Οι Κουρούτες είναι χωριό της πρώην επαρχίας Αμαρίου. Είναι χτισμένο στους νοτιοδυτικούς πρόποδες του Ψηλορείτη, σε υψόμετρο 510 περ. μέτρων και απέχει 50 περίπου χλμ από το Ρέθυμνο. Σήμερα αριθμεί περί τους 80 κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Το χωριό πήρε την ονομασία του από την παραφθορά του ονόματος Κουρήτες, οι οποίοι ήταν οι μυθικοί κάτοικοι της Ίδης που προστάτευσαν τον νεογέννητο Δία από την παιδοκτόνο μανία του πατέρα του Κρόνου, χορεύοντας πολεμικό χορό και χτυπώντας τα όπλα τους, για να μην ακουστούν τα κλάματα του βρέφους. Ο τόπος όπου φέρεται να κατοικούσαν οι μυθικοί ήρωες ήταν η ευρύτερη περιοχή του Αμαρίου, την οποία αρχαίες πηγές αναφέρουν με την ονομασία “Αμαρία και Κουρητία Γη”. Οι σημερινοί κάτοικοι, λοιπόν, μπορούν να υπερηφανεύονται ότι είναι απόγονοι εκείνων των μακρινών ημίθεων!Απτή απόδειξη ότι αρχαίοι πρόγονοι πρωτοκατοίκησαν το χωριό δίνουν τα ερείπια υστερομινωικού (;) ή, ίσως, ρωμαϊκού οικισμού λίγα μέτρα πιο ψηλά από το σημερινό χωριό, στην περιοχή “Αμυγδαλές”.
Ο οικισμός αυτός, που πιθανό να έφερε το όνομα “Κουρήτες”, δεν εντοπίζεται με ακρίβεια σε κάποια χρονική περίοδο, καθώς δεν έχει γίνει καμία συστηματική ανασκαφή μέχρι σήμερα, εκτός από τις αρχές του 20ου αιώνα, οπότε αρχαιολόγοι του Μουσείου Ηρακλείου επισκέφθηκαν τα ερείπια και ανακάλυψαν την ύπαρξη σπιτιών, τάφων, εργαστηρίων και καμινιών, τα οποία παρέχουν ενδείξεις οργανωμένου κοινωνικού σχηματισμού. Ο οικισμός εκείνος καταστράφηκε -άγνωστο πότε- από κατολίσθηση τεράστιων βράχων από τις πλαγιές του Ψηλορείτη, οι οποίοι στέκονται ακόμη επιβλητικοί σε διάφορα σημεία γύρω από το χωριό αλλά και μέσα σε αυτό (ο βράχος του κοιμητηριακού ναού του Αγ. Αντωνίου).
Δυστυχώς, οι έρευνες δεν συνεχίστηκαν ποτέ και έτσι δεν έχουμε περισσότερα στοιχεία στη διάθεσή μας για τους αρχαίους εκείνους “Κουρουθιανούς”. Αξιοσημείωτο πάντως είναι ότι οι σημερινοί Κουρουθιανοί γνωρίζουν καλά από γενιά σε γενιά την ύπαρξη των αρχαίων κατοίκων και την τύχη τους, και αναφέρονται σε κείνους με τις εκφράσεις “οι παλαιοί αθρώποι” και “οι αρχαίοι μας”, χαρακτηριστικό πόσο συγκινητικά στέρεη έχουν τη συνείδηση της ιστορικής συνέχειας.
Το σημερινό χωριό είναι χτισμένο σε δύο συνοικίες, το Πανωχώρι και το Κατωχώρι, με επίκεντρο της ζωής του τη δεύτερη. Ο λόγος αυτού του χωρισμού ήταν η ύπαρξη μουσουλμανικών οικογενειών κατά τους περασμένους αιώνες στο χωριό, που κατοικούσαν στο Πανωχώρι, ενώ οι χριστιανοί κατοικούσαν στο Κατωχώρι. Γνωστό, άλλωστε, είναι ότι στην Αμπαδιά (νότια επαρχία Αμαρίου) κατοικούσαν οι σκληρότεροι Τούρκοι της Κρήτης, οι Γενίτσαροι. Στις Κουρούτες έχουν αφήσει μέχρι σήμερα τα ίχνη τους, αφού σώζονται σε παλιά σπίτια του Πανωχωριού αραβικές επιγραφές και σύμβολα. Επίσης, και τοποθεσίες του χωριού φέρουν ακόμη και σήμερα τουρκικές ονομασίες: “τσ’ Εμινές η γ-ελέ”, “του ‘Σαΐνη (Χουσεΐνη) τ’ αλώνι” και τα “Μεζάρια”, τα οποία υποδηλώνουν την ύπαρξη μουσουλμανικού νεκροταφείου στην είσοδο του χωριού, έξω από το Πανωχώρι.
Οι παλιότερες οικογένειες του χωριού είναι οι Πλατύρραχοι, οι Καπελώνηδες, οι Στεφανάκηδες, οι Κατσούγκρηδες και, μεταγενέστερα, οι Σαρρήδες, οι Κλημαθιανοί, οι Ριζικιανοί, οι Μουρτζανοί, οι Βοσκάκηδες, οι Λαντζούρηδες, οι Νουκάκηδες κ.α.
Οι Κουρουθιανοί διακρίθηκαν σε όλους τους αγώνες του τόπου για την ελευθερία. Έλαβαν ενεργά μέρος στις Επαναστάσεις του 19ου αιώνα κατά των Οθωμανών, επανδρώνοντας κυρίως επαναστατικές ομάδες αλλά και υπό το δικό τους οπλαρχηγό, όπως μαρτυρείται από διάφορες έγγραφες πηγές της εποχής, ο οποίος ονομαζόταν “Μανώλης ο Κουρουθιανός”, πιθανώς από την οικογένεια των Πλατυρράχων. Μεταγενέστερα, συμμετείχαν αρκετοί στη Μικρασιατική εκστρατεία, όπου έγιναν μάρτυρες και της τραγικής της έκβασης. Και στην Κατοχή οι Κουρουθιανοί διακρίθηκαν για την αντιστασιακή τους δράση, καθώς, εκτός από την αθρόα συμμετοχή αρκετών παλικαριών στο Αλβανικό Έπος, συμμετείχαν ενεργά, άντρες και γυναίκες, και στις αντάρτικες ομάδες του Ψηλορείτη.
Το χωριό στις μέρες μαςΔυστυχώς, στα νεώτερα χρόνια οι Κουρούτες ακολούθησαν την πορεία που ακολουθεί ολόκληρη η ελληνική ύπαιθρος και σιγά-σιγά, με την ενδομετανάστευση αλλά και -σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό- με τη μετανάστευση στο εξωτερικό, ο πληθυσμός συρρικνώθηκε και σήμερα το χωριό πασχίζει να κρατηθεί στη ζωή με τους πολλούς ηλικιωμένους κατοίκους και τους ελάχιστους νέους, που επιμένουν να ζουν και να εργάζονται σε αυτό.
Όμως, η ελπίδα δε χάνεται και όλοι οι Κουρουθιανοί, όπου γης, βάζουν τα δυνατά τους να κρατήσουν ζωντανή τη γενέτειρά τους, προσφέροντας ο καθένας ό,τι μπορεί. Θαυμαστό είναι ότι μόλις πριν πέντε χρόνια, και μετά από αγώνες και προσπάθειες πολλών ετών, εγκαινιάστηκε και λειτουργεί το πνευματικό κέντρο της ενορίας Κουρουτών, που βρίσκεται στο κέντρο του χωριού, δίπλα στην εκκλησία της Ανάληψης, και αποτελεί ένα χώρο πολλαπλών χρήσεων που στολίζει το χωριό και δημιουργεί προοπτικές αξιοποίησης και ανάπτυξης της περιοχής, εάν χρησιμοποιηθεί ανάλογα.
Οι όπου γης Κουρουθιανοί στηρίζουν με πάθος όλες τις πρωτοβουλίες και προσπάθειες που γίνονται για την αξιοποίηση και ανάδειξη του φυσικού και πολιτισμικού πλούτου των Κουρουτών, με προεξάρχουσα τη συμβολή του Συλλόγου των Κουρουθιανών της Αθήνας, που όλα τα χρόνια από την ίδρυσή του έχει πρωτοστατήσει στους κοινούς αγώνες και, εν πολλοίς, αναπληρώνει την -σπάνια για την επαρχία μας- έλλειψη πολιτιστικού συλλόγου στο χωριό.
του Βασίλη Χριστοδουλάκη
ΠΗΓΗ ΦΩΤ- http://kouroutes.webs.com/
