ΛΙΛΙΑΝΟ - ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

Κρητη πολεις και χωρια 5:39:00 μ.μ.

Το Λιλιανό είναι χωριό και πρώην κοινότητα στην επαρχία Πεδιάδας, με 63 κατοίκους με βάση την πληθυσμιακή απογραφή του 2001. Αποτελεί ομώνυμο Δημοτικό διαμέρισμα στο Δήμο Καστελλίου του νομού Ηρακλείου. Η απόστασή του από το Ηράκλειο είναι 40,5 χιλιόμετρα. Οι λιγοστοί σήμερα κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία. Στο χωριό βρίσκεται ο ναός της Αγίας Μαρίνας, ενώ στην Αγία Παρασκευή η εκκλησία του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. (Τώρα ανήκει στο Δήμο Μινώα Πεδιάδος)

Το Δημοτικό διαμέρισμα έχει 178 κατοίκους. Απαρτίζεται από το Λιλιανό, καθώς επίσης και τον οικισμό Αγία Παρασκευή, με 115 κατοίκους (2001), που βρίσκεται πιο νότια, σε υψόμετρο 400μ. Ο οικισμός αυτός απέχει από το Ηράκλειο 44,7 χιλιόμετρα και υπαγόταν στο Λιλιανό, όταν το τελευταίο ήταν κοινότητα.

Η παλαιότερη γραφή του ονόματος του χωριού είναι Λιλιανώ και οφείλεται στο γεγονός ότι το τοπωνύμιο είναι ανδρωνυμικό, δηλαδή το χωριό των Λιλιανών. Δεν αναφέρεται στις ενετικές απογραφές (όπως και η Αγία Παρασκευή) αλλά στην τουρκική του 1671 ως Lilianó, με 15 χαράτσα. Στην ίδια απογραφή βρίσκουμε και την Αγία Παρασκευή, με την ονομασία Aya Paraski Hurdu, με 17 χαράτσα. Το 1881 τοΛιλιανώ αναφέρεται στο Δήμο Καστελλίου με 93 κατοίκους και το 1920 το χωριό αναγράφεται με την ονομασία Λιλιανά, έδρα ομώνυμης κοινότητας με 152 κατοίκους. Το 1928 αναφέρεται ως Λιλιανό στην κοινότητα Μουκτάρων με 159 κατοίκους.

Η παρουσία της τρίκλιτης βασιλικής του Αγίου Ιωάννη υποδηλώνει ότι ο οικισμός υπήρχε από πριν, κατα τη δεύτερη βυζαντινή περίοδο,ωστόσο ονομαζόταν διαφορετικά. Το μεσαίο κλίτος της βασιλικής έχει μεγαλύτερο ύψος. Μεταξύ τους επικοινωνούν με οξυκόρυφα τόξα που στηρίζονται σε κίονες με κιονόκρανα ιωνικού ρυθμού. Ο νάρθηκας είναι ανοικτός, με μεγάλο τόξο και η πόρτα και τα παράθυρα έχουν επίσης οξυκόρυφα τόξα. Οι τοίχοι είναι κτισμένοι με ξεστή λιθοδομή, με υλικά ανήκοντα σε παλιότερα κτήρια. Η εκκλησία στο σύνολό της χρονολογείται γύρω στο 12ο-13ο αιώνα. Μάλιστα αποτελεί το τελευταίο δείγμα ναού που κτίστηκε σύμφωνα με τα σχέδια των αρχαιοτέρων βασιλικών, τα οποία έκτοτε εγκαταλείπονται.