«άμε, διάολε στ’ Αξέντι» - του Αντώνη Σανουδάκη-Σανουδου

Του Αντώνη Σανουδάκη-Σανουδου Δρ. Παν/μίου, συγγραφέα

Φωτογραφιες - Αντώνης Γενναράκης

Η περιγραφή του τόπου με επίκεντρο τον γνωστό «ανθρωπόλιθο» ύψος 708 μ., από όπου αρχίζει η κοιλάδα του Αξέντι και προσδιορίζονται τα γύρω σημεία, όπως ο βράχος του Προφήτη Ηλία (γεωμετρικό κέντρο ή φάλι της Κρήτης) ο Κούλες, η Μέλισσα, η Πάννονα, οι Αμάδες του Διγενή.Το Λαγκάδι όμως του Αξέντι εξακολουθεί να είναι ένας άγνωστος επίγειος Παράδεισος, όπως είχε αποκαλέσει την ευρύτερη περιοχή του Αγ. Θωμά το 1864 ο Άγγλος περιηγητής Eduard Lear. 

Το Αξέντι κατά τα χρόνια της Ενετοκρατίας το έτος 1732 άνηκε στη Μονή Παλιανής ως ιπποτικό φέουδο των αδελφών Πέτρου και Μάρκου Venieri.

Ο ομαδικός εξισλαμισμός του πρέπει να έγινε μετά την πρώτη επανάσταση στην Κρήτη το 1740 με τους φοβερούς «Καστρινούς» Γενιτσάρους του που προκαλούσαν τον τρόμο σε όλη την Κρήτη, εξ ου και η έκφραση «άμε, διάολε στ’ Αξέντι», που είναι όμως ένας ευλογημένος τόπος. 

Εκείνη την περίοδο όλο το χωριό αλλαξοπίστησε προκειμένου να μη χάσουν οι κάτοικοί του τα προνόμια τους και προσχώρησε στον Ισλαμισμό.   και να γλιτώσουν το επαχθές τούρκικο χαράτσι. Στην πορεία του χρόνου οι κάτοικοι του Αξεντίου μετατράπηκαν στους πιο άγριους γενίτσαρους όλης της κεντρικής Κρήτης και στο άκουσμα του χωριού όλοι έτρεμαν, ενώ το όνομα Αξέντι συνδέθηκε με τη σκληρότητα και το μίσος.

Το χωριό έχασε εντελώς το χριστιανικό χαρακτήρα του και ο ναός του Αγίου Πνεύματος γλίτωσε μάλλον επειδή άλλαξε χρήση και μετατράπηκε σε τζαμί. Λίγο βορειότερα του ναού υπάρχουν τα ερείπια ενός δεύτερου ναού που σώζονται μονάχα οι βάσεις του σήμερα που μαρτυρούν την ύπαρξή του. Ο ναός δε στέκει πια μα το όνομά του διασώθηκε και ακόμα οι ντόπιοι τον ξέρουν σαν Άη-Γιάννη.

Κείμενα - Χριστόφορος Χειλαδάκης
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ