Πώς μία συλλογή μετουσιώνεται σε μουσείο και πώς αυτό το μουσείο μπορεί να φέρει στο προσκήνιο πτυχές μιας τέχνης που μέσα σε λίγες δεκαετίες έχασε μέρος από τη μαγεία που τη συνόδευε στο πέρασμα των αιώνων; Και κυρίως ποιος μπορεί να είναι ο αντίκτυπος, το αποτύπωμα του μουσείου στην κοινωνία στην οποία αναπτύσσεται;
Οταν το Μουσείο Τυπογραφίας άνοιγε τις πόρτες του για το κοινό, στις 28 Μαΐου 2005, τα ερωτήματα αυτά υπήρχαν ήδη στο μυαλό του ιδρυτή του μουσείου, Γιάννη Γαρεδάκη, ο οποίος ως εκδότης της εφημερίδας “Χανιώτικα νέα” και νωρίτερα, από τη δεκαετία του ’60 ως δημοσιογράφος στο συγκρότημα Λαμπράκη στην Αθήνα, έβλεπε μπροστά στα μάτια του τις δραματικές αλλαγές που άλλαξαν τα δεδομένα για την τυπογραφία στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα.
Ηταν η εποχή που η στοιχειοθεσία με το χέρι και η λινοτυπία έδιναν την θέση τους στη φωτοσύνθεση και τους υπολογιστές, όταν η υψιτυπία παρέδιδε τη σκυτάλη στην offset, όταν τα τυπογραφικά μηχανήματα που συντρόφευαν τον μόχθο του τυπογράφου αιώνες ολόκληρους παραδόθηκαν στη λήθη, ή, λιγότερο ρομαντικά, στον παλιατζή για παλιοσίδερα…
Στο ξεκίνημά του το μουσείο περιλάμβανε μία έκθεση περίπου 500 τ.μ., σχεδιασμένη από την αρχιτέκτονα Κούλα Καμπάνη και μία αξιόλογη βιβλιοθήκη, που δημιουργήθηκε με τη φροντίδα του Μιχάλη Γρηγοράκη.
Η δημιουργία ενός μικρού αμφιθεάτρου 80 θέσεων ήταν και το πρώτο δείγμα εξωστρέφειας του μουσείου, καθώς είναι ο χώρος όπου φιλοξενούνται οι πολυποίκιλες δράσεις του. Η συγκυρία του κλεισίματος ενός μουσείου τυπογραφίας στο Leiden της Ολλανδίας συνέβαλε στον εμπλουτισμό της συλλογής του μουσείου με σπάνια μηχανήματα, χαρακτηριστικά της εξέλιξης της ευρωπαϊκής τυπογραφίας μέσα στον χρόνο. Πολύτιμη και… πολυδάπανη η προσθήκη τους, πολύτιμη και η φιλία του Ολλανδού τυπογράφου Cornelius Schenk, που έχει μείνει ισχυρή μέχρι σήμερα.
Ομως το ζιζάνιο του συλλέκτη, μαζί με την αίσθηση χρέους και ευθύνης απέναντι στην τοπική κοινωνία, οδήγησε τον Γιάννη Γαρεδάκη στη συμπλήρωση της συλλογής με ακόμα περισσότερα μηχανήματα, χαρακτηριστικά της εποχής τους και σπάνιες εκδόσεις από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Συνοδοιπόρος σε όλη αυτή την προσπάθεια ήταν η σύζυγός του Ελένη.
Αμέσως ξεκίνησαν και οι πρώτες εκπαιδευτικές επισκέψεις μαθητών στο μουσείο, από τον πρώτο κιόλας χρόνο λειτουργίας του, με τη βοήθεια του παλιού τυπογράφου και δημοσιογράφου Γιώργου Μαρουλοσηφάκη.
Το 2009 το μουσείο απέκτησε ένα πολύτιμο αντίγραφο ξύλινου πιεστηρίου, χάρη στο μεράκι του καλλιτέχνη μηχανουργού Μανώλη Μπενιουδάκη, που μετουσίωσε τα σχέδια που είχε στην κατοχή του ο κ. Γαρεδάκης σε ένα απόλυτα λειτουργικό μηχάνημα, όπως αυτά που χρησιμοποιήθηκαν από τον 15ο μέχρι και τον 18ο αιώνα. Με ένα πιεστήριο σαν κι αυτό, ο εφευρέτης της Τυπογραφίας, ο Γουτεμβέργιος, μπόρεσε να τυπώσει τη Βίβλο, το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε ποτέ.
Χρονολογία σταθμός για την εξέλιξη του Μουσείου Τυπογραφίας είναι το 2012, όταν ένας τυπογράφος – καλλιτέχνης από την Πάτρα, ο Αντώνης Παπαντωνόπουλος, εντυπωσιασμένος από την επίσκεψή του στο μουσείο, επισκέφθηκε τον Γιάννη Γαρεδάκη με μία πρόταση συνεργασίας. Λίγους μήνες αργότερα, στις 22 Απριλίου 2012, μία νέα πτέρυγα άνοιξε για το κοινό, στην οποία παρουσιάζονταν δύο πολύτιμες εκθέσεις του Αντώνη Παπαντωνόπουλου, η “Ιστορία της Τυπογραφίας” και η “Ιστορία της Γραφής”. Παράλληλα, δόθηκε η ευκαιρία να παρουσιαστούν και άλλα μηχανήματα του 19ου αιώνα, ττεχνικές που σχετίζονται με την τυπογραφία κ.ά. Η πολύτιμη αυτή φιλία και συνεργασία συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Στο κτήριο που στεγάζεται η πτέρυγα αυτή λίγα χρόνια νωρίτερα βρισκόταν το σύγχρονο τυπογραφείο της εφημερίδας “Χανιώτικα νέα” και έχει διατηρήσει τον βιομηχανικό του χαρακτήρα. Η σύνδεση άλλωστε της ιστορίας της τυπογραφίας με τον Τύπο και τις σύγχρονες εκτυπωτικές διαδικασίες αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά στοιχεία του μουσείου.
Την ίδια χρονιά το μουσείο έγινε μέλος του Συνδέσμου Ευρωπαϊκών Μουσείων Τυπογραφίας, μία συνεργασία που το έφερε σε επαφή με ομοειδή μουσεία του εξωτερικού, με τα οποία άρχισε μία ανταλλαγή ιδεών, προτάσεων, προβληματισμών για το μέλλον της τυπογραφίας και τη διάσωση της τεχνογνωσίας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε, ότι η μέχρι τότε πορεία του μουσείου ήταν μοναχική, καθώς αντίστοιχο μουσείο στην Ελλάδα δεν υπήρχε.
Επόμενος σταθμός στη δημιουργική πορεία του μουσείου ήταν το 2015, όταν χάρη στη δωρεά του Κώστα Τζωρτζάκη, μία ακόμα αίθουσα δημιουργήθηκε, στην οποία πολύτιμα βιβλία του 16ου και 17ου αιώνα, χάρτες, εφημερίδες και χαρακτικά ζωντανεύουν την ιστορία της Κρήτης και αναδεικνύουν τον ρόλο των Κρητών τυπογράφων της Βενετίας.
Την εμπειρία του επισκέπτη ολοκληρώνει το πωλητήριο του μουσείου, με προσεγμένα αντικείμενα και επιλεγμένες εκδόσεις του μουσείου και των “Χ.Ν.” και το μικρό καφέ, που χρησιμοποιείται επίσης ως εργαστήρι για τα εκπαιδευτικά προγράμματα και άλλες δράσεις του μουσείου.
Το 2020, με αφορμή τη συμπλήρωση δεκαπέντε χρόνων λειτουργίας, το Μουσείο Τυπογραφίας προγραμμάτιζε πολλές δράσεις, οι οποίες λόγω της πανδημίας πρέπει να επαναπροσδιοριστούν και πιθανόν να μεταφερθούν για την επόμενη χρονιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου