...του JORGO STAY.- ΓΟΡΤΥΝΑ-ΓΟΡΤΥΝ-ΓΟΡΤΥΣ

Η Γόρτυνα ή Γόρτυνή Γόρτυς ή Γορτύνη,(οι κάτοικοι: «Γορτύνιοι»), ήταν αρχαία πόλη και αρχαιολογικός χώροςσήμερα της Κρήτης, 45 χιλιόμετρα νότια του Ηρακλείου. Η Γόρτυνα, η οποία αποτέλεσε την πρωτεύουσα της Κρήτης και τηςΚυρηναϊκής κατά την Ρωμαϊκή εποχή, κατοικήθηκε το 3000 π.Χ. περίπου και γνώρισε άνθηση κατά τη Μινωική περίοδο, μεταξύ του 1600 – 1100 π.Χ..Καταστράφηκε δύο φορές από σεισμούς,την δεύτερη μάλιστα ολοσχερώς. Στα ερείπιά της είναι χτισμένα τα χωριά Άγιοι Δέκα, Μητρόπολη και Αμπελούζος.

Υπάρχουν αποδείξεις ανθρώπινης παρουσίας στην αρχαία Γόρτυνα που χρονολογούνται από την Νεολιθική εποχή (7000 π.Χ.). Τα περισσότερα τέχνεργα που αποκάλυψαν οιαρχαιολογικές ανασκαφές χρονολογούνται στη Μινωική εποχή, καθώς και κάποια της Δωρικής (1100 π.Χ.). Η πόλη της Γόρτυνας κατόρθωσε να ξεπεράσει ακόμα και την Φαιστόκατά την πρώτη χιλιετία π.Χ., η οποία ήταν η σημαντικότερη πόλη της Κρήτης κατά την Μινωική εποχή. Η Γόρτυνα συνέχισε να αναπτύσσεται και υπό την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, οπότε και έγινε η μεγαλύτερη πόλη και πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας Κρήτης και Βόρειας Αφρικής. Η πόλη καταστράφηκε το 828 μ.Χ. από Άραβες εισβολείς. Στη Γόρτυνα οικοδομήθηκε ένας από τους πρώτους χριστιανικούς ναούς, ο καθεδρικός ναός του Αγίου Τίτου, πρώτου επισκόπου της Κρήτης. Η βασιλική ανεγέρθηκε τον 6 αιώνα μ.Χ. και τα ερείπιά της σώζονται μέχρι σήμερα

Η Επιγραφή της Γόρτυνας ανακαλύφθηκε το 1884 στο σημείο ενός κτίσματος κατασκευασμένου από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Τραϊανό, του Ωδείου, το οποίο χρησιμοποίησε σε δεύτερη χρήση πέτρες από ένα τοίχο με επιγραφές, οι οποίες είχαν χρησιμοποιηθεί επίσης στα θεμέλια ενός προγενέστερου κτίσματος της ελληνιστικής εποχής. Αρκετά τμήματα επιγραφών βρίσκονται σε μουσεία σε ολόκληρο τον κόσμο, τα περισσότερα τμήματα όμως είναι εμφανή σε μια σύγχρονη κατασκευή κοντά στα ερείπια του Ωδείου. Ο κώδικας της [Γόρτυνας] ή "βασίλισσα των επιγραφών", είναι το πληρέστερο και αρχαιότερο ελληνικό νομοθέτημα. Το όνομά του το πήρε από την πόλη από και την οποία προέρχεται, την Γόρτυνα της [Κρήτης]. Ανακαλύφθηκε τον 19ον αιώνα. Χρονολογείται περί 480-460 π.Χ και εμπεριέχει τις σημαντικότερες για την εποχή νομικές ρυθμίσεις αναφορικά με την επίλυση ζητημάτων μιας εσωτερικής αγροτικής κοινωνίας.

Σημασία του κώδικα Για τους ιστορικούς η σημασία του κώδικα είναι σημαντική καθώς οριοθετεί το τέλος των πρώιμων χρόνων και και την αρχή ενός δικαιικού συστήματος τεχνικά αρτιότερου.

Δομή του κώδικα Ο κώδικας πληρεί τις προϋποθέσεις της κανονιστικότητας, αφού έχει χαρακτήρα γενικό, αφηρημένο και απρόσωπο. Παρουσιάζει εσωτερικότητα και εμπεριέχει 26 εσωτερικές παραπομπές σε άλλα σημεία του. Άξιο προς υπογράμμιση είναι το γεγονός ότι πουθενά δεν αναφέρεται η αρχή που το εξέδωσε και γι' αυτό θεωρείται αγνώστου πατρότητας. Το κείμενο αρχίζει με επίκληση προς τους θεούς.

Περιεχόμενο του κώδικα Οι διατάξεις του κώδικα καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ποινικού, αστικού και δικονομικού δικαίου, με αξιοσημείωτο το γεγονός πως δεν ρυθμίζει την ανθρωποκτονία, πράγμα που ωθεί τους μελετητές να συμπεράνουν που ότι στο θέμα αυτό διατηρήθηκαν παλαιότερες σχετικές διατάξεις. Σε αντίθεση με πολλές σύγχρονες του κώδικα επιγραφές αλλά και προγενέστερες, ο κώδικας δεν περιλαμβάνει μόνο τις νέες διατάξεις, αλλά και γραπτά κείμενα προηγούμενων δικαίων του 7ου αιώνα, όπως επίσης και προφορικές παραδόσεις. Η διεκδίκηση της κυριότητας ενός δούλου ή προσώπου του οποίου αμφισβητείται η ελευθερία έρχεται ανάμεσα στις πρώτες διατάξεις του κώδικα. Επόμενες διατάξεις διαπραγματεύονται αδικήματα κατά των ηθών: μοιχεία, αποπλάνηση, ασέλγεια. Σχετικά με τα αδικήματα του βιασμού ή της μοιχείας ο νομοθέτης του κώδικα εξαρτά την προβλεπόμενη ποινή ανάλογα με την ιδιότητα του θύτη και του θύματος (ελεύθερος, δούλος κλπ.) Έπονται διατάξεις οικογενειακού δικαίου(λύση γάμου λόγω θανάτου, διαζύγιο, έκθεση τέκνων, περιουσιακές σχέσεις)και συνεχίζει με διατάξεις κληρονομικού δικαίου, εμπράγματου ενοχικού κλπ. Ο κώδικας παρουσιάζει ομοιότητες τόσο με κώδικες περιοχών εντός του ελληνικού εδάφους όσο και εκτός, όπως της Μεσοποταμίας. Διατάξεις δικονομικού δικαίου του αττικού κώδικα επηρεάζουν και τον νομοθέτη της Γόρτυνας, ενώ κάποιες από αυτές χρωματίζονται με δωρικά στοιχεία όπως ο θεσμός της πατροώκου, δηλαδή της μοναδικής θυγατέρας κληρονόμου. Ένας κατάλογος ποινών αναφορικά με αδικήματα βιασμού ή μοιχείας με τις ανάλογες χρηματικές ποινές, εμπεριέχεται στον κώδικα της Γόρτυνας, πρακτική που θυμίζει δίκαια τόσο της αρχαίας [Μεσοποταμίας] όσο και της ρωμαϊκής Δωδεκαδέλτου.

Στην καρδιά της ρωμαϊκής Γόρτυνας βρίσκεται το Πραιτόριο, η έδρα του Ρωμαίου κυβερνήτη της Κρήτης. Το πραιτόριο κατασκευάστηκε τον πρώτο αιώνα μ.Χ., όμως τροποποιήθηκε σημαντικά στη διάρκεια των επόμενων οκτώ αιώνων. Στην ίδια περιοχή βρίσκονται τα ερείπια των ρωμαϊκών λουτρών καθώς και ο ναός του Απόλλωνα και ο ναός των Αιγυπτιακών Θεοτήτων. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών αποκαλύφθηκαν επίσης και άλλα τμήματα του ρωμαϊκού οικισμού, όπως τοθέατρο, το οποίο είχε δύο εισόδους και ημικυκλική ορχήστρα, η περίμετρος της οποίας είναι σήμερα ορατή. Πίσω από το ρωμαϊκό θέατρο, χαραγμένες πάνω σε μεγάλες πέτρινες πλάκες, βρίσκονται επιγραφές με τους νόμους της Γόρτυνας, σεδωρική διάλεκτο και σε κοινή θέα μέχρι σήμερα.

Πολλά κέρματα της αρχαίας Γόρτυνας είναι γνωστά.

Τρία κέρματα έχουμε από την εποχή του 4ου αι. π.Χ.
- Το ένα απεικονίζει την Ευρώπη. Πέπλος σκεπάζει τα πόδια της από την μέση και κάτω, ενώ αναπαύεται πάνω στα κλαριά του ιερού πλάτανου, ακουμπώντας το κεφάλι στο χέρι της. Στην πίσω όψη είναι ένας ταύρος που στρίβει το κεφάλι του στα αριστερά. Το κέρμα έχει διάμετρο 26,5 χιλιοστά και βάρος 11,88 γρ. από στατήρα της Αίγινας.

Το δεύτερο απεικονίζει επίσης την Ευρώπη. Κάθεται στα γυμνά κλαριά ενός δέντρου και ανασηκώνει τον πέπλο. Ένας αετός απλώνει τα φτερά του. Η πίσω όψη δείχνει τον ίδιο ταύρο όπως το προηγούμενο κέρμα. Το κέρμα έχει διάμετρο 24,5 χιλιοστά και ζυγίζει 11,46 γραμμάρια. Πρόκειται για στατήρα από την Αίγινα.

Το τρίτο κέρμα δείχνει μια γυναικεία κεφαλή (προφανώς της Ευρώπης) με τυλιγμένα μαλλιά και ένα σκουλαρίκι. Η πίσω όψη δείχνει επίσης τον ίδιο ταύρο όπως το πρώτο κέρμα. Ζυγίζει 5,19 γραμμάρια και έχει διάμετρο 19 χιλιοστά. Πρόκειται για δραχμή από την Αίγινα.

Ένα κέρμα έχουμε από τον 3ο αι. π.Χ.. Δείχνει την Ευρώπη καθιστή στον ιερό πλάτανο, ενώ δίπλα της είναι ο αετός που στρίβει το κεφάλι του προς τα πίσω. Φέρει την επιγραφή [ΓΟ]. Η πίσω όψη φέρει την επιγραφή ΓΟΡΤΥΝ και δείχνει την Ευρώπη επάνω στον ταύρο με πέπλο επάνω από το κεφάλι της. Ο ταύρος βηματίζει προς τα αριστερά, ενώ τον περιτριγυρίζει ένα δάφνινο στεφάνι. Το κέρμα έχει διάμετρο 16,5 χιλιοστά και ζυγίζει 4,87 γραμμάρια.

Ένα κέρμα έχουμε από την εποχή του 2ου - 1ου αι. π.Χ.. Δείχνει την κεφαλή του Δία ή του Μίνωα σε δεξιό προφίλ, με γένι και διάδημα. Η πίσω όψη φέρει την επιγραφή ΓΟΡΤΥΝΙΩΝ και απεικονίζει μια γυναίκα που κάθεται σε βράχο και κρατάει τόξο και βέλος. Ζυγίζει 3,09 γραμμάρια και έχει διάμετρο 17,5 χιλιοστά.

Σύμφωνα με τον μύθο της κλασικής ελληνικής μυθολογίας, στη Γόρτυνα κατέφυγε ο Δίας όταν, μεταμορφωμένος σε ταύρο, απήγαγε την Ευρώπη από τον Λίβανο. Από τη σχέση του Δία με την Ευρώπη γεννήθηκαν τρία παιδιά, τα οποία έγιναν ο βασιλείς των τριών Μινωικών παλατιών της Κρήτης