Σητεία. Η μουσικά υποβαθμισμένη και παραμελημένη γωνιά της Κρητικής γης. Ταυτόχρονα, όμως η περιοχή με τις πιο πλούσιες μελωδίες, τις περίφημες Σητειακές κοντυλιές. Βασικό μουσικό όργανο το βιολί με συνοδεία το μαντολίνο, την κιθάρα, το νταουλάκι και τελευταία το λαούτο. Από την εποχή του Μινωϊκού πολιτισμού στην περιοχή της Σητείας έχομε μεγάλα αστικά κέντρα, όπως ήταν η Ζάκρος, το Παλαίκαστρο. Η κάθοδος των Δωριέων στην Κρήτη ανάγκασε τους αυτόχθονες Ετεόκρητες Μινωϊτες να αποσυρθούν στα ενδότερα και συγκεκριμένα στην περιοχή της Σητείας ίδρυσαν ένα αστικό κέντρο, την Πραισσό. Στην αρχαιότητα ο Μύσων, ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδος ήταν από τη Σητεία. Τη σκυτάλη στην πνευματική ανάπτυξη της περιοχής κατά την Ενετοκρατία, ανέλαβε ο Βιτσέντζος Κορνάρος. Αυτή η μικρή αναφορά στον παρελθοντικό πνευματικό πλούτο, δείχνει και την ψυχική ευαισθησία των Σητειακών για την Κρητική μουσική παράδοση.
Μεγάλες μουσικές μορφές της παραδοσιακής Κρητικής μουσικής γεννήθηκαν και δημιούργησαν στη Σητεία. Ο Ηλίας Οικονομάκης, γνωστός βιολάτορας από τη Σητεία, στο βιβλίο του « ο Αγώνας για την μουσική παράδοση της Ανατολικής Κρήτης », προσπαθεί να καταγράψει τους Σητειακούς λαϊκούς μουσικούς οργανοπαίκτες. Η ταξινόμηση έγινε από εμάς με βάση την ημερομηνία γέννησης. Τα στοιχεία που παραθέτει ο συγγραφέας ξεκινούν από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και φτάνουν μέχρι το 1962. Η μελέτη αυτών των μουσικών μπορεί να γίνει πιο εύκολη αν τους χωρίσομε σε δυο χρονικές περιόδους με βάση την επιρροή τους από τον Ευστράτιο Καλογερίδη καθώς η μουσική του παρουσία ήταν καταλυτική για τη μετέπειτα πορεία όχι μόνο της Σητειακής, αλλά και ολόκληρης της παραδοσιακής Κρητικής μουσικής.
Α) Πρώτη περίοδος.
Από το 1835-1905.
To 1835 οριοθετείται η έναρξη της καταγραφής διότι από τότε έχομε στοιχεία για τους μουσικούς της Σητείας. Το 1905 είναι ο χρόνος επιστροφής του Ε. Καλογερίδη από τη Γαλλία και η έναρξη της μουσικής του επιρροής στους σύγχρονους με αυτών βιολάτορες και λυράρηδες. Αυτή την περίοδο παρατηρούμε και την ύπαρξη πολλών λυράρηδων, κάτι που δεν συνεχίστηκε τη δεύτερη περίοδο που επικράτησε σχεδόν αποκλειστικά το βιολί.
Β) Δεύτερη περίοδος.
Από το 1905 έως σήμερα
Α) Την πρώτη περίοδο έχομε στοιχεία (εκτός από τον Καλογερίδη) για οκτώ μουσικούς:
1) Μιχαήλ Καλομενόπουλος (1835-1920). Βιολάτορας με καταγωγή από το Λάστρο Σητείας.
2) Εμμανουήλ Τερζάκης ή Τερζής (1836-1916). Λυράρης από το Λάστρο Σητείας.
3) Ιωάννης Χατζηαντωνάκης ή Φοραδάρης (1870-1935). Δεξιοτέχνης της λύρας με καταγωγή από τη Ζήρο Σητείας. Δημιουργός πολλών Σητειακών κοντυλιών και βασική πηγή έμπνευσης του Ευστράτιου Καλογερίδη. Ο πατριάρχης των Σητειακών κοντυλιών.
4) Μιχαήλ Περράκης ή Γεωργουλάκης (1870-1956). Λυράρης από την Τουρλωτή Σητείας.
5) Ευστράτιος Καλογερίδης (1883-1960). Βιολάτορας από τη Σητεία. Η μεγαλύτερη μουσική φυσιογνωμία της Κρήτης στο βιολί. Με σπουδές στην Τουλών του Παρισιού (1903-1905), κατέγραψε μεγάλο μέρος του μουσικού του έργο σε παρτιτούρες που σώζονται στη Βικελαία βιβλιοθήκη Ηρακλείου. Υπήρξε διευθυντής της φιλαρμονικής του δήμου Ηρακλείου επί σειρά ετών. Η συμβολή του στη μουσική παράδοση της Ανατολικής Κρήτης ήταν καταλυτική διότι όχι μόνο κατέγραψε, διέσωσε και αναμόρφωσε παλαιές μελωδίες, αλλά ταυτόχρονα δημιούργησε καινούργιες μελωδίες, όπως οι κοντυλιές σε Φα maggiore και οι κοντυλιές σε Ντο maggiore. Οι κοντυλιές του Καλογερίδη και η αξεπέραστη τεχνική του στο παίξιμο του βιολιού, αποτέλεσαν σημείο αναφοράς, μέτρο σύγκρισης και προσπάθεια μίμησης όλων των μεταγενέστερων Κρητικών καλλιτεχνών της Ανατολικής Κρήτης.
6) Γεώργιος Χαρκιολάκης ή Καλοχωριανός (1885-1963). Ονομαστός λυράρης από τη Ζήρο, μαθητής του Φοραδάρη.
7) Γεώργιος Κωσταντουράκης ή Φυσέκας (1891-1970). Λυράρης από τη Λάστρο Σητείας.
8) Ιωάννης Σολιδάκης ή Κυρλίμπας (1894-1977). Από τα Αχλάδια Σητείας ξεκίνησε με λύρα και στη συνέχεια στο βιολί, εξίσου καλός και με τα δυο όργανα, σύγχρονος του Καλογερίδη. Ξεχώρισε για την τεχνική του.
9) Αντώνης Ψαρουδάκης- Καραντώνης (1897-1957), βιολάτορας από τη Σητεία.
Β) Την δεύτερη περίοδο είναι εικοσιδύο μουσικοί:
10) Ιωάννης Παπαχατζάκης ή Στραβογιαννιό (ήταν τυφλός) από το Σταυροχώρι Σητείας (1904-1997). Βιολάτορας που έμεινε ένα διάστημα στο Ηράκλειο κοντά στον Καλογερίδη για να μάθει τις κοντυλιές του. Ξεχώρισε για την τεχνική του.
11) Ιωάννης Δερμιτζάκης (1907-1984), από τη Μαρωνιά Σητείας, ξεχώρισε διότι έπαιζε εξίσου καλά βιολί και λύρα, αφήνοντας πίσω του μεγάλη δισκογραφική δουλειά.
12) Μιχαήλ Λιλιμπάκης (1908-1984), βιολάτορας από την Τουρλωτή Σητείας.
13) Εμμανουήλ Περράκης ή Χαρκιάς (1910-2006), βιολάτορας από τους Τουρτούλους (Άγιος Γεώργιος) Σητείας.
14) Νικόλαος Σολιδάκης (1911-1972), βιολάτορας από την Τουρλωτή Σητείας.
15) Κωσταντίνος Κουρουπάκης (1911-1996), βιολάτορας από την Τουρλωτή Σητείας.
16) Ιωάννης Μετζογιαννάκης (1912-2003), βιολάτορας από την Τουρλωτή Σητείας.
17) Γεώργιος Διακάκης ή Λευκάρης (1912-2008). Ονομαστός λυράρης από το Σωτήρα Σητείας. Ξεχώρισε για την τεχνική του. Σύμφωνα με τον Ηλία Οικονομάκη ήταν ο τελευταίος της σειράς των ¨μεγάλων΄ Καλομενόπουλος – Φοραδάρης - Καλογερίδης-Λευκάρης
18) Ιωάννης Βατσάκης (1913-1984), βιολάτορας από τη Σητεία.
19) Φάνης Κουτσάκης (1915-1996), βιολάτορας από το Παλαίκαστρο Σητείας.
20) Εμμανουήλ Σολιδάκης (1916-1984), βιολάτορας από την Τουρλωτή Σητείας.
21) Κων/νος Ζερβάκης (1921), βιολάτορας από τη Μυρσίνη Σητείας.
22) Νικόλαος Ρεμπελάκης (1922), παίζει λύρα και βιολί, από τα Αχλάδια Σητείας.
23) Γεώργιος Παπαδάκης ή Σγουρός (1923-1984), βιολάτορας από την Τουρλωτή Σητείας.
24) Αριστοτέλης Ζερβάκης (1924), βιολάτορας από τη Μυρσίνη Σητείας.
25) Ιωάννης Ζερβάκης του Εμμανουήλ (1926), βιολάτορας από την Τουρλωτή Σητείας.
26) Ιωάννης Ζερβάκης του Γεωργίου ή Καλοχριστιανάκης (1927), βιολάτορας από την Τουρλωτή Σητείας.
27) Διόνυσος Γιαννακάκης (1928), βιολάτορας από το Χαμέζι Σητείας.
28) Ηλίας Οικονομάκης (1929), βιολάτορας από τη Σητεία, με πλούσιο συγγραφικό έργο που αφορά την μελέτη, καταγραφή και διάσωση της μουσικής παράδοσης της Ανατολικής Κρήτης καθώς και η μελέτη του μουσικού έργου του Ευστράτιου Καλογερίδη. Τα βιβλία που έχει γράψει είναι: 1) ανιχνεύοντας τους δρόμους της μουσικής παράδοσης- Ανατολική Κρήτη (Α έκδοση 2003 και Β έκδοση 2004), 2) Γνωριμία με τη μουσική παράδοση της Ανατολικής Κρήτης, 2004, 3) Στρατής Καλογερίδης. Το μουσικό έργο του, 2004, 4) Μουσική παράδοση της Ανατολικής Κρήτης, 2005, 5) Ο αγώνας για τη μουσική παράδοση της Ανατολικής Κρήτης, 2008.
29) Γεώργιος Τσαγκαράκης ή Κουτουνιός (1934-1993), βιολάτορας από την Τουρλωτή Σητείας.
30) Εμμανουήλ Χριστοδουλάκης (1934), βιολάτορας από τη Σητεία.
31) Εμμανουήλ Φραγκούλης (1945) από τη Σητεία, παίζει βιολί, κιθάρα και κλαρίνο.
Γ) Τρίτη περίοδος
32) Γεώργιος Τσαντάκης (1962). Βιολάτορας από τη Δάφνη Σητείας, άξιος συνεχιστής της Σητειακής μουσικής παράδοσης στα χνάρια του Κυρλίμπα και του Καλογερίδη.
Από αυτή την καταγραφή των Σητειακών μουσικών, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι πριν το 1900 στην περιοχή της Σητείας το βασικό μουσικό όργανο ήταν η λύρα. Μετά το 1900 αρχίζει να εμφανίζεται παντού το βιολί, σχεδόν σαν αποκλειστικότητα. Αυτό πιθανόν να οφείλεται στον Ε. Καλογερίδη που το 1905 επέστρεψε από τη Γαλλία. Η εμφάνισή του στα παραδοσιακά μουσικά δρώμενα της επαρχίας Σητείας εκείνη την εποχή σίγουρα θα έκανε μεγάλη εντύπωση διότι η μουσική παιδεία που απέκτησε στη Γαλλία του επέτρεψαν να δείξει στον κόσμο τις δυνατότητες εκτέλεσης παραδοσιακής μουσικής από το βιολί.
ΠΗΓΗ - ΠΑΤΡΙΣ
