...του JORGO STAY - ΣΤΟ ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΛΑΣΙΘΙΟΥ

...Χορός ανεμόμυλων, λόφων και Ιστορίας

Αν ένας αετός που τόσο αρέσει στους κρητικούς μαντιναδολόγους, ανοίγουμε τη ματιά μας από το οροπέδιο Λασιθίου ως κάτω στον Μακρύγιαλο και τους Κάμπους

Φανταστικές διαδρομές

Φαντάζεσαι αυτόν τον εκπληκτικό χορό των ανεμόμυλων πριν από μερικές δεκαετίες; Η εικόνα τους ξεπερνούσε και την πιο δυνατή φαντασία. Τώρα, εδώ στο οροπέδιο Λασιθίου, ακούγεται το βουητό από τα μηχανάκια που αντλούν το νερό και κάνουν τη δουλειά των ανεμόμυλων. Κάποιοι που διατηρούν την αρματωσιά τους γυρίζουν απελπιστικά μόνοι, μόνο για το θεαθήναι. Πολύ περισσότεροι άλλαξαν ρόλο και προσαρμόστηκαν στις απαιτήσεις της εποχής.

Στήθηκαν έξω από τις ταβέρνες για να τις διαφημίζουν στους τουρίστες. Ωστόσο η φαντασία ποτέ δεν πεθαίνει και όλα μπορεί να τα κάνει σκαλοπάτι. Το οροπέδιο είναι όμορφο καθώς το αντικρίζεις από τη δυτική του είσοδο ή ανηφορίζεις για το Δικταίο Αντρο, το λίκνο του Δία όπως πιστεύουν εδώ, και γίνεται ακόμη ομορφότερο καθώς τοποθετείς εσύ άσπρα πανιά στους σκελετούς που στέκουν πυκνά πάνω από τα χωράφια που σαν χράμι με χιλιάδες διαφορετικά μπαλώματα, μεγάλα καφέ ή πράσινα τετράγωνα, απλώνεται ανάμεσα στα βουνά.

Τα πανιά και η φαντασία κινούν αυτή τη διαδρομή που κατηφορίζει από το οροπέδιο προς τις ακρογιαλιές της Ιεράπετρας και του Μακρύγιαλου, πηγαίνει πάνω στη θεαματική ακτογραμμή για να εφοδιαστεί με Ιστορία στο μινωικό ανάκτορο της Ζάκρου και να ανοιχτεί στο Κρητικό και στο Καρπάθιο πέλαγος. Επί του παρόντος ανηφορίζει την πλαγιά με τα πόδια ή καβάλα σε γαϊδουράκι και μετά βυθίζεται ως τα έγκατα της μυθολογίας στο Δικταίο Αντρο, προτού εγκαταλείψει τα ψηλώματα του Λασιθίου για τις αμμουδιές, ψιθυρίζοντας ένα στιχάκι από τον «Ερωτόκριτο» του ιθαγενούς Βιτσέντζου Κορνάρου που υμνεί τη δύναμη του πάθους:

Μα όλα για μένα σφάλασιν

και πάσιν άνω-κάτω,

για με ξαναγεννήθηκεν

η φύση των πραμάτω.

Ο γύρος του οροπεδίου

Ο πόρος του οροπεδίου Λασιθίου, το Σελί (20 χλμ. από τον Μοχό, στο ύψος των Μαλίων), πλαισιώνεται από πετρόκτιστους ανεμόμυλους όπου άλεθαν τα γεννήματα. Μπροστά ανοίγεται το «σκάκι» των χωραφιών που μεταξύ των άλλων φυτεύουν και τη φημισμένη πατάτα. Αριστερά, πάντα στην περίμετρο του οροπεδίου, στις ρίζες των ψηλών βουνών που το περιβάλλουν, ο δρόμος πάει προς το Τζερμιάδο και αριστερά προς τη Μονή Βιδιανής, πάντα περιμετρικά του οροπεδίου, και προς Ψυχρό και Αγιο Γεώργιο, Αγιο Κωνσταντίνο και Μέσα Λασίθι, όπου κλείνει τον κύκλο συναντώντας τον άλλο δρόμο που έρχεται από Τζερμιάδο, το κεφαλοχώρι του οροπεδίου.

Εμείς κάναμε τον κύκλο ανάποδα, με αφετηρία τον Αγιο Κωνσταντίνο. Πριν από το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας κρατήσαμε μια πολύ εντυπωσιακή εικόνα του οροπεδίου, μέσα στους καταρράκτες των αχτίδων του ήλιου που πάει να βασιλέψει πίσω από τις κορφές, παίρνοντας τον ανηφορικό δρόμο της εξόδου από την ανατολική άκρη, προς το χωριουδάκι Μέσα Λασιθάκι και μετά προς Μέσα και Εξω Ποταμούς, απ' όπου φύγαμε μετά για Ιεράπετρα και Μακρύγιαλο για το δεύτερο μέρος του ταξιδιού μας.

Απέναντι από τον Αγιο Κωνσταντίνο ανοίγεται στα βουνά το φαράγγι του Χαυγά, όπου μπορεί ο οδοιπόρος να φτάσει εύκολα, έπειτα από 3 χλμ. πεζοπορίας, ως τον Νεραϊδοκόλυμπο, μια απίθανη λίμνη, όπου τερματίζει η διαδρομή. Από τον Αγιο Κωνσταντίνο, ο περιμετρικός δρόμος του οροπεδίου πηγαίνει αριστερά για Αγιο Γεώργιο (2 χλμ.) και διακλαδώνεται προς ένα πανοραμικό σημείο θέας του οροπεδίου (1 χλμ.). Αμέσως μετά τον Αγιο Γεώργιο είναι τα χωριουδάκια Κουδουμαλιά και Αβρακόντες - από εδώ ξεκινά η διαδρομή για το οροπέδιο Λιμνάκαρου - και μετά το Καμινάκι και ο Μαγουλάς (3 χλμ.) που μερικές αυλές μοιάζουν με ανθοδέσμες. Ακολουθεί το Ψυχρό και 1 χλμ. μετά η διακλάδωση οδηγεί στην αφετηρία (1 χλμ.) για το Δικταίο Αντρο.

Ο δρόμος συνεχίζει όμως, περιμετρικά πάντα, για Πλάτη (1 χλμ.), Κάτω Μετόχι (3 χλμ. μετά) και μονή Βιδιανής (2 χλμ.), όπου λειτουργεί και μουσείο φυσικής ιστορίας σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Δύο χιλιόμετρα μετά ο δρόμος συναντά αυτόν που έρχεται από το Σελί και συνεχίζει για Πινακιανό, Λαγού, Τζερμιάδο (2 χλμ. μετά), Μαρμακέτο (2 χλμ.), Μέσα Λασίθι (3 χλμ.), Αγιο Κωνσταντίνο (1 χλμ.). Σύνολο γύρου οροπεδίου 20 χλμ.

Στα άδυτα της πίστης των παλαιών ανθρώπων

Το είπαν και «Βηθλεέμ της αρχαιότητας». Oμως το Δικταίο Αντρο είναι τόσο εντυπωσιακό και επιβλητικό που στέγαζε πάντοτε τα μυστήρια των ανθρώπων. Ηδη από τη Νεολιθική εποχή, κάπου 4.000 χρόνια πριν από το γεγονός της Βηθλεέμ, οι άνθρωποι έβρισκαν εδώ καταφύγιο. Μετά, την Προανακτορική περίοδο του μινωικού πολιτισμού (3500-2000 π.Χ.) οι ιθαγενείς έθαβαν εδώ τους νεκρούς τους. Επειτα, από το 2000 π.Χ. ως το 100 μ.Χ., λάτρευαν τον Δία και τη μητέρα γη, τη Γαία, που τον μεγάλωσε βαθιά μέσα στην αγκαλιά της. Γιατί αυτό πιστεύουν πολλοί. Οτι τελικά εδώ είναι το λίκνο του πατέρα των θεών. Ο Σπυρίδων Μαρινάτος γράφει στο μικρό βιβλιαράκι του «Αρχαίος Μινωικός πολιτισμός» (1927):

«Εις εκ των πολλών μύθων, των οποίων αι ρίζαι φθάνουν μέχρι του Μινωικού πολιτισμού, είναι η παλαιοτάτη διήγησις του Ησιόδου, ότι δηλ. η Ρέα κρύπτουσα τον αρτιγέννητον Δία από τας τεκνοφάγους διαθέσεις του συζύγου της του Κρόνου, τον μετέφερεν εις Κρήτην, εις την ιεράν πόλιν της Λύκτου, όπου εκρύβη εις σπήλαιον του όρους Αιγαίου. Η Λύκτος σώζεται με το όνομά της και σήμερον (παρά το χωρίον Καστέλλι), το Αιγαίον όρος είναι τα βουνά του Λασιθίου, το δ' ιερόν σπήλαιον ανεγνωρίσθη παρά το σημερινόν χωρίον Ψυχρό».

Φαίνεται ότι την ιερότητα του σπηλαίου την αναγνώριζαν πάντα γιατί έρχονταν και έβαζαν στις σχισμές των βράχων και τα κοιλώματα των μεγαλόπρεπων σταλακτιτών και σταλαγμιτών χάλκινα ειδώλια σε στάση προσευχής και πλήθος άλλα πολύτιμα για την εποχή αντικείμενα. Το πιο παράξενο είναι ότι αυτά ήλθαν απ' έξω, εκτός Κρήτης, από την ηπειρωτική Ελλάδα, από δυτικές και βόρειες χώρες και την Εγγύς Ανατολή. Αυτό, δηλαδή, που συμβαίνει και σήμερα. Περισσότεροι από 150.000 επισκέπτες, ένα πολύχρωμο και πολύγλωσσο πλήθος, κατεβαίνει μέχρι το βάθος του σπηλαίου και ρίχνει ένα νόμισμα στα νερά της μικρής λίμνης για καλή τύχη.

Στην αφετηρία, ειδικά το καλοκαίρι που συρρέει το πλήθος των επισκεπτών, ουσιαστικά σε υποχρεώνουν να πληρώσεις θέση στάθμευσης. Μετά είναι ανοιχτό το ωραίο, πλακόστρωτο, αλλά πολύ ανηφορικό μονοπάτι μέχρι το σπήλαιο, που κι αυτό έχει εισιτήριο. Για όσους δεν τολμούν την επίπονη ανάβαση με τα πόδια, υπάρχουν και τα γαϊδουράκια που περιμένουν υπομονετικά στην αρχή του μονοπατιού. Πάνω όμως στο σπήλαιο, η επίσης επίπονη κατάβαση και η ανάβαση γίνεται με τα πόδια, από τεχνητούς διαδρόμους και σκαλοπάτια με χειρολαβές. Ο εντυπωσιακός σταλαγμιτικός διάκοσμος του σπηλαίου - μέχρι και τις πτυχώσεις του ενδύματος του Διός έχουν φανταστεί - φωτίζεται από τεχνητό φωτισμό αλλά και από το φως της ημέρας που φτάνει ως εδώ κάτω από την ανοιχτή οροφή.

Εξω η κατάβαση προς την αφετηρία του μονοπατιού προσφέρει από τις πιο εντυπωσιακές, πανοραμικές, εικόνες του οροπεδίου. Και αυτό μόνο θα ήταν αρκετό να μπει ο περιηγητής στον κόπο να ανέβει εδώ πάνω...