Του Αγίου Φανουρίου η λατρεία στο λαό της Κρήτης είναι ευρέως διαδεδομένη. Στην βοήθειά του καταφεύγουν όσοι επιζητούν την ανεύρεση αντικειμένου το οποίο έχουν χάσει. Σε μερικούς τόπους δε, θεωρείται και θεράπων Άγιος για διάφορες νόσους.
Γνωστό είναι το ΄΄ Άγιε Φανούριέ μου και φανέρωσέ μου το τάδε πράγμα ΄΄. Ή ΄΄ Άγιε Φανούριέ μου φανέρωσέ μου ότι σου ζητώ και να κάμω το Σάββατο τη πίττα να συχωρέσουν τη μάννα σου΄΄. Έτσι αν εισακουστεί η παράκληση και βρει αυτό που έχουν χάσει για τρία Σάββατα φτιάχνουν πίττα, την κόβουν κομμάτια, την πάνε στην εκκλησία να λειτουργηθεί και την διανέμουν στη γειτονιά, για να συγχωρέσουν τη μάννα του Αγίου, η οποία κατά την λαϊκή πίστη πέθανε αμαρτωλή.
Για την δοξασία αυτή, αναφέρει η παράδοση:
<< Η μάνα του Αγίου Φανουρίου δεν ήκανε καλό ποτέ τζη. Μόνο ένα κρομμυδόφυλλο ήδωσε μια βολά σ΄ένα διακονιάρη (ζητιάνο). Σαν απόθανε ήβραζε σ΄ένα καζάνι με πίσσα και ο Άγιος Φανούριος αρρώστησε. ΄΄Γιάντα η μάννα μου είναι κειά μέσα;΄΄ Ο Μιχαήλ Αρχάγγελος τ΄απηλοήθηκε. ΄΄Γιατί δεν ήκαμε ποτέ καλό. Να ρίξωμε το κρομμυδόφυλλο που ήδωκε και ανε τηνε σηκώσει να βγει απάνω θα σωθεί΄΄. Ερρίξανε το κρομμυδόφυλλο και η μάνα ντου βγήκε στα χείλια του καζανιού μαζί με τρεις άλλες γυναίκες που πιαστήκανε κι αυτές από το κρομμύδι, μα η μάννα ντου τως ε δίνει μια σπρωξά και πέφτουνε πάλι μέσα. Τότε σας λέει ο Αρχάγγελος: ΄΄ Θωρείς (βλέπεις) πως κ επαέ (εδώ) ακόμη είναι κακή΄΄. Τότεσας ο Άγιος Φανούριος ζήτησε μια χάρη: να μη πηγαίνουνε πράμα (τίποτα) γι΄αυτόν, μόνο για τη μάννα του για να λένε να τση συχωρέσει ο Θεός.
Γι αυτό οντέ θα χάσης πράμα μελετάς μια πίττα στη μάννα του Αγίου να βρεις εκειονά που΄χασες. Άγιε Φα;νούριε μου, να βρω εκειονά που΄χασα και να κάμω μια πίττα να συχωρέσουνε τη μάννα σου. Άμα το βρούμε κάνουμε μια πίττα με εννιά λογιώ υλικά και τηνε πάμε στην εκκλησία να λειτουργηθεί κι ύστερα τηνε μοιράζουμε στον κόσμο για να συχωρέσουνε τη μάννα ντου μπέλιτα (μπας και, ίσως) και πάει στον Παράδεισο>>.
Μία άλλη παράδοση λέει: << Του Αγίου Φανουρίου η μάννα ήτανε πόρνη και αυτός εθυσιάστηκε να τηνε σώσει και είπε να κάνουνε κουλούρι για να συχωρούν τη μάννα ντου που είχε την αμαρτία τση>>.
Υπάρχει μια εκκλησία του Αγίου Φανουρίου στη τοποθεσία Βαλσαμόνερο, παλιάς Μονής γνωστής και ως ΄΄Μοναστήρι του Αγίου Φανουρίου στο Βαλσαμόνερο΄΄ κοντά στα χωριά Βορίζα, Καμάρες, Ζαρός του νομού Ηρακλείου. Η φήμη της εκκλησίας αυτής είναι πολύ διαδεδομένη. Λέγεται ότι εκεί μαθήτευσε τα πρώτα του χρόνια ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος.
Στο πολύ παλιό τέμπλο της εκκλησίας υπάρχει φορητή εικόνα του Αγίου Φανουρίου πολύ παλιά και πολύ θαυματουργή. Μάλιστα, σε αυτή την εικόνα πηγαίνουν ακόμα και σήμερα οι ύποπτοι κλοπής ζώων και ξεμαρτηρούνται δηλ. παίρνουν φανερώνουν την αλήθεια και ορκίζονται για την αθωότητα τους. Η πίστη ότι ο Άγιος Φανούριος θα φανερώσει τον κλέφτη είναι βαθιά ριζωμένη ακόμα και σήμερα στη ψυχή του λαού, γιαυτό κανείς δεν τολμά να ορκιστεί ψέματα από τον φόβο της τιμωρίας.
Η παράδοση λέει: ΄΄ Μια βολά πήγανε δυο βοσκοί να ορκιστούνε. Ο γι’ ένας είχε φάει (κλέψει) τα’ αλλού τα ζα (ζώα) Πήγε να τονε βάλει στον όρκο. Την ώρα που παλάμισε (έβαλε την παλάμη του) στην εικόνα του Αγίου να πάρει τον όρκο λέει αυτός που ΄χε τα ζα: <<Άγιε Φανούριε κι αν τα’ φαε και δεν μου το πει να του δώσεις σημάδι>> Ο άλλος είχε στην εικόνα τη χέρα ντου. Την ώρα που’πε τη λέξι ΄΄σημάδι΄΄ άρχισε να τρέχει από τη μύτη ντου αίμα.
-Σκύλε κ’ ήφαες τα.
-Ήφαγα ντα κι άφησέ με.
Ντελόγο ( αμέσως) το αίμα εσταμάτησε.
Την ώρα που θα μπεις μέσα να προσκηνίσεις για να πάρεις τον όρκο, οντέ σιμώσεις (πλησιάσεις) σε πιάνει μια τρεμούλα και ντελόγο ομολογάς πως εσύ τα ‘κλεψες. Έρχονται και από το ΄΄Μυλοπόταμο΄΄ και ορκίζονται. <<Στον Άγιον Φανούριο θα σε βάλω στον όρκο>>. Ανέ σου κλέψουνε οζά και συ κακοφράσαι ( υποψιάζεσαι) ποιος σου τα πήρε και δεν θέλει να τονε καταγγείλω, θα πάω κι εγώ να του πάρω οζά για να ‘ρθει να μου το πει. Άμα τα σάσομαι (συμφωνήσομε) θα γενούμε συντέκνοι και κουμπάροι. Το δικαστήριο το ξέρει για τον Άγιο Φανούριο. Άμα πεις στο δικαστήριο πως: του’πα να πάμε στον Άγιο Φανούριο και δεν δέχτηκε, τοτεσας τονε δικάζει.
<<Ο Άγιος Φανούριος είναι βοσκός>> πιστεύει ο λαός μας και μάλιστα στη σκηνή της Γεννήσεως του Χριστού, η μορφή που παίζει την ασκομαντούρα και δοξολογεί τον Θεό είναι ο Άγιος Φανούριος.
Στην Κρήτη ο Άγιος αυτός θεωρείται σύμφωνα μάλιστα και με το συναξάρι του ως θεραπευτής νοσημάτων και ιδίως του πονοκέφαλου, αλλά βοηθός των ανύπανδρων κοριτσιών.
Η εορτή του τελείται στις 27 Αυγούστου, ημέρα κατά τον βιογράφο του, βρέθηκε στη Ρόδο η εικόνα του. Λέγεται ότι κατά την εποχή κυριαρχίας των Αγαρινών στο νησί της Ρόδου, εργάτες που ασχολούνταν στην επισκευή των τειχών, βρήκαν μια εκκλησία με πολλές εικόνες κατεστραμμένες, εκτός μίας, στην οποία υπήρχε επιγραφή ΄΄Άγιος Φανούριος΄΄ και γύρω από αυτή τα δώδεκα μαρτύρια του Αγίου. Έτσι έγινε η Ρόδος κέντρο λατρείας του Αγίου.
Η διάδοση λατρείας του Αγίου Φανουρίου στη Κρήτη συνδέεται με θαύμα που έχει ως εξής: <<Συνελήφθησαν αιχμάλωτοι από τους Ισμαηλίτες τέσσερις ιερείς, από τους οποίους σκότωσαν τον ένα αμέσως. Τους υπόλοιπους τους μετέφεραν στα Παλάτια (συνοικισμός της Δυτικής Μ. Ασίας). Οι συνομιλίες για την απελευθέρωση τους δεν απέδωσαν και έτσι ο ηγούμενος της μονής τους αποφάσισε να πάει στη Ρόδο. Αλλά και εκέι μετά τις πληροφορίες που πήρε απελπίστηκε. Τότε, ένας ιερέας αλλά και ο Μητροπολίτης Νείλου, του μίλησαν για τον Άγιο, τον πήγαν στο ναό του Αγίου Φανουρίου και παρακάλεσε τον Άγιο να μάθει για την τύχη των ιερέων. Πράγματι, μόλις βγήκε από τον ναό, συνάντησε αιχμάλωτο, ο οποίος είχε έλθει στη Ρόδο πρόσφατα, από τον οποίον έμαθε ότι οι ιερείς ζουν και ότι ο αρχηγός της Ρόδου είχε κάνει μεγάλες προσπάθειες να τους εξαγοράσει. Ο ηγούμενος καταχάρηκε και επιστρέφοντας στην Κρήτη, έφερε μαζί του μια εικόνα του Αγίου Φανουρίου, μίλησε γι΄αυτόν και το θαύμα που έκανε.
Η διήγηση αυτή είναι ενδεικτική της αρχαιότητας της πίστεως στον Άγιο Φανούριο ως βοηθών για την ανεύρεση, φανέρωση, πραγμάτων ή ανθρώπων ή ζώων που έχουν χαθεί. Για τη διάδοση και το κύρος αυτής στον λαό, χαρακτηριστική είναι η έκφραση στο συναξάρι του Αγίου: << κατά το όνομα γαρ αυτού ούτω και η πολιτεία αυτού>>. Δηλαδή σύμφωνα με το όνομα του Αγίου Φανουρίου είναι και η δράση του ως φανερωτού απολεσθέντων γενικώς πραγμάτων.
Γεωργ. Ν. Αικατερινήδης.
ΠΗΓΗ: http://www.rizaonline.gr/
Για την δοξασία αυτή, αναφέρει η παράδοση:
<< Η μάνα του Αγίου Φανουρίου δεν ήκανε καλό ποτέ τζη. Μόνο ένα κρομμυδόφυλλο ήδωσε μια βολά σ΄ένα διακονιάρη (ζητιάνο). Σαν απόθανε ήβραζε σ΄ένα καζάνι με πίσσα και ο Άγιος Φανούριος αρρώστησε. ΄΄Γιάντα η μάννα μου είναι κειά μέσα;΄΄ Ο Μιχαήλ Αρχάγγελος τ΄απηλοήθηκε. ΄΄Γιατί δεν ήκαμε ποτέ καλό. Να ρίξωμε το κρομμυδόφυλλο που ήδωκε και ανε τηνε σηκώσει να βγει απάνω θα σωθεί΄΄. Ερρίξανε το κρομμυδόφυλλο και η μάνα ντου βγήκε στα χείλια του καζανιού μαζί με τρεις άλλες γυναίκες που πιαστήκανε κι αυτές από το κρομμύδι, μα η μάννα ντου τως ε δίνει μια σπρωξά και πέφτουνε πάλι μέσα. Τότε σας λέει ο Αρχάγγελος: ΄΄ Θωρείς (βλέπεις) πως κ επαέ (εδώ) ακόμη είναι κακή΄΄. Τότεσας ο Άγιος Φανούριος ζήτησε μια χάρη: να μη πηγαίνουνε πράμα (τίποτα) γι΄αυτόν, μόνο για τη μάννα του για να λένε να τση συχωρέσει ο Θεός.
Γι αυτό οντέ θα χάσης πράμα μελετάς μια πίττα στη μάννα του Αγίου να βρεις εκειονά που΄χασες. Άγιε Φα;νούριε μου, να βρω εκειονά που΄χασα και να κάμω μια πίττα να συχωρέσουνε τη μάννα σου. Άμα το βρούμε κάνουμε μια πίττα με εννιά λογιώ υλικά και τηνε πάμε στην εκκλησία να λειτουργηθεί κι ύστερα τηνε μοιράζουμε στον κόσμο για να συχωρέσουνε τη μάννα ντου μπέλιτα (μπας και, ίσως) και πάει στον Παράδεισο>>.
Μία άλλη παράδοση λέει: << Του Αγίου Φανουρίου η μάννα ήτανε πόρνη και αυτός εθυσιάστηκε να τηνε σώσει και είπε να κάνουνε κουλούρι για να συχωρούν τη μάννα ντου που είχε την αμαρτία τση>>.
Υπάρχει μια εκκλησία του Αγίου Φανουρίου στη τοποθεσία Βαλσαμόνερο, παλιάς Μονής γνωστής και ως ΄΄Μοναστήρι του Αγίου Φανουρίου στο Βαλσαμόνερο΄΄ κοντά στα χωριά Βορίζα, Καμάρες, Ζαρός του νομού Ηρακλείου. Η φήμη της εκκλησίας αυτής είναι πολύ διαδεδομένη. Λέγεται ότι εκεί μαθήτευσε τα πρώτα του χρόνια ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος.
Στο πολύ παλιό τέμπλο της εκκλησίας υπάρχει φορητή εικόνα του Αγίου Φανουρίου πολύ παλιά και πολύ θαυματουργή. Μάλιστα, σε αυτή την εικόνα πηγαίνουν ακόμα και σήμερα οι ύποπτοι κλοπής ζώων και ξεμαρτηρούνται δηλ. παίρνουν φανερώνουν την αλήθεια και ορκίζονται για την αθωότητα τους. Η πίστη ότι ο Άγιος Φανούριος θα φανερώσει τον κλέφτη είναι βαθιά ριζωμένη ακόμα και σήμερα στη ψυχή του λαού, γιαυτό κανείς δεν τολμά να ορκιστεί ψέματα από τον φόβο της τιμωρίας.
Η παράδοση λέει: ΄΄ Μια βολά πήγανε δυο βοσκοί να ορκιστούνε. Ο γι’ ένας είχε φάει (κλέψει) τα’ αλλού τα ζα (ζώα) Πήγε να τονε βάλει στον όρκο. Την ώρα που παλάμισε (έβαλε την παλάμη του) στην εικόνα του Αγίου να πάρει τον όρκο λέει αυτός που ΄χε τα ζα: <<Άγιε Φανούριε κι αν τα’ φαε και δεν μου το πει να του δώσεις σημάδι>> Ο άλλος είχε στην εικόνα τη χέρα ντου. Την ώρα που’πε τη λέξι ΄΄σημάδι΄΄ άρχισε να τρέχει από τη μύτη ντου αίμα.
-Σκύλε κ’ ήφαες τα.
-Ήφαγα ντα κι άφησέ με.
Ντελόγο ( αμέσως) το αίμα εσταμάτησε.
Την ώρα που θα μπεις μέσα να προσκηνίσεις για να πάρεις τον όρκο, οντέ σιμώσεις (πλησιάσεις) σε πιάνει μια τρεμούλα και ντελόγο ομολογάς πως εσύ τα ‘κλεψες. Έρχονται και από το ΄΄Μυλοπόταμο΄΄ και ορκίζονται. <<Στον Άγιον Φανούριο θα σε βάλω στον όρκο>>. Ανέ σου κλέψουνε οζά και συ κακοφράσαι ( υποψιάζεσαι) ποιος σου τα πήρε και δεν θέλει να τονε καταγγείλω, θα πάω κι εγώ να του πάρω οζά για να ‘ρθει να μου το πει. Άμα τα σάσομαι (συμφωνήσομε) θα γενούμε συντέκνοι και κουμπάροι. Το δικαστήριο το ξέρει για τον Άγιο Φανούριο. Άμα πεις στο δικαστήριο πως: του’πα να πάμε στον Άγιο Φανούριο και δεν δέχτηκε, τοτεσας τονε δικάζει.
<<Ο Άγιος Φανούριος είναι βοσκός>> πιστεύει ο λαός μας και μάλιστα στη σκηνή της Γεννήσεως του Χριστού, η μορφή που παίζει την ασκομαντούρα και δοξολογεί τον Θεό είναι ο Άγιος Φανούριος.
Στην Κρήτη ο Άγιος αυτός θεωρείται σύμφωνα μάλιστα και με το συναξάρι του ως θεραπευτής νοσημάτων και ιδίως του πονοκέφαλου, αλλά βοηθός των ανύπανδρων κοριτσιών.
Η εορτή του τελείται στις 27 Αυγούστου, ημέρα κατά τον βιογράφο του, βρέθηκε στη Ρόδο η εικόνα του. Λέγεται ότι κατά την εποχή κυριαρχίας των Αγαρινών στο νησί της Ρόδου, εργάτες που ασχολούνταν στην επισκευή των τειχών, βρήκαν μια εκκλησία με πολλές εικόνες κατεστραμμένες, εκτός μίας, στην οποία υπήρχε επιγραφή ΄΄Άγιος Φανούριος΄΄ και γύρω από αυτή τα δώδεκα μαρτύρια του Αγίου. Έτσι έγινε η Ρόδος κέντρο λατρείας του Αγίου.
Η διάδοση λατρείας του Αγίου Φανουρίου στη Κρήτη συνδέεται με θαύμα που έχει ως εξής: <<Συνελήφθησαν αιχμάλωτοι από τους Ισμαηλίτες τέσσερις ιερείς, από τους οποίους σκότωσαν τον ένα αμέσως. Τους υπόλοιπους τους μετέφεραν στα Παλάτια (συνοικισμός της Δυτικής Μ. Ασίας). Οι συνομιλίες για την απελευθέρωση τους δεν απέδωσαν και έτσι ο ηγούμενος της μονής τους αποφάσισε να πάει στη Ρόδο. Αλλά και εκέι μετά τις πληροφορίες που πήρε απελπίστηκε. Τότε, ένας ιερέας αλλά και ο Μητροπολίτης Νείλου, του μίλησαν για τον Άγιο, τον πήγαν στο ναό του Αγίου Φανουρίου και παρακάλεσε τον Άγιο να μάθει για την τύχη των ιερέων. Πράγματι, μόλις βγήκε από τον ναό, συνάντησε αιχμάλωτο, ο οποίος είχε έλθει στη Ρόδο πρόσφατα, από τον οποίον έμαθε ότι οι ιερείς ζουν και ότι ο αρχηγός της Ρόδου είχε κάνει μεγάλες προσπάθειες να τους εξαγοράσει. Ο ηγούμενος καταχάρηκε και επιστρέφοντας στην Κρήτη, έφερε μαζί του μια εικόνα του Αγίου Φανουρίου, μίλησε γι΄αυτόν και το θαύμα που έκανε.
Η διήγηση αυτή είναι ενδεικτική της αρχαιότητας της πίστεως στον Άγιο Φανούριο ως βοηθών για την ανεύρεση, φανέρωση, πραγμάτων ή ανθρώπων ή ζώων που έχουν χαθεί. Για τη διάδοση και το κύρος αυτής στον λαό, χαρακτηριστική είναι η έκφραση στο συναξάρι του Αγίου: << κατά το όνομα γαρ αυτού ούτω και η πολιτεία αυτού>>. Δηλαδή σύμφωνα με το όνομα του Αγίου Φανουρίου είναι και η δράση του ως φανερωτού απολεσθέντων γενικώς πραγμάτων.
Γεωργ. Ν. Αικατερινήδης.
ΠΗΓΗ: http://www.rizaonline.gr/
