Η μέλισσα κατέχει σημαντική θέση στην ελληνική παράδοση και στην ίδια τη ζωή των Ελλήνων.
Οι Έλληνες είχαν αντιληφθεί από πολύ νωρίς τη θρεπτική αξία του μελιού, γι’ αυτό και το θεω
ρούσαν θεϊκή τροφή.
Η Μέλισσα ήταν θυγατέρα του βασιλιά της Κρήτης Μελισσέα, αδελφή της Αμάλθειας, μαζί με
την οποία εκτελούσαν χρέη τροφών του νεογέννητου Δία, τον οποίο τάιζαν με γάλα και μέλι. Από αυτό ονομάστηκε ο Ζεύς Μελισσαίος.
Ο Απολλόδωρος μας αφηγείται ένα σημαντικό μύθο του Γλαύκου που αναστήθηκε εκ μέλιτος.
Ο Γλαύκος ήταν γιος του Μίνωα και της Πασιφάης. Όταν ήταν παιδί, κυνηγώντας μια σφαίρα ή
κατ’ άλλους έναν ποντικό, έπεσε μέσα σ’ ένα μεγάλο δοχείο γεμάτο μέλι και πνίγηκε. Κανείς δεν
γνώριζε πού εξαφανίστηκε. Τότε κάλεσαν τον Πολύιδο που ήταν περίφημος οιωνοσκόπος και με
τη συμβουλή του μπόρεσε ο Βαλλεροφόντης να δαμάσει τον ίππο Πήγασο. Προσπαθώντας να
βρει το παιδί, παρατήρησε ότι στην είσοδο ενός υπογείου μια κουκουβάγια έδιωχνε τις μέλισσες.
Σε αυτό το υπόγειο βρήκε το δοχείο με το μέλι και από εκεί έβγαλε το λείψανο του Γλαύκου. Ο
Μίνωας του ζήτησε τότε να ξαναζωντανέψει το παιδί και τον έκλεισε μαζί του σ’ έναν κενό τά
φο. Εδώ ο Πολύιδος είδε ένα φίδι να πλησιάζει το νεκρό παιδί και το σκότωσε. Σε λίγο
εμφανίστηκε ένα άλλο φίδι που, βλέποντας το πρώτο σκοτωμένο, έφυγε και αργότερα επέστρεψε
φέρνοντας ένα βότανο το οποίο άπλωσε πάνω σε όλο το σώμα του σκοτωμένου φιδιού, κι εκείνο
ξαναζωντάνεψε. Με το βότανο αυτό ο Πολύιδος ξανάφερε στη ζωή τον Γλαύκο.
Τη μελισσοκομία τη δίδαξε ο Αρισταίος, μια από τις πλέον αινιγματικές μορφές της αρχαιότητας,
καρπός της ένωσης του Απόλλωνα με τη νύμφη Κυρήνη. Ο Ερμής τον παρέδωσε στις Ώρες και
στη Γαία για να τον αναθρέψουν στάζοντας νέκταρ και αμβροσία στα χείλη του βρέφους, που
έγινε έτσι αθάνατο! Όταν μεγάλωσε, οι Μούσες του δίδαξαν τη μαντική και την ιατρική. Από τις Νύμφες ο Αρισταίος έμαθε τέχνες όπως η μελισσοκομία, τις οποίες αργότερα τις δίδαξε ο ίδιος
στους ανθρώπους.
Ο συμβολισμός της μέλισσας
Μέλισσες ονομάζονταν οι ιέρειες της Δήμητρας, ως τροφοδότειρας θεάς και προεστώσας της
πολιτικής κοινωνίας, με φυσικό σύμβολο την κυψέλη. Μέλισσες ονομάζονταν επίσης οι ιέρειες
της Εφεσίας Αρτέμιδος. Ο αρχιερέας μάλιστα λεγόταν Εσσήν που σημαίνει «ο βασιλιάς των με
λισσών». Μέλισσα αποκαλούσαν και τη Σελήνη, προστάτιδα της γέννησης. Μέλισσες
αποκαλούσαν, τέλος, τις ψυχές που κατέρχονταν προς γέννηση και επρόκειτο να ζήσουν με
δικαιοσύνη τη ζωή τους και να επιστρέψουν πάλι έχοντας εργαστεί όσα είναι αγαπητά
στους θεούς.
Στα διάφορα Μυστήρια έπλεναν τα χέρια τους με μέλι αντί για νερό, για να είναι καθαρά από
καθετί λυπηρό, βλαπτικό και ρυπαρό. Έκαναν δε με το μέλι καθαρμό της γλώσσας από καθετί
σφαλερό.
Το μέλι έχει και καθαρτική και συντηρητική δύναμη· πράγματι, πολλά προϊόντα μέ
νουν άσηπτα στο μέλι, και χρόνια τραύματα με το μέλι απολυμαίνονται.
Στην Περσεφόνη, που έχει το προσωνύμιο Μελιτώδης, πρόσφεραν μέλι ως προστάτιδα των
καρπών, συμβολοποιούσαν έτσι τη φυλακτική της ιδιότητα. Μερικοί ταυτίζουν το νέκταρ και την
αμβροσία με το μέλι, αφού το μέλι είναι τροφή των θεών.
Η μέλισσα είναι ζώο φιλεπίστροφο, παρά πολύ δίκαιο και γαλήνιο, γι’ αυτό και οι σπονδές από
μέλι θεωρούνται νηφάλιες. Τα σμήνη των μελισσών είναι ακόμα σύμβολο του αποικισμού.
Όταν η μέλισσα μετατίθεται σε άλλο τόπο, μαθαίνει όλα αυτά που αφορούν τη νέα της κατοικία
πολύ γρήγορα και με μεγάλη ακρίβεια.
Η
διατροφική μνήμη του μελιού
Το μέλι είναι για τις μέλισσες βοσκή αλλά και τροφή.
Το μέλι, όπως και άλλα προϊόντα βασικής διατροφής, είναι γνωστό από την αρχαιότητα και
αναφέρεται στις μυκηναϊκές πινακίδες της Γραμμικής Β.
Στην Οδύσσεια (κ 519) προσφέρεται σπονδή από μελίκρατον ή μελίκρητον, εκλεκτό ποτό από
μέλι και γάλα.
Στην Οδύσσεια επίσης (υ 168) οι ορφανές κόρες του Πίνδαρου τρέφονται από τη
θεά Αφροδίτη με τυρί, μέλι και οίνο. Τα διάφορα αφεψήματα τα έπιναν με μέλι, έφτιαχναν
ακόμα και κρασί με μέλι. Διαδεδομένα ήταν επίσης το υδρομέλιτον (νερό με μέλι), οξυμέλιτον
(νερό με μέλι και λίγο ξύδι) και το μελίζωμον (ζωμός με μέλι). Το ίτριον γινόταν με μέλη και
σουσάμι (είδος παστελιού), ενώ οι σησαμίδες φτιάχνονταν από μέλι, σουσάμι και λάδι σε
σφαιρικές μπουκιές.
Με μέλι, τυρί, σκόρδο και άλλα συστατικά του κατασκεύαζαν τον μυττωτό (είδος σκορδαλιάς).
Τα όσπρια τα έτρωγαν κατά κανόνα με τη μορφή χυλού, προσθέτοντας ανάμεσα στα άλλα και
μέλι. Ευρύτατα διαδεδομένοι και σε μεγάλη ποικιλία ήταν και οι πλακούντες, μελιτούντες,
πυραμοί, οινούτα κ.λπ., γλυκίσματα με μέλι, ξηρούς καρπούς και μυρωδικά.
Ο Πυθαγόρας και όλοι όσοι ακολουθούσαν τη διδασκαλία του είχαν το μέλι ως κύρια τροφή, ενώ
ο Ιπποκράτης, πατέρας της Ιατρικής (462352 π.Χ.), το συνιστούσε σε όλους τους ανθρώπους
αλλά ιδιαίτερα στους ασθενείς. Ο Θεόφραστος αναφέρει: «Για να μη γεράσω πίνω γάλα και
μέλι». Ο Αθήναιος, στο έργο του Δειπνοσοφιστές, αναφέρει το εξής: Ο Δημόκριτος, όταν είχε
γεράσει, ήθελε να πεθάνει και μείωνε καθημερινά την τροφή του. Είχε φτάσει όμως η εποχή που
θα γινόταν τα Θεσμοφόρια και οι γυναίκες τον παρακάλεσαν να μην πεθάνει στη διάρκεια της
γιορτής. Ζήτησε τότε να του τοποθετήσουν κοντά του ένα δοχείο με μέλι. Έζησε έτσι αρκετές
ημέρες και, όταν τελείωσε το μέλι, πέθανε. Κάποτε ρώτησαν τον Δημόκριτο πώς μπορούν οι
άνθρωποι να διατηρηθούν άνοσοι και μακρόβιοι και αποκρίθηκε: «Εξωτερικά να χρησιμοποιούν
ελαιόλαδο στο σώμα, και εσωτερικά μέλι».
Ο Αριστοτέλης αναφέρει με επιστημονικό τρόπο
πολλές πληροφορίες για τις μέλισσες και το μέλι. Η κυψέλη της εποχής αυτής ονομαζόταν
ανάστομο κοφίνι.
Η παράδοση αναφέρει πως, όταν πέθανε ο Μέγας Αλέξανδρος, τον τοποθέτησαν σε μέλι για να
διατηρηθεί πολύ καιρό. Η Κλεοπάτρα, Ελληνίδα βασίλισσα της Αιγύπτου, χρησιμοποιούσε το
μέλι ως βασικό καλλυντικό της. Αλλά και στην περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το μέλι
ήταν μέρος της διατροφής. Σε κείμενα της εποχής αναφέρονται τα παρακάτω: «Πίνομεν και
ζωμόν μετά μέλιτος» και «Ορύζιν με το μέλιν», «όξος τε και μέλιν εκ του ακάπνιν» (αυτό που
βγαίνει πριν καπνιστούν οι μέλισσες, το εκλεκτόν).
Για την ετυμολόγηση του ονόματος Μέλισσα, το Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό παραθέτει τα εξής
ενδιαφέροντα στοιχεία: «Παρά το μέλλειν... η μέλισσα των ανθών τα χρησιμώτατα συλλέγουσα, το
μέλι ποιεί, τα μεν καλά εκλέγουσα, τα δε φαύλα απορρίπτουσα».
Ποίημα του λυρικού ποιητή Ανακρέοντα από την Τέω, ο οποίος έζησε τον 6ο αιώνα π.Χ.
Ο Έρωτας κάποτε δεν είδε τη μέλισσα
μες στα τριαντάφυλλα να κοιμάται
κι εκείνη τον τσίμπησε.
Τρυπημένος στο δάχτυλο ούρλιαξε.
20/08/2016 DIODOS.info
http://diodos.info/mag/modules/tinycontent/print.php?id=491 3/3
Στην ωραία Αφροδίτη τρέχοντας πέταξε
κι είπε: «Χάθηκα, μάνα μου,
χάθηκα και πεθαίνω.
Φίδι με δάγκωσε μικρό, φτερωτό,
Που οι αγρότες μέλισσα το λεν».
Κι εκείνη του απάντησε:
«Αν το κεντρί μιας μέλισσας
πόνο σου φέρνει,
πόσο θαρρείς πως πρέπει να πονούν,
Έρωτα, όσοι τοξεύεις;»
