυμνασιάρχη τους, τον Εμμανουήλ Γενεράλι.
Το Β΄ Γυμνάσιο παρέμεινε εξάλλου συστεγαζόμενο έως το 1924 με το Α΄ Γυμνάσιο οπότε μετακόμισε στο κτίριο στο οποίο μέχρι τότε στεγαζόταν το Οθωμανικό Γυμνάσιο Χανίων. Εκεί λειτούργησε έως το 1927.
Ήταν ένα εορταστικό, επετειακό σύμβολο; Ήταν σημαία συγκεκριμένης εκδήλωσης όπως τα εγκαίνια του μνημείου των πεσόντων Ιερολοχιτών στις 25/3/1921 ή κάποιας υποδοχής; Ήταν προϊόν της διαρκούς αντιπαλότητας και της εναλλαγής στην εξουσία μεταξύ βασιλικών και βενιζελικών;
3) Η σημαία με την επιγραφή “ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ ΚΡΗΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΔΡΑΓΑΤΣΑΝΙ 1912”. Το σίγουρο είναι ότι είναι το σύμβολο του συσταθέντος Ιερού Λόχου από τον Παγκρήτιο Φοιτητικό Σύνδεσμο στα Χανιά. Δεν αποκλείεται όμως να συνόδευσε τιμητικά τη σωρό κάποιου Ιερολοχίτη στην τελευταία του κατοικία. Ακόμα ίσως να χρησιμοποιήθηκε στις 8/12/1913 στο μνημόσυνο των πεσόντων εθελοντών στο Χρυσόστομο ή στα εγκαίνια του μνημείου στο προαύλιο του σχολείου.
Ανατρέχοντας την ιστορία βλέπουμε:
1912. Η Κρήτη βρίσκεται υπό καθεστώς ημιαυτονομίας. Στις 17/9/1912 πραγματοποιείται γενική επιστράτευση στην Ελλάδα. Στις 18/9/1912 γενική επιστράτευση και στην Κρήτη.
Πέρα από τους στρατεύσιμους εκατοντάδες άλλοι σπεύδουν να καταταγούν ως εθελοντές και μεταξύ αυτών Χανιώτες φοιτητές και μαθητές του Γυμνασίου Χανίων. Ο Παγκρήτιος Φοιτητικός Σύνδεσμος με έδρα τα Χανιά και πρόεδρο το Νικόλαο Σεργεντάνη συγκροτεί εθελοντικό λόχο Κρητών Φοιτητών και υπογράφει συνυποσχετική υπό των εν Χανίοις κατοικούντων φοιτητών. Τηλεγραφούν επανειλημμένως προς την Ελληνική Κυβέρνηση παρακαλώντας για τη στράτευση τους. Ο Βενιζέλος αποδέχεται και αναγγέλει δια Βασιλικού διατάγματος την κατάταξη εθελοντών στους οποίους υπόσχεται να επιστρατευθούν σε σώμα. Από διάφορους νομούς συγκεντρώνονται στα Χανιά για να αναχωρήσουν για την Αθήνα και μετά από ταχύρρυθμη εκπαίδευση να σταλούν στα πεδία των μαχών.
Ως γνωστόν στις 29/9/1912 στη Μητρόπολη Χανίων χοροστατούντος του Επισκόπου Κυδωνίας και Αποκορώνου Αγαθάγγελου Νινολάκη πραγματοποιήθηκε κατανυκτική δέηση παρουσία πλήθους κόσμου και του συσταθέντος Ιερού Λόχου Κρητών Φοιτητών οι οποίοι αμέσως μετά επιβιβάστηκαν στο ατμόπλοιο «Νικόλαος» και αναχώρησαν για την Αθήνα υπό τις επευφημίες χιλιάδων λαού.
Οι Κρήτες φοιτητές έδωσαν στο φοιτητικό τους λόχο την επωνυμία “Ιερός Λόχος Κρητών Φοιτητών Δραγατσάνι” ο οποίος ως έμβλημα του αποφασίστηκε να έχει μια νεκροκεφαλή με δύο μηριαία οστά χιαστί. Το σώμα αριθμούσε 240 στρατιώτες και 27 βαθμοφόρους. Η δράση του Ιερού Λόχου υπήρξε ένδοξη και οι νεκροί εκ των στρατευθέντων υπερέβησαν τους 160. Ανάμεσα σε αυτούς 42 φοιτητές και μαθητές της Δυτικής Κρήτης, οι περισσότεροι των οποίων ήταν μαθητές του σχολείου μας.
Στις 8/12/1913 ο Γυμνασιάρχης Εμμ. Γενεράλις στο Φιλολογικό Μνημόσυνο στο Χρυσόστομο ανέδειξε για πρώτη φορά την ανάγκη ανέγερσης μνημείου προς τιμήν των πεσόντων Κρητών Μακεδονομάχων Φοιτητών, μεταξύ των οποίων ο γιος του και ο ανηψιός του, στο προαύλιο του σχολείου που δίδαξε το θνήσκειν υπέρ πατρίδος.
Το εργατικό κέντρο Χανίων διενήργησε λαϊκό έρανο δίνοντας σάρκα και οστά στην ιδέα του Γυμνασιάρχη Γενεράλι και στις 25/3/1921 πραγματοποιούνται στον αύλειο χώρο του Γυμνασίου Χανίων τα αποκαλυπτήρια της αναθηματικής στήλης των πεσόντων ηρώων (σήμερα το μνημείο έχει υιοθετηθεί, σύμφωνα με υπάρχοντα νόμο, από το 1ο Λύκειο Χανίων, το οποίο είναι ο πλέον φυσικός κληρονόμος του ιστοιρικού σχολείου και των Ιερολοχιτών μαθητών του).
Στις μέρες μας ο Σύλλογος Αποφοίτων και Φίλων του 1ου Λυκείου Χανίων καταγράφει ανελλιπώς και λεπτομερώς πρόσωπα και γεγονότα των νεοτέρων χρόνων που διαμόρφωσαν και διαμορφώνουν την τύχη και πορεία του ιστορικού σχολείου.
Παράλληλα συνεχίζει να συνθέτει το πάνθεον των επιφανών του σχολείου με τη φιλοτέχνηση των πορτραίτων τους.
Ακόμα συγκεντρώνει εδώ και μία δεκαετία κατάσπαρτα κειμήλια, γνωστό και άγνωστο ιστορικό υλικό που θα αποτελέσουν τα εκθέματα ενός μοναδικού στο πανελλήνιο σχετικού μουσείου όταν δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες βούλησης, χώρου και ασφάλειας.
Σκοπός του μουσείου θα είναι τα εκθέματα του να αποτελούν εποπτικά μέσα διδασκαλίας και έρευνας από τους μαθητές και διδάσκοντες, να διατηρούν ζωντανή την ιστορική μνήμη και να τους κρατούν εσαεί ξύπνιους από το λήθαργο του σήμερα θυμίζοντας τους το βάρος της ιστορικής κληρονομιάς και την υποχρέωση να συνεχίσουν στο μέλλον εμπνεόμενοι από το ένδοξο παρελθόν και τις αξίες που καθιέρωσαν το σχολείο για την προσφορά του ως Εκπαιδευτικό, Πατριωτικό και Κοινωνικό Ορόσημο.
Σύλλογος Αποφοίτων και Φίλων 1ου Λυκείου Χανίων
