ΤΟ ΠΡΟΒΑΤΟ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

Το πρόβατο είναι ζώο μηρυκαστικό, φυτοφάγο, αρτιοδάχτυλο και ανήκει στην οικογένεια των βοοειδών. Εξημερώθηκε από τον άνθρωπο κατά την προϊστορία πρώτα στην Ασία. Είναι από τα πολυτιμότερα ζώα που εκμεταλλεύεται ο άνθρωπος για το κρέας του, το γάλα του, το δέρμα του και το μαλλί του. Ακόμη το δέρμα τους, και από το λίπος του μαλλιού τους παίρνουμε τη λανολίνη, μια απ' τις πιο βασικές ύλες της βιομηχανίας των καλλυντικών. Πολλές οικογένειες ζούνε στην Κρήτη από την προβατοτροφία και σε πολλές περιπτώσεις οικόσιτα ζώα παρέχουν ένα βοηθητικό εισόδημα.

Το πρόβατο έχει σαν κυρίαρχο χρώμα το άσπρο, υπάρχουν όμως και μαύρα πρόβατα. Το πρόβατο της Κρήτης έχει μήκος γύρω στο 1,20m. και ύψος γύρω στα 60cm. Γεννά το θηλυκό συνήθως αρχές του χειμώνα ύστερα από κύηση 5 μηνών και κάνει ένα, δυο και σπάνια τρία αρνάκια. Σταματά το θηλασμό και στη συνέχεια μπορεί να παράγει πάνω από 100 κιλά γάλα μέχρι να εξαντληθούν τα αποθέματα. Το αρσενικό συχνά έχει κέρατα, ενώ το θηλυκό σπάνια. Ο μέσος όρος ζωής είναι τα 15 χρόνια και το βάρος κυμαίνεται από 30 μέχρι 40 κιλά. Για την Κρήτη αναγνωρίστηκε να επικρατήσει η σφακιανή ράτσα.

Η εκτροφή των προβάτων αποτελεί μια απ' τις πιο επικερδείς διαδικασίες στη ζωική παραγωγή. Τα πρόβατα εξακολουθούν έχουν τα πρωτεία στην παραγωγή μαλλιού στον κόσμο. Η ακριβής εποχή της εξημέρωσής του δεν είναι γνωστή, πρέπει όμως να έγινε πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια και θα πρέπει να ήταν απ' τα πρώτα ζώα που εξημέρωσε ο άνθρωπος. Στην Ελλάδα και φυσικά στην Κρήτη, απ' τα πιο παλιά χρόνια, η προβατοτροφία είχε τεράστια διάδοση. Η μορφή της ήταν νομαδική. Τα τελευταία χρόνια, όμως, τέθηκαν εντελώς καινούριες βάσεις και στην Κρήτη με την εφαρμογή νέων μεθόδων εκτροφής και γενικά συντήρησης των προβάτων, αυξήθηκε σημαντικά η απόδοση της παραγωγής.

Οι φυλές που υπάρχουν σήμερα παρέχουν, κατά μέσο όρο, πάνω από 4,5 κιλά μαλλί και πρόβατα με βάρος από 30 μέχρι και 150 κιλά ζωντανά. Ακόμη υπάρχουν και φυλές γενετικά βελτιωμένες, που σε ετήσια βάση παρέχουν πάνω από 1.000 κιλά γάλα, με λιποπεριεκτικότητα που υπερβαίνει το 6%.

Οι πιο σημαντικές φυλές είναι: η ισπανική μερινός, που εκτρέφεται για την παροχή του περίφημου μαλλιού της. Στην Αυστραλία δημιουργήθηκε μέσα από διασταυρώσεις μια φυλή που παρέχει ωραίο και μακρύ μαλλί. Η φυλή της Ν. Ζηλανδίας έχει μεγάλη παραγωγή μαλλιού, κρέατος και γάλατος. Το βάρος της είναι μέχρι και 60 κιλά και έχει άσπρο τρίχωμά.

Εγχώριες ελληνικές φυλές είναι: η σαρακατσάνική, η βλάχικη, η αρβανίτικη και η φυλή της Κρήτης. Επίσης, ζει και η καραγκούνικη, της οποίας τα πρόβατα είναι μεγαλόσωμα και παρέχουν μεγάλη ποσότητα κρέατος. Σε δυο μήνες από τη γέννησή του το αρνί φτάνει το βάρος των 13 κιλών. Η φυλή που ζει στη Ζάκυνθο αποφέρει μικρή παραγωγή, ενώ της Χίου είναι γαλακτοπαραγωγική και το γάλα που αποφέρει φτάνει σε βάρος τα 50-200 κιλά. Γεννάει 2-3 μικρά, τα οποία παρουσιάζουν ταχύ ρυθμό ανάπτυξης και μπορούν να φτάσουν τα 25 κιλά σε διάστημα δυο μηνών.

πρόβατα συγκαταλέγονται στα πολυγαμικά ζώα. Κατά συνέπεια σε ένα κοπάδι, σε κάθε κριάρι, όπως ονομάζεται το αρσενικό πρόβατο, πρέπει ν' αντιστοιχούν γύρω στα 30-50 θηλυκά, οι επονομαζόμενες προβατίνες. Η διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι, κατά μέσο όρο, 150 μέρες. Κάποιες φυλές γεννούν μόνο ένα και πολύ σπάνια δύο μικρά, ενώ άλλες γεννούν δύο και σπάνια ένα ή περισσότερα από δύο. Παρά τη βιολογική τους δυνατότητα να τεκνοποιήσουν κάθε 6-7 μήνες το χρόνο, οι προβατίνες γεννούν μόνο μια φορά. Ο οίστρος στα γενετικά βελτιωμένα πρόβατα εμφανίζεται ενίοτε απ' τον Ιούνιο μέχρι και το Σεπτέμβρη.

Ο θηλασμός των μικρών καθορίζεται από τη φυλή στην οποία ανήκουν, καθώς και από τη γαλακτοπαραγωγή της μητέρας και το σκοπό του προορισμού τους. Τα μικρά που προορίζονται για την αναπαραγωγή, παραμένουν στον θηλασμό για μεγαλύτερο διάστημα, σχεδόν μέχρι και πέντε μήνες, από εκείνα που προορίζονται για κρέας, τα οποία θηλάζουν το πολύ μέχρι ένα μήνα και, στη συνέχεια, οδηγούνται σε συνθήκες εντατικής εκτροφής, όπου αρχίζει η συστηματική διατροφή, προκειμένου να επιταχυνθεί η ανάπτυξή τους.

Είναι απαραίτητο τα πρόβατα να κουρεύονται, κυρίως στην αρχή του καλοκαιριού, όταν το μαλλί λόγω του μεγαλύτερου μήκους του, αρχίζει να πέφτει. Το κούρεμα πραγματοποιείται από έμπειρους βοσκούς και εκτροφείς προβάτων με ειδικά ψαλίδια ή με ειδικές κουρευτικές μηχανές, χειροκίνητες ή ηλεκτρικές. Μετά το κούρεμα, είναι πολύ σημαντικό τα πρόβατα να πλένονται σε κανονικά διαστήματα.

Για το μπάνιο αυτό τα διάφορα εκτροφεία παρέχουν ειδικές εγκαταστάσεις - διάδρομοι, απ' όπου περνούν τα πρόβατα και τους ρίχνουν νερό. Τα οικόσιτα πρόβατα γενικά δεν είναι μακρόβια. Συνήθως, σε κανονικές συνθήκες εκτροφής όπου τηρούνται όλοι οι κανόνες υγιεινής, ζουν 12-15 χρόνια. Σήμερα, δεδομένου του τρόπου της εκτροφής τους και των απαιτήσεων για απόδοση, τα πρόβατα ζουν σαφώς πιο λίγα χρόνια. Όταν το πρόβατο αρχίζει να παρουσιάζει κάμψη στην απόδοσή του, οδηγείται στο σφαγείο. Έχει κριθεί εντελώς αντιοικονομική η εκτροφή προβάτων, των οποίων η απόδοση κρίνεται ανεπαρκής.