Στην «πλώρη» του νησιού λέγεται πως βρήκαν καταφύγιο οι Ετεοκρήτες, οι «αληθινοί» Κρήτες -το ζωντανό DNA του φιλειρηνικού μινωικού πολιτισμού-, όταν το κατέκτησαν οι πολεμοχαρείς Δωριείς δια πυρός και σιδήρου. Στη Σητεία και τα χωριά της, το ζητούμενο είναι η χαρά του έρωτα και η απόλαυση της ζωής, μακριά από όπλα και «ζοριλίκια».
Oι Σητειακοί είναι οι πιο κεφάτοι και φιλόξενοι κάτοικοι του νησιού. Πρώτοι στο φαγητό και το ποτό, πρώτοι στο χορό και το τραγούδι, πρώτοι στην «τρέλα» και τα χωρατά.
Αν, μάλιστα, γίνετε στόχος πειραγμάτων από την πλευρά τους, δεν θα σας αφήσουν εύκολα σε χλωρό κλαρί (και βάζω στοίχημα πως δεν θα μπορέσετε να τους κρατήσετε κακία, όταν θα δείτε αυτή την έκφραση σκανδαλιάρικου παιδιού στο πρόσωπό τους).
Θεωρούνται από τους ανθρωπολόγους ως οι γνήσιοι απόγονοι των Μινωιτών, οι οποίοι, κατατρομαγμένοι από τα φουσάτα των πιο μεγαλόσωμων και καλύτερα εξοπλισμένων Δωριέων, βρήκαν καταφύγιο στην πιο απομακρυσμένη γωνιά του νησιού. Όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά τους θα τα προσέξετε πριν ακόμα φτάσετε στην πόλη, αν κάνετε μια στάση σε κάποιο από τα πανέμορφα βόρεια χωριά της επαρχίας.
Μια γνωριμία με τη Λάστρο, την Τουρλωτή (τι μούσμουλα είναι αυτά!), τη Μυρσίνη, τη Σφάκα, τα Μουλιανά, θα σας αποκαλύψει μια άλλη μερακλίδικη πλευρά του χαρακτήρα τους: τη νοικοκυροσύνη τους και την αγάπη για την καθαριότητα.
Αν κάνετε μια παράκαμψη προς το Μόχλος, θα γνωρίσετε και τη σητειακή κουζίνα σε κάποια από τις καλές ταβέρνες στο γραφικό λιμανάκι. Το νησάκι απέναντι είναι ο πρώτος από τους πολλούς και σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους που βρίσκονται σκόρπιοι σε ολόκληρη την επαρχία Σητείας.
Η ΣΗΤΕΙΑ
Πολύ κοντά στη σημερινή τοποθεσία έχουν βρεθεί ίχνη νεολιθικών αλλά και μεταγενέστερων, μινωικών εγκαταστάσεων. Πολύ λογικό, αν λάβουμε υπόψη μας την αίσθηση καταφύγιου που αποπνέει ο ήρεμος όρμος, γύρω από τον οποίο απλώνεται αμφιθεατρικά η σύγχρονη πόλη.
Δυστυχώς, η αίσθηση αυτή αποδείχθηκε απατηλή, καθώς δεν απέτρεψε αρχικά τους Γενοβέζους και εν συνεχεία τους Βενετούς από το να την καταλάβουν. «Ζήλεψε» και ο εγκέλαδος και την κατέστρεψε το 1508, ήρθε ο Μπαρμπαρόσα και τη λεηλάτησε το 1538 και ό,τι απέμεινε το γκρέμισαν συθέμελα οι Τούρκοι το 1651 έπειτα από 3 χρόνια πολιορκίας. Ευτυχώς, κάπου μεταξύ Μπαρμπαρόσα και Τούρκων είχε προλάβει να γεννηθεί και να εργαστεί στη Σητεία το πιο άξιο τέκνο της, ο Βιτσέντζος Κορνάρος, ποιητής του Ερωτόκριτου, του εμβληματικού αυτού έργου που σημάδεψε την κρητική λογοτεχνία.
Οι Στειακοί (έτσι τους αποκαλούν στην Κρήτη) τιμώντας τον πρόγονό τους έχουν καθιερώσει πολιτιστικές εκδηλώσεις με το όνομα Κορνάρεια, οι οποίες δίνουν το δικό τους τόνο στη ζωή της πόλης κάθε καλοκαίρι με «βάση» τους την Καζάρμα -το ενετικό κάστρο που «εποπτεύει» το λιμάνι. Όμως, νομίζω ότι ο Κορνάρος «χαίρεται» ακόμα περισσότερο βλέποντας τους πατριώτες του να ρουφούν αχόρταγα το νάμα του έρωτα, που ο ίδιος εξύμνησε με έναν τρόπο ανυπέρβλητο. Κάτι άλλο που ρουφούν αχόρταγα οι Στειακοί είναι το κρασί και η ρακή στα ταβερνάκια και τα μεζεδοπωλεία στην όμορφη παραλία της πόλης, η οποία προσφέρεται για ρομαντικούς περιπάτους.
ΠΟΛΟΙ ΕΛΞΗΣ
Tα «highlights» της επαρχίας, οι κυριότεροι λόγοι για τους οποίους έρχονται εδώ οι επισκέπτες, εντοπίζονται ανατολικά της πόλης. Το πρώτο αξιοθέατο που θα συναντήσετε είναι η ιστορική μονή Τοπλού (15ος αιώνας). Το εντυπωσιακό μοναστήρι θυμίζει φρούριο.
Οι καλόγεροι αναγκάστηκαν να ορθώσουν έναν παχύ πέτρινο τοίχο ύψους 10 μ., προκειμένου να αναχαιτίσουν τις επιθέσεις που δέχονταν κατά καιρούς. Παρά την οχύρωσή της, η μονή λεηλατήθηκε δυο φορές, μία το 1530 από τους Ιππότες της Μάλτας και μια δεύτερη, το 1646 από τους Τούρκους, οι οποίοι κατέστρεψαν μεγάλο μέρος των κειμηλίων της. Όσα απέμειναν κοσμούν το μικρό αλλά εντυπωσιακό μουσείο που βρίσκεται μέσα στα «τείχη». Εκτεταμένες εργασίες συντήρησης έχουν πλέον καταστήσει το μοναστήρι απολύτως «λειτουργικό» και επισκέψιμο.
Λίγα χιλιόμετρα πιο μακριά, συναντάται μια από τις πιο διάσημες παραλίες της Κρήτης, το Βάι, με το εντυπωσιακό φοινικόδασος που θρυλείται ότι δημιουργήθηκε από τα κουκούτσια των χουρμάδων που πέταξαν εδώ είτε πειρατές είτε Αιγύπτιοι στρατιώτες του Πτολεμαίου κατά τα Ρωμαϊκά χρόνια.
Η παραλία είναι υπερβολικά πολυσύχναστη και, αν θέλετε να ευχαριστηθείτε το μπάνιο σας, θα πρότεινα να ακολουθήσετε το μονοπάτι που «καβαλά» το βράχο στα νότια και οδηγεί σε έναν υπέροχο (και πιο ήσυχο) αμμουδερό κολπίσκο.
Ακόμα καλύτερα, πάρτε το αυτοκίνητό σας, κατευθυνθείτε βόρεια προς το ακρωτήρι Σίδερος και αναζητήστε την περιοχή Ερημούπολη με τις υπέροχες παραλίες της. Επίσης, θα έχετε την ευκαιρία να επισκεφθείτε και τα ερείπια της Ιτάνου, μιας σημαντικής αρχαίας πόλης, που πιθανολογείται ότι ιδρύθηκε από Φοίνικες.
ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΝΟΤΙΑ
Ο επόμενος «στόχος» σας θα είναι λογικά το Μινωικό Ανάκτορο της Ζάκρου, το τρίτο πιο σημαντικό μετά τα αντίστοιχα της Κνωσσού και της Φαιστού.
Προτού ακόμη φτάσετε εκεί και ενώ κατηφορίζετε ήδη προς το νότο, καλό είναι να κάνετε μια στάση στο Παλαίκαστρο και συγκεκριμένα στον αρχαιολογικό χώρο του Ρουσσόλακκου, όπου έχουν ανακαλυφθεί τα ερείπια της μεγαλύτερης μινωικής πόλης μετά την Κνωσσό. Εικάζεται ότι αυτή ήταν η αρχαία Δραγμός και κάλυπτε επιφάνεια περίπου 300 στρεμμάτων. Αν έχετε κουραστεί με… τόσα αρχαία, υπάρχει ένας διαφορετικός αλλά εξίσου σημαντικός λόγος για να εντάξετε το όμορφο Παλαίκαστρο στο πρόγραμμα.
Στη Χιώνα, την εντυπωσιακή παραλία του, θα βρείτε τις καλύτερες ψαροταβέρνες του νησιού. Με ανακτημένες τις δυνάμεις θα συνεχίσετε νότια για τη Ζάκρο. Στη διαδρομή θα συναντήσετε μερικά μικρά αλλά πολύ γραφικά χωριά μέχρι να φτάσετε στο κεφαλοχώρι της περιοχής, την Άνω Ζάκρο.
Το ανάκτορο δεν βρίσκεται εδώ, αλλά στην Κάτω Ζάκρο. Στα μισά περίπου της διαδρομής που ενώνει τα δύο «συνεπώνυμα» χωριά θα δείτε την «είσοδο» του Φαραγγιού των Νεκρών, το οποίο στην «έξοδό» του συναντά τον αρχαιολογικό χώρο και την παραλία. Αν σας κρατάνε τα πόδια σας και τα πνευμόνια σας, διασχίστε το, ειδάλλως… ας είναι καλά τα τροχοφόρα. Μια περιφερειακή διαδρομή σάς βγάζει ακριβώς στον όμορφο κολπίσκο και το μεγαλοπρεπές ανάκτορο.
ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΤΟ ΚΑΡΠΑΘΙΟ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΟ ΛΙΒΥΚΟ
Προτείνω να συνεχίσετε τη διαδρομή σας ακόμα πιο νότια και να γνωρίσετε μια από τις πιο άγνωστες και άγριες γωνιές της Κρήτης, το νοτιοανατολικό κομμάτι της.
Τηλεγραφικά, αναφέρω: Επιστρέψτε στην Άνω Ζάκρο και στρίψτε αριστερά με κατεύθυνση τον Ξερόκαμπο. Θα περάσετε δίπλα από άγρια φαράγγια. Ο δρόμος σε κάποια σημεία είναι χωμάτινος αλλά βατός. Ο Ξερόκαμπος είναι ένα από τα τελευταία παρθένα μέρη του νησιού, με τρεις υπέροχες όσο και ήσυχες παραλίες. Έπειτα, ανηφορίστε προς το οροπέδιο της Ζήρου και κρατήστε για πάντα στο μυαλό και την καρδιά σας την εικόνα ενός αυθεντικού κρητικού χωριού, του Χαμαίτουλου. Ο δρόμος με τις αλλεπάλληλες φουρκέτες που σχίζουν το φαλακρό τοπίο προσφέρεται… για κατανάλωση δραμαμίνης
Στο οροπέδιο, επισκεφθείτε το μεσαιωνικό χωριό Βόιλα και την καλοδιατηρημένη βενετσιάνικη βίλα στην Ετιά. Μόλις βγείτε στο νότιο οδικό άξονα που ενώνει Σητεία και Ιεράπετρα, στρίψτε αριστερά με κατεύθυνση την Ιεράπετρα.
Μερικά χιλιόμετρα παρακάτω, στρίψτε ξανά αριστερά όπου δείτε πινακίδα «Γούδουρας» ή «Μονή Καψά». Το ιστορικό μοναστήρι περιβάλλεται από ένα τοπίο που θυμίζει «σπαγγέτι γουέστερν».
Ξανά πίσω στον κεντρικό δρόμο, ξανά στροφή προς Ιεράπετρα, επόμενη στάση στον τουριστικά ανεπτυγμένο Μακρύ Γιαλό, από το γραφικό λιμανάκι του οποίου μπορείτε να πάρετε καραβάκι για το ακατοίκητο Κουφονήσι (ή Λεύκη). Το συγκεκριμένο αποκαλείται και «Δήλος του Λιβυκού», γιατί στη σιωπηλή γη του έρημου νησιού βρέθηκαν ερείπια αρχαίου θεάτρου, που είχε χωρητικότητα 1.200 θέσεων. Ήταν τρελοί αυτοί οι αρχαίοι! Έπαιρναν τις βαρκούλες τους και διέσχιζαν 3,5 μίλια στο Λιβυκό Πέλαγος για να δουν μια παράσταση! Τέλος πάντων, αυτό το άγονο νησάκι ήταν πολύ σημαντικό και για έναν ακόμη λόγο. Εκεί παραγόταν η πορφύρα, το «βασιλικό» χρώμα της εποχής. Το χρώμα το έπαιρναν από ειδικά όστρακα (γαστερόποδα Murex trunculus), τα οποία «καλλιεργούσαν» σε καλάθια μέσα στη θάλασσα. Η διαδικασία συνιστούσε μεγίστη ταλαιπωρία! Κάθε όστρακο έδινε μία μόνο σταγόνα βαφής και απαιτούνταν 60.000 όστρακα για μόλις μισό κιλό βαφής! Το είπαμε, ήταν τρελοί αυτοί οι αρχαίοι! Αλλά και οι σύγχρονοι Κρητικοί δεν πάνε πίσω σε κουζουλάδα, γεγονός που θα διαπιστώσετε ουκ ολίγες φορές κατά τη διάρκεια του οδοιπορικού σας.
