Καθώς περνούν τα χρόνια και διαβαίνουν οι καιροί, υπάρχουν σταθμοί και πρόσωπα στη ζωή του ανθρώπου που έρχονται στην επιφάνεια, καθώς ανασκαλεύει το παρελθόν, ένα παρελθόν που γίνεται μέλλον στο παρόν και στο επέκεινα. Γιατί τίποτα δεν χάνεται στον υπέρχρονο της ατομικής και συμπαντικής συνείδησης, της «νοουμένης αγνώστως», κατά τον άγιο Ιωάννη της Κλίμακας και τους Άραβες Μυστικούς, τους Σούφι, αλλά και τους οραματιστές ποιητές.
Πρώτος χρόνος, τοποθετημένος ως φιλόλογος στην πόλη του Ρεθύμνου, μετά από ένα έτος, το προηγούμενο, στο Σπήλι, αγωνιζόμενος με τους μαθητές και μαθήτριες στην τάξη και εκτός, στην κοινωνία, για να διαμορφώσουν το χαρακτήρα τους, να συγκροτηθούν ως ολοκληρωμένοι άνθρωποι. Να «βρουν το δρόμο τους μονάχοι τους» ελεύθερα, όπως έλεγε ο παπάς του Θεού και του Λαού Γεώργιος Πηρουνάκης, ο αγωνιστής της ελευθερίας την περίοδο της επτάχρονης Τυραννίας. Χωρίς, δηλαδή, τη λεγόμενη καθοδήγηση των μεγαλύτερων, που τους οδηγούμε να επαναλάβουν τα δικά μας λάθη.
Μ' αυτό το πνεύμα, στα εννιά χρόνια της παραμονής μου στην πόλη του Ρεθύμνου, ήδη από τον πρώτο χρόνο, το 1973-1974, τελευταίο χρόνο της Δικτατορίας, οι μαθητές και μαθήτριες με επέλεξαν ως μυστικό τους σύμβουλο στην έκδοση της παράνομης μαθητικής εφημερίδας «ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ». Χωρίς, μάλιστα, ποτέ να με προδώσει στις τότε Αρχές, ούτε μαθητής ούτε γονιός, στα σπίτια των οποίων κρυφά συναντιόμασταν μαθητές και καθηγητής. Σε πολλούς, μάλιστα, μαθητές δεν ήμουν καν καθηγητής, γιατί δίδασκα στο Γυμνάσιο Θηλέων.
Και όταν πια ήρθε η πολυπόθητη απελευθέρωση, έστω και τραγικά, λόγω Κύπρου, η συνεργασία συνεχίστηκε μαζί τους. Το 1976, με επτά τελειόφοιτους μαθητές του Α' Εξαταξίου Γυμνασίου Αρρένων, αναπτύχθηκε το θέμα «Ο Σεφέρης και η ποιητική παρουσία του στους αγώνες για την ελευθερία», που παρουσιάστηκε στο κοινό στις 5-4-1976 και τυπώθηκε σε ταπεινό φυλλάδιο, προσφορά της εφ. «ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ». Αξίζει δε να μνημονευθούν οι συντελεστές μαθητές, Μάρκος Τρουλινός, Άρης Αναγνωστάκης, Γιώργος Βενέρης, Μάρκος Βρυλάκης, Κωστής Παπαδάκης, Μιχ. Χαριτάκης και Δημ. Μπεμπής, με Διευθυντή τον αξέχαστο Χρ. Μακρή.
Ολόκληρο αφιέρωμα στην τότε αθηναϊκή εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ» έκαμε η συγγραφέας Τατιάνα Γκρίτση-Μιλιέξ, με τίτλο «Φωτισμένοι δάσκαλοι», παρουσιάζοντας την εργασία των μαθητών.
Για χατίρι των μαθητών και γενικά των νέων, με τους αξέχαστους φίλους Γυμναστές, Γιάννη Χαλκιαδάκη, Μιχάλη Μαράκη, Αλέκο Πετρακάκη και Γιώργη Εκκεκάκη, ιδρύσαμε το Σωματείο Κλασικού Αθλητισμού «Ο.Κ.Α. Αρκάδι», αναλαμβάνοντας ως πρώτος Πρόεδρος και οργανώνοντας αθλητικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις, σε συνεργασία με μαθητές.
Την 1η Μαρτίου 1978 οργανώθηκε ομιλία στο «Καρτάλειο» Κινηματοθέατρο, εκδήλωση με τον «καπετάν παπά», όπως είχε ονομασθεί ο π. Πηρουνάκης τα δίσεκτα χρόνια, με θέμα «Οι νέοι και τα σύγχρονα προβλήματα». Ο διάλογος με τον π. Πηρουνάκη, συνεχίστηκε και την επόμενη μέρα, που ήρθε σε επαφή με τους μαθητές.
Την ίδια περίοδο οργανώθηκε άλλη εκδήλωση στο «Λύκειο Ελληνίδων» της πόλης με την Έλλη Αλεξίου, που μίλησε με το θέμα «Πάλι για τον Καζαντζάκη», και είχε, επίσης, συνάντηση με τους μαθητές.
Εξαιρετική ήταν η εκδήλωση, από την οποία και η φωτογραφία, στις 19-1-1977, που οργανώθηκε από το «Ο.Κ.Α. Αρκάδι» και μαθητές μου του Β' Εξαταξίου Γυμνασίου, επ' ευκαιρία των είκοσι χρόνων από τον θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη, που παρουσιάστηκε στο «Ωδείο» Ρεθύμνου. Θέμα της εκδήλωσης ήταν «Η Νεοκρητική Σχολή και ο ποιητής Μηνάς Δημάκης», με επιμέρους θέματα που δούλεψαν οι μαθητές.
Μετά το προλόγισμά μου, στο πρώτο μέρος, ο μαθητής Θ. Σταυρουλάκης παρουσίασε το θέμα «Η Νεοκρητική Σχολή» και ο Γιώργης Νοδαράκης το θέμα «Η συγγραφική δουλειά του Μηνά Δημάκη». Στο δεύτερο μέρος, ο Ανδρέας Ξανθός παρουσίασε το θέμα «Νίκος Καζαντζάκης και Μηνάς Δημάκης» και η Σμαράγδα Παυλιδάκη «Η ποίηση του Μηνά Δημάκη». Ο ίδιος, μάλιστα, ο ποιητής Μ. Δημάκης είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει προσωπικά με μαθητές του σχολείου. Ήταν η εποχή που το σύνθημά μας ήταν «μαθητές και καθηγητές είναι συναγωνιστές», στον αγώνα τον καλό, για μια Παιδεία και Κοινωνία καλύτερη, για μια χώρα που μας αξίζει.
Όλοι οι τότε μαθητές και μαθήτριες της γενιάς τους ήταν εξαιρετικοί και έδιναν διαπιστευτήρια ότι, όπου κι αν βρεθούν, θα έχουν ποιότητα και θα διακρίνονται στο χώρο τους, όπως ο συμμαθητής τους, Μανούσος Χριστοδουλάκης, εξαιρετικός γιατρός, διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής στο Βενιζέλειο Νοσοκομείο Ηρακλείου, πολύτιμος «βοηθός και ρύστης μου» στην ασθένειά μου.
Τον Ανδρέα Ξανθό, όπως και τα άλλα παιδιά της ομάδας έχω να τον δω από τότε. Παρουσιάσεις πολιτικών και πολιτευτών και πολύ περισσότερο εκείνων των οποίων η πολιτική δεν με βρίσκει σύμφωνο δεν συνηθίζω να κάνω, αν και πολιτικοποιημένος. Δεν μπορώ όμως παρά να ομολογήσω, έστω και από μακριά, «μακρόθεν ιστάμενος», επί το λογιότερον, ότι ο Ανδρέας Ξανθός, στον πολιτικό χώρο του αποτελεί φωτεινή εξαίρεση, ανθρώπου και πολιτικού, πράγμα που τον τιμά και τον διακρίνει, τον ξεχωρίζει όχι μόνο στο χώρο του αλλά και ευρύτερα, την ώρα που η πολιτική, στην εποχή μας, δοκιμάζεται.
* Ο Αντώνης Σανουδάκης είναι καθηγητής Ιστορίας της Π.Α.Ε.Α.Κ. - συγγραφέας
