Το μοναστήρι του Αγίου Πνεύματος στον Κισσό του νομού Ρεθύμνης

Το χωριό Κισσός βρίσκεται στους νότιους πρόποδες του όρους Κέδρος, στο 35ο χλμ του δρόμου Ρέθυμνο - Σπήλι - Κάμπος Κισσού - Αγ. Γαλήνη.

Ο Κισσός αναφέρεται μ’ αυτό το όνομα στις βενετσιάνικες απογραφές. Το 1881, αναφέρεται στο δήμο Αγ. Πνεύματος με 210 περίπου κατοίκους. Από το 1940 και μετά αποτελεί έδρα ομώνυμης κοινότητας. Το 1583 αναφέρεται από τον Καστροφύλακα με 222 κατοίκους, το 1884 στο Δήμο Αγίου Πνεύματος (είχε έδρα τον Άρδακτο) με 181 Χριστιανούς και 27 Τούρκους και το 1900 με 214 κατοίκους.

Το Τοπικό Διαμέρισμα Κισσού αποτελείται από δύο οικισμούς (Κισσός και Κισσού Κάμπος) και σύμφωνα με την απογραφή του 2001 αριθμούσε 180 κατοίκους.

Ιδρύθηκε γύρω στον 9ο – 10ο αώνα και πήρε το όνομά του από τους πολλούς πετροκισσούς που υπάρχουν στην περιοχή. Στο χωριό ευδοκιμεί ιδιαίτερα το συγκεκριμένο φυτό.

To χωριό βρισκόταν σε ακμή την Β’ Βυζαντινή περίοδο, όπως μαρτυρούν τα πολλά μνημεία που υπάρχουν μέχρι και σήμερα. Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι περισσότεροι Χριστιανοί κάτοικοι του εγκαταστάθηκαν κυρίως στην συνοικία Πέρα Ρούγα.

Το κλίμα του χωριού είναι ιδιαίτερα ευνοϊκό με ελάχιστη υγρασία. Αυτό σε συνδυασμό και με τις ποικίλες φυσικές ομορφιές, τα μνημεία και τη μοναδική θέα του χωριού το καθιστούν μοναδικό στην περιοχή.

Κοντά στο χωριό βρίσκονται οι Βατόλακκοι στην έξοδο του Κισσανού Φαραγγιού. Το δάσος έχει έκταση 600 στρεμμάτων και αποτελεί έναν σπουδαίο πνεύμονα πρασίνου στην ευρύτερη περιοχή του Κέδρου. Το δάσος είναι τεχνητό και αποτελείται κυρίως από πεύκα. Παράλληλα, στο πευκόδασος υπάρχουν κυπαρίσσια, ακακίες, πρινάρια, αγριελιές κ.ά.

Έξω από το χωριό βρίσκεται το Μοναστήρι του Αγίου Πνεύματος. Συνεχίζοντας κατά μήκος του κεντρικού δρόμου, ο οποίος είναι ασφαλτοστρωμένος, μετά το τέλος του χωριού. Η διαδρομή καταλήγει στο μοναστήρι. Το μοναστήρι αποτέλεσε σημαντικότατο φορέα εκπαίδευσης κατά την Τουρκοκρατία και η ίδρυση του  χάνεται στα βάθη των αιώνων. Το πιθανότερο είναι ότι η ίδρυσή του ανάγεται κατά το τέλος της δεύτερο-βυζαντινής περιόδου (961-1204 μ.Χ.) ή κατά τα χρόνια της πρώιμης Ενετοκρατίας στην Κρήτη.

Λειτουργούσε ως αυτόνομη ενοριακή Μονή από την ίδρυσή της μέχρι την 15η Ιουνίου 1821, ημέρα που γνώρισε την τουρκική θηριωδία, καθώς Αμπαδιώτες Τούρκοι σε επέλαση τους σφαγίασαν τους μοναχούς και πυρπόλησαν το κτιριακό συγκρότημα. Υπήρξε, μάλιστα, η πρώτη Μονή, η οποία καταστράφηκε από τους Τούρκους κατά την επανάσταση του 1821 στην Κρήτη.

Στον περιβάλλοντα χώρο της Μονής υπάρχει μνημείο πεσόντων προς τιμήν των διακοσίων εθελοντών αγωνιστών που έπεσαν ηρωικά πολεμώντας τους Τούρκους στις 5 Δεκεμβρίου 1868. Ήταν το στρατιωτικό σώμα του Δημητρίου Πετροπουλάκη, που ήρθαν στην Κρήτη για να βοηθήσουν τους επαναστατημένους Κρητικούς.

Γίνονται συνεχείς προσπάθειες για την αναστύλωση και πλήρη λειτουργία της Μονής, η οποία τώρα βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση και αξίζει κάποιος να την επισκεφτεί.