Με 771 κατοίκους το 2001, η Μεγάλη Βρύση αποτελεί χωριό του Δήμου Γόρτυνας του νομού Ηρακλείου, στα 3 χλμ. ανατολικά της έδρας του Δήμου και βρίσκεται στην επαρχία Μονοφατσίου, σε υψόμετρο 620 μέτρων. Η θέση της είναι αμφιθεατρικά στη βόρεια πλευρά του λεκανοπεδίου. Απέχει από το Ηράκλειο 31,2 χιλιόμετρα. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την ελαιοκομία και με την αμπελοκαλλιέργεια, όπως επίσης με την κτηνοτροφία και με την ορνιθοτροφία.
Στον οικισμό βρίσκονται οι εκκλησίες του Τιμίου Σταυρού,της Παναγίας Αλμυρής (Ανάληψη του Σωτήρα και της Γέννησής Παναγίας), των ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης, της Αγίας Άννας, της Ζωοδόχου Πηγής, του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Νεκταρίου,της Αγίας Αναστασίας και του Αγίου Χαραλάμπου
Η εκκλησία της Παναγίας της Αλμυρής κτίστηκε τους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους κατά τον ερχομό στην Κρήτη του Αποστόλου Παύλου. Όταν βρέθηκε ναυαγός στα νότια παράλια της Κρήτης, άρχισε να διδάσκει τον Χριστιανισμό και είχε ως τόπο διαμονής και κεντρικό σημείο διδασκαλίας του τον χώρο που είναι χτισμένη η εκκλησία. Η διαμονή του και όλη η παρουσία του προκάλεσε την οργή του άρχοντα της Φαιστού, ο οποίος στέλνοντας τον γιο του κι επειδή ήθελε να απαλλαγεί από αυτόν του έθεσε όρο να χτυπήσει το ραβδί του και να βγει αλμυρό νερό. Έτσι κι έγινε, ο απόστολο Παύλος χτύπησε με το ραβδί του και βγήκε αλμυρό νερό . Τότε ο γιος του άρχοντα συγκλονισμένος από το συμβάν όπως και οι περίοικοι έζησε το υπόλοιπο της ζωής του σε μια σπηλιά ως ασκητής στο σημερινό εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής. Γύρω από την αλμυρή πηγή ο άρχοντας έκτισε την εκκλησία. Στην πηγή σήμερα βρίσκεται ένα πηγάδι, όπου κατά την διάρκεια της θείας λειτουργίας την ημέρα την Αναλήψεως, ημέρα που γιορτάζει η ιερά αυτή μονή, εμφανίζεται αγίασμα.
Μια άλλη εκκλησία, βυζαντινή, είναι της Αγίας Αναστασίας. Λέγεται ότι σε κάποιο σημείο της εκκλησίας έτρεχε αγιασμένο νερό, που όπως λέγεται όταν περνούσαν οι Τούρκοι σταματούσε να τρέχει. Επίσης υπάρχει η εκκλησία των Αγίων Δέκα Λέγεται ότι μια γυναίκα, είδε στο όνειρο της την ακριβή θέση που κτίστηκε η εκκλησία. Όταν άρχισαν να σκάβουν βρήκαν δυο τάφους Αγίων. Ο καθεδρικός ναός της Μεγάλης Βρύσης είναι η πιο παλιά εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου, που λέγεται ότι όποιος κλέφτης περνούσε από εκεί ακινητοποιούνταν μέχρι το πρωί, που τον έβλεπε ο κόσμος.
Από τη Μεγάλη Βρύση κατάγεται ο Π. Θεοδουλάκης, που ίδρυσε το Πανάνειο Νοσοκομείο στο Ηράκλειο το 1895. Στη Μάχη της Κρήτης πήραν μέρος πολλοί κάτοικοι του χωρίου με επικεφαλής τον Ιωάννη Μπαντουβά.
Στο χωριό βρίσκεται αιολικό πάρκο, το οποίο παράγει ρεύμα ισχύος 5 ΜW. Λειτουργούν νηπιαγωγείο και Δημοτικό Σχολείο. Στην κοινότητα της Μεγάλης Βρύσης ανήκει ο οικισμός Πρεβελιανά και Βωρού που σήμερα είναι ακατοίκητος. Στην περιοχή αυτή έγινε η εκπαίδευση των ανδρών της Ά ΕΟΚΑ το 1950. Παλαιότερες οικογένειες είναι οι Δεσδενάκηδες,οι Αντωνακάκηδες, οι Αθανασάκηδες, οι Αναγνωστάκηδες, οι Δασκαλάκηδες και οι Παπαδάκηδες.
Στο Δημοτικό διαμέρισμα του χωριού, που συστάθηκε με το Σχέδιο Καποδίστριας, υπήχθησαν και τα Πρεβελιανά, κτισμένα σε υψόμετρο 580 μ. και με 191 κατοίκους το 2001. Είναι παραδοσιακός οικισμός και αυτό διατηρείται στα σπίτια, που φαίνονται από τον κεντρικό δρόμο.
Το χωριό οφείλει την ονομασία του στη βρύση που βρίσκεται στο κέντρο του, η οποία άλλοτε ήταν πράγματι μεγάλη και παρείχε άφθονο νερό. Αναφέρεται στην επαρχία Μονοφατσίου κατά τις ενετικές απογραφές του 1577, από τον Καστροφύλακα το 1583 με 71 κατοίκους και από το Βασιλικάτα το 1630. Επίσης , αναφέρεται και στην τούρκικη απογραφή του 1671 με 47 χαράτσα, ενώ με βάση την αιγυπτιακή απογραφή του 1834 αριθμούσε 27 οικογένειες. Το 1881 και το 1900 αποτελεί έδρα ομώνυμου Δήμου με 240 κατοίκους και με 307 άτομα αντίστοιχα. Από το 1928 ως το 1998, οπότε εντάχθηκε στο Δήμο Αγίας Βαρβάρας, αποτέλεσε κοινότητα. Στις προαναφερθείσες απογραφές από το1834 και μετά αναφέρονται και τα Πρεβελιανά. Στην απογραφή του 1834 τα βρίσκουμε Περβελιανά, κάτι που διορθώνει ο Χουρμούζης Βυζάντιος, το 1842 , οπότε τα αναφέρει με το σημερινό όνομα. Το όνομα του μικρού οικισμού προέρχεται από το επίθετο των πρώτων οικιστών του, που ήταν Πρέβελης.
Το 1898 βρέθηκε ενα ειδώλιο 0.80 ύψος που παριστάνει αντρα και ανήκει στην μεσομινωική περίοδο . Επισης υπάρχουν φρούρια βυζαντινής εποχής, ενω εχουν βρεθεί τάφοι στην τοποθεσία Κάβαλος και Πυργος. Η πρώτη όμως αναφορά του χωρίου γίνεται στην απογραφή του Καστροφύλακα του 1583 σαν Hegeli Vrissi με 91 κατοίκους. Παλαιότερα ήταν δήμος.
Οι χριστιανοί κάτοικοι επι τουρκοκρατίας συγκατοικούσαν μαζί με τουσ Τούρκους. Συγκεκριμένα υπήρχαν δυο Τουρκικές οικογένειες που όταν έφυγαν έδωσαν την περιουσία τους στους πρόσφυγες.
Στην τοποθεσία Πέρα Αμπέλια η παράδοση αναφέρει ότι υπήρχε ενα μεγάλο φίδι, στοιχειό, που ορμούσε και προκαλούσε τρόμο στους περαστικούς. Λέγεται ακόμη ότι μέσα στο χωριό υπηρχε ενας βατος και καθε φορα που οι Τούρκοι πήγαιναν να λεηλατησουν το χωριο, ακουγονταν από εκεί μια φωνή που προειδοποιούσε τους κατοικους
