Η Σητεία, είναι ένας προορισμός δελεαστικός για όσους δεν ακολουθούν τις τουριστικές διαδρομές και αναζητούν τις πιο αυθεντικές εμπειρίες. Αυτό το αφουγκράζεσαι φτάνοντας στο αεροδρόμιο της. Είναι γεμάτη από ομορφιές και μυστικά σημεία. Καταγάλανα νερά και εντυπωσιακές ακτές, μονοπάτι, εξωτικά τοπία, επιβλητικά βουνά, φαράγγια, καταρράκτες.
Ένας προορισμός που δύσκολα κατακτιέται, αφού πρέπει να τον περπατήσεις, να τον βιώσεις. Βήμα, βήμα, σε δόσεις. Σαν την ρακή -που κρύβει μέσα της όλα τα αρώματα της Κρήτης -ανεβάζοντας το κέφι γουλιά γουλιά.
Και τότε είναι σίγουρο πως η αυθεντική ταυτότητα της Σητείας, θα σε κερδίσει. Και θα θέλεις πάντα να γυρίσεις εκεί.
Σε αυτή την πλανεύτρα γωνιά της Κρήτης, που δεν αφέθηκε στον μαζικό τουρισμό με τα “βραχιολάκια”, ανακαλύπτεις κρυμμένους θησαυρούς, στις διαδρομές του Γεωπάρκου.
Τα αξιοθέατα δεν λείπουν. Από την πόλη με την δική της γοητεία και κουλτούρα, το αγροτικό περιβάλλον γεμάτο ιστορία και το Γεωπάρκο της είναι αρκετοί οι λόγοι για να την επισκεφθείς.
Ιδιαίτερα στο Γωπάρκο Σητείας ανακαλύπτεις μια αλλιώτικη και ανεξερεύνητη περιοχή της Κρήτης.
Κι ένα μέρος της ιστορίας της γης. Τα πάντα γύρω σου μαρτυρούν την εξέλιξη της ζωής.
Η ιστορία για το πώς -από τότε που δημιουργήθηκε η ζωή μέχρι σήμερα- οι φυσικές δυνάμεις, το τοπίο, οι άνθρωποι, ο πολιτισμός, τα προϊόντα, η γαστρονομία και οι τρόποι ζωής που συνεχίζουν να συνυπάρχουν.
Η γεωλογική κληρονομιά της Σητείας είναι το κλειδί για την ήπια ανάπτυξη της. Την σύνδεση των επισκεπτών με την φύση και την αυθεντικότητα στον προορισμό.
Εναλλαγές τοπίου, μυρωδιές. Μία καλλιτεχνική αρτιότητα διά χειρός της φύσης που ξεκινά εκατομμύρια χρόνια πριν, με 516,7 τετραγωνικά χιλιόμετρα με 80 θέσεις γεωλογικού ενδιαφέροντος.
Τι να πρωτοπεριγράψουμε; Παραδοσιακά χωριά, απότομες κορυφογραμμές ή με πλάτωμα, χωματόδρομοι, αλπικά τοπία, μονοπάτια, γεφύρια, φαράγγια, σπήλαια, καταρράκτες, πλούσια βλάστηση, παρθένες παραλίες με κρυστάλλινα νερά.
Μια κληρονομιά με ανέγγιχτη ομορφιά, αδιαπραγμάτευτη γοητεία με μυστικά και εκπλήξεις στην διαδρομή.
Ενώνοντας τα σημεία
Τα γεωπάρκα συνδέουν τους ανθρώπους με την γη. Και τα τελευταία χρόνια στην Σητεία με αφορμή το Γεωπάρκο της, οι φορείς επιδιώκουν την σύνδεση του επισκέπτη με την αυθεντικότητα στον προορισμό.
Τον μυούν στην προσωπικότητα του τόπου. Με τις διαδρομές, τους ξενώνες, τους ανθρώπους, τα προϊόντα, την τοπική γαστρονομία.
Έχοντας βέβαια προηγηθεί η δική τους σύνδεση. Αυτή των κοινοτήτων που υπάρχουν κατά μήκος της διαδρομής του Γεωπάρκου Σητείας και των επιχειρηματιών της περιοχής που συμμετέχουν στο δίκτυο του με “σύμφωνο ποιότητας”.
Κατά μήκος των διαδρομών του Γεωπάρκου συνδέονται σημεία που φιλοξενούν κοινότητες με πλούσια τοπική κουλτούρα και αξέχαστες εμπειρίες για τον ταξιδιώτη.
Ο γεωτουρισμός ορίζεται ως ο τουρισμός που διατηρεί ή ενισχύει τον ξεχωριστό γεωγραφικό χαρακτήρα ενός τόπου. Το περιβάλλον του, την κληρονομιά, τον πολιτισμό και την ευημερία των κατοίκων του.
Είναι η συμφιλίωση της ανάπτυξης του τουρισμού με τη διατήρηση της γεωλογίας, της βιοποικιλότητας και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Κι αυτό στην Σητεία οι υπεύθυνοι του Γεωπάρκου το έχουν πετύχει.
Στην Άνω Ζάκρο και τους “Δρόμους τους Νερού”
Τα πάντα σε αυτό το πανέμορφο και με πλούσια βλάστηση χωριό Ανω Ζάκρο μαρτυρούν ότι το νερό υπήρξε κινητήρια δύναμη για τους νερόμυλους του. Στο χωριό υπάρχει το μουσείο νερού και το μουσείο φυσικής ιστορίας του Γεωπάρκου.
Η Άνω Ζάκρος είναι διάσημη για το ελαιόλαδου του Αγροτικού Συνεταιρισμού.
Και αυτό το ελαιόλαδο χρησιμοποιούν για να φτιάξουν με μεράκι παραδοσιακά γλυκά και άλλα καλούδια με Σητειακές συνταγές οι γυναίκες του Συνεταιρισμού Ζάκρου “Μελίων”.
Συνταγές από γενιά σε γενιά, βασισμένες σε παρθένο ελαιόλαδο και μέλι του χωριού. Ανεβατά, σαρικάτα, καλιτσούνια, ξεροτήγανα, διάφορα παξιμάδια, χόντρο (τραχανά) και άλλα. Ο «Μελίων» στηρίζει το Γεωπάρκο μέσα από το τοπικό σύμφωνο ποιότητας.
Στο επιβλητικό και απόκοσμο “Φαράγγι των νεκρών”
Για το Κάτω Ζάκρο, η πεζοπορική διαδρομή μέσα από το προσβάσιμο και επιβλητικό “Φαράγγι των νεκρών”, μαγεύει με τις εναλλαγές του τοπίου και τα χρώματα των βράχων -που μου θύμισαν αυτό το “κόκκινο” της Ιορδανίας- τους σχηματισμούς τους, την σπάνια χλωρίδα και πανίδα, τις μυρωδιές.
Ονομάζεται έτσι από τους τάφους που βρέθηκαν στις σπηλιές του. Το φαράγγι βρίσκεται στο ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4. Η πεζοπορία διαρκεί περίπου δύο ώρες και καταλήγει στο Μινωικό ανάκτορο και στην παραλία της Κάτω Ζάκρου. Στην έξοδο του υπάρχει οργανωμένο πεδίο αναρρίχησης βράχου.
Στην περιοχή, βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Μινωικής πόλης της Ζάκρου και το τρίτο σε μέγεθος μινωικό ανάκτορο της Κρήτης. Τα ερείπια του παλατιού είναι εμφανή. Θεωρείται ένα από τα κύρια διοικητικά κέντρα των Μινωιτών.
Στην Κάτω Ζάκρο υπάρχουν και ενοικιαζόμενα διαμερίσματα και δωμάτια, χτισμένα με πέτρα και σεβασμό στο περιβάλλον. Στην παραλία του θα βρεις ταβέρνες.
Όπως αυτή του Χρήστου, το “Νόστος”. Πρώην στέλεχος τράπεζας, σε Ελλάδα και εξωτερικό, ο Χρήστος έχει εγκατασταθεί στην Κάτω Ζάκρο. Και μαζί με την γυναίκα του ετοιμάζουν πεντανόστιμες ξεχασμένες συνταγές των γιαγιάδων της περιοχής.
Αποκάλυψη το φουκάκι η κρητική τηγανιά της μεσαιωνικής Κρήτης.
Για τον Χρήστο το Γεωπάρκο είναι ένα “συν στον προορισμό και στην ταυτότητα του”, που ενισχύει και τις επιχειρήσεις που συναντάς στις διαδρομές του.
Σπα με άργιλο στην παραλία
Αφήνοντας τον Κάτω Ζάκρο, η διαδρομή κρύβει άλλες εμπειρίες. Όπως η παραλία Άργιλος για σπα -φυσική αργιλοθεραπεία, με θέα το Λιβυκό, ή νότιο Κρητικό πέλαγος πλέον.
Και οι αμμοθίνες στη θέση Κατσουνάκι, στην Αλυκή του Ξερόκαμπου. Μία μεγάλη φυσική λίμνη θαλασσινού νερού, που το καλοκαίρι εξατμίζεται.
Στην διαδρομή ανάβασης στο οροπέδιο της Ζίρου και του Χανδρά -με γεώτοπους και ρήγματα- η θέα σε αποζημιώνει. Δεν είναι τυχαίο πως αυτήν επέλεξε η Porsche στην παρουσίαση του μοντέλου Cayenne.
Η διαδρομή συνεχίζεται με επίσκεψη στο φρούριο της Βόιλας και τα ερείπια ενός μικρού μεσαιωνικού χωριού.
Επόμενη στάση στην Σίτανο. Εκεί, υπάρχει ένα από τα μεγαλύτερα σπήλαια της Κρήτης, το “Έξω Λατσίδι”. Στη θέση Βρύση στην άκρη του χωριού υπάρχει μια θαυμάσια κρήνη Οθωμανικής αρχιτεκτονικής που αναστηλώθηκε πρόσφατα.
Μονή Τοπλού
Στο Μοναστήρι του Τοπλού που είναι και εταίρος του γεωπάρκου, μας ξενάγησε ο ηγούμενος Φιλόθεος.
Στην εκκλησία υπάρχει η εικόνα “Μέγας ει Κύριε” του Ιωάννη Κορνάρου (1770) και στο μουσείο, πολλά κειμήλια.
Στην έκταση της Μονής λειτουργεί η εταιρεία Βιοκαλλιεργητές Σητείας. Παράγουν και τυποποιούν βιολογικό κρασί και εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο ΠΟΠ Σητείας.
Στην είσοδο του φαραγγιού της μονής Τοπλού συναντάς πετρώματα ταφόνι με εντυπωσιακές σπηλιές.
Στην διαδρομή στο φαράγγι ξαφνιάζεσαι από τους τόσους πολλούς φοίνικες και την βλάστηση.
Η εικόνα αλλάζει όταν φτάνεις πια στην θάλασσα. Τοπίο εντυπωσιακό. Άγριο και ιδιαίτερα βραχώδες.
Όπως άγρια ομορφιά συναντάς και στην διαδρομή στο Κάβο Σίδερο, με τους πλακώδεις ασβεστόλιθους ηλικίας περίπου 175 εκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα έως 37 εκατομμύρια χρόνια.
Εκεί, που μια λωρίδα γης χωρίζει το Κρητικό από το Λιβυκό Πέλαγος, σημερινή ονομασία νότιο Κρητικό. Περιοχή ιδανική για serf.
Μία επίσκεψη στο Βάι, με το μοναδικό φοινικόδασος επιβάλλεται. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα οικοσυστήματα παγκοσμίως και το μοναδικό στην Ευρώπη με το είδος του φοίνικα Phoenix theophrasti.
Νότια του Βάι, βρίσκονται οι αμμοθίνες της Ψιλής Άμμου όπου παρατηρούνται παράκτιες αιολικές αμμώδεις αποθέσεις.
Και δημιουργούν μικρού ύψους αμμόλοφους που εκτείνονται σε ολόκληρη την παράκτια ζώνη της παραλίας. Όπως στις παραλίες του Κουρεμένου και της Χιώνας.
Οι ταβέρνες της Χιώνας είναι πασίγνωστες για τα θαλασσινά τους. Όπως αυτή του Κώστα η “Χιώνα” με το εκπληκτικό ριζότο με μελάνι σουπιάς και τους Κρητικούς μεζέδες.
Και όλα αυτά στην άκρη της θάλασσας με θέα απίστευτη. Και με παρέα ένα κορμοράνο, που έφτασε σχεδόν δίπλα στο τραπέζι μας.
Η περιοχή της Σητείας βρίσκεται στο σταυροδρόμι της μετανάστευσης των πουλιών από την Ευρώπη, Ασία.
Σπήλαια
Πάνω από 300 σπήλαια έχουν καταγραφεί στο Γεωπάρκο. Και από αυτά έχουν εξερευνηθεί και χαρτογραφηθεί τα 160 με το σύνολο των υπόγειων διαδρομών να ξεπερνά τα 12.000 μέτρα.
Τα σπήλαια της περιοχής δεν έχουν αξιοποιηθεί τουριστικά. Η πρόσβαση τους απαγορεύεται από την Αρχαιολογική νομοθεσία.
Το γεγονός αυτό, όχι μόνο δεν τους στερεί, αλλά αντιθέτως μεγιστοποιεί την απόλαυση της περιήγησης. Καθώς ο επισκέπτης μπαίνει σε ένα τέτοιο “απείραχτο” περιβάλλον, βιώνει τη μαγεία και το δέος της εξερεύνησης και της ανακάλυψης.
Στο χωριό Καρύδι, στο παλιό δημοτικό σχολείο του χωριού φιλοξενείται το Κέντρο Ενημέρωσης που είναι αφιερωμένο στην Σπηλαιολογική έρευνα. Εκεί θα μάθεις τα πάντα για τον σπηλαιολογικό πλούτο της περιοχής.
Στο Καρύδι, θα απολαύσεις και την θέα στο χωριό στο καφενείο του Φωτεινάκη. Παρέα με μία δροσερή ρακή.
Στην αγκαλιά της φύσης στο φαράγγι του Ρίχτη
Αξίζει για τον καταρράκτη του, περίπου 20 μέτρων. Αλλά και για όσα συναντάς στην διαδρομή. Ποταμάκια, νερόμυλους, ξύλινα γεφυράκια, σκάλες, πλατάνια, καρυδιές, φοίνικες, λουλούδια.
Δεν είναι τυχαίο ότι το 2014 κέρδισε το 1ο Βραβείο Αριστείας (Certificate of Excellence) από το Tripadvisor.
Αρχίζει έξω από το χωριό Μουλιανά. Με μήκος περίπου τριών χιλιομέτρων καταλήγει στην…καθηλωτική παραλία του Ρίχτη, στο Κρητικό Πέλαγος. Παραλία με βότσαλα, εντυπωσιακή που σε μαγνητίζει.
Στην είσοδο της διαδρομής, βρίσκεται μονότοξο γεφύρι του Λαχανά, που διατηρείται σε άριστη κατάσταση, του 19ου αιώνα. Η κατασκευή του εξυπηρετούσε την παλαιότερη οδική πρόσβαση των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής με την πόλη της Σητείας.
Μέλι με ελαιόλαδο
Η Σητεία, όπως και όλη η Κρήτη είναι ευλογημένος τόπος. Αλλά το ότι θα δοκίμαζα μέλι με ελαιόλαδο, ομολογώ ότι είναι κάτι που ξεπερνάει την φαντασία μου.
Το Melaion, συνδυάζει το κρητικό θυμαρίσιο μέλι με βότανα και έξτρα παρθένο ελαιόλαδο ΠΟΠ Σητείας, με τη μέθοδο της σφαιροποίησης.
Παρασκευάζεται από την οικογένεια Σαββιδάκη, στο μελισσοκομείο Si-mel, με παράδοση 40 ετών στη μελισσοκομία.
Η εταιρεία είναι εταίρος του Γεωπάρκου. Όπως και το τυροκομείο Κουβαράκη, που παράγει ξύγαλο -ένα καθαρά τοπικό σητειακό προϊόν με ονομασία προέλευσης- στάκα, γιαούρτι, τυροζούλι, ξυνομυζήθρα, βούτυρο στάκας. Και απίστευτα ρυζόγαλα -χωρίς να σε λιγώνουν- με κατσικίσιο γάλα.
Το Γεωπάρκο Σητείας υποστηρίζει μικρούς παραγωγούς, όπως το βραβευμένο λάδι “Ζάκρος”. Καθώς και το εμφιαλωμένο νερό της περιοχής το “Σητειακό” που έχει διακριθεί σε διεθνείς διαγωνισμούς για την ποιότητα του.
Η πόλη της Σητείας
Η πόλη της Σητείας, δεν είναι απλά το ιδανικό ορμητήριο για να εξερευνήσεις την περιοχή.
Έχει την δική της διαφορετική γοητεία, χαλαρούς ρυθμούς και διατηρεί ακόμη πολλά γραφικά στοιχεία.
Η πατρίδα του Βιτσέντζου Κορνάρου, του “πατέρα” του Ερωτόκριτου, είναι αμφιθεατρικά χτισμένη και το λιμάνι της σφύζει από ζωή.
Το σκηνικό αλλάζει παίρνοντας τον δρόμο για την Ανω πόλη. Όμορφα σοκάκια και παλιά σπίτια με λουλουδιασμένες αυλές, μέχρι να φτάσεις στο κάστρο της Καζάρμα.
Για τη διαμονή στην Σητεία υπάρχουν αρκετά ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια και επιλογές για όλα τα βαλάντια.
Οι περισσότερες μονάδες της -όμορφες και με άψογο προσωπικό- βρίσκονται στην παραλία της πόλης -σαν το Elysee Hotel, που μείναμε. Πράγμα που σημαίνει ότι καιρού θέλοντος με την θάλασσα στα πόδια σου, μία βουτιά την κάνεις.
Στο Λαογραφικό Μουσείο της πόλης παίρνεις μια ιδέα μιας άλλης εποχής. Ποικιλία εκθεμάτων για το πως ζούσαν οι άνθρωποι στην Σητεία, πριν από 100+ χρόνια.
Παραδοσιακές ενδυμασίες, υφαντά, αργαλειός, γεωργικά εργαλεία, μουσικά όργανα, τάξη σχολείου και διάφορα έπιπλα που θα συναντούσε κάποιος σε κλασικά Κρητικά σπίτια.
Το Λαογραφικό Μουσείο που στεγάζεται σε ένα κτήριο από τα τέλη του 19ου αιώνα, είναι δημιούργημα του Πολιτιστικού συλλόγου “Βιτσέντζος Κορνάρος”.
Στα συν της πόλης είναι η πεζοδρόμηση του παραλιακού μετώπου. Μία πόλη γεμάτη φοίνικες, ρακάδικα, ταβέρνες, μπαρ και ζαχαροπλαστεία. Όπως αυτό του Μητσακάκη, που το γαλακτομπούρεκο του -φημισμένο στην περιοχή- απογειώνει την γεύση.
Στην Κρήτη τρως πάντα καλά, αλλά στη Σητεία τρως καλύτερα. Κι αυτό το γνωρίζουν οι Κρητικοί.
Εάν “ο προορισμός, περνάει από το στομάχι”, η Σητεία είναι ο ιδανικός προορισμός.
Στις ταβέρνες της, οι χοχλιοί (αγαπημένο μου πιάτο) ήταν σε διαρκή ανταγωνισμό.
Στο Οινωδείο της οικογένειας Γαρεφαλάκη, “παίζεις” με τις γεύσεις, την κρητική μουσική και την ατμόσφαιρα.
Μέχρι και ο ντάκος είναι δική τους παρασκευής, μου λέει ο Αλέξανδρος Γαρεφαλάκης.
Άλλες ταβέρνες που θα φας καλά στην Σητεία είναι το Τζιβαέρι και το Ζιαφέτη, με παραδοσιακά πιάτα.
Και αν θέλεις να δοκιμάσεις κάτι διαφορετικό στην πιτσαρία Sitia beach. Όχι ότι δεν θα βρεις παραδοσιακά κρητικά πιάτα, αλλά η πίτσα της με ρόκα και συνοδεία ρακής, εκεί στην άκρη της παραλίας, είναι απόλαυση.
H επίσκεψη στο Γεωπάρκο Σητείας πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Πράξης με τίτλο «ΓΕΩΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΝΗΣΙΩΤΙΚΑ ΓΕΩΠΑΡΚΑ – GEOTOURISM IN INSULAR GEOPARKS»-«GEO-IN» που υλοποιείται από το Α.Κ.Ο.Μ.Μ. Ψηλορείτης Αναπτυξιακή Α.Ε. Ο.Τ.Α. σε συνεργασία με τον Δήμο Σητείας, το Πανεπιστήμιο Κρήτης/ Μ.Φ.Ι.Κ., το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, την Αναπτυξιακή Εταιρία Κοινοτήτων Περιοχής Τροόδους ΛΤΔ και το Τμήμα Δασών του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος Κύπρου και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΤΠΑ) και εθνικούς πόρους της Ελλάδας και της Κύπρου στο πλαίσιο του Προγράμματος Συνεργασίας INTERREG V-A Ελλάδα-Κύπρος 2014-2020.
