«Ιδού η γη η ρέουσα μέλι και γάλα». Αυτό αναφέρουν οι βυζαντινοί χρονογράφοι ότι ανεφώνησε ο ανδαλουσιανός άραβας Abu Hafs Umar, ο κατακτητής της Κρήτης τον 9ο αιώνα, μόλις αποβιβάστηκε στο νησί. Και αν αυτό δεν αληθεύει, αφού πρόκειται για ρήση από την Εξοδο της Αγίας Γραφής, είναι εν τούτοις ενδεικτικό της αντίληψης που είχαν οι Βυζαντινοί για την εύφορη γη της Κρήτης. Αυτή τη γη που οι Βυζαντινοί προσπάθησαν με κόπους να ανακαταλάβουν από τους Αραβες το 961, θα την ξαναχάσουν για πολλούς αιώνες από τους Βενετούς στις αρχές του 13ου αιώνα.
Οι αγρότες και η σχέση τους με τη γη και τους ιδιοκτήτες της κατά τους δύο πρώτους αιώνες της βενετικής κατοχής (13ος-14ος αι.) και κατά συνέπεια το νέο κοινωνικό αλλά κυρίως το νέο οικονομικό καθεστώς που επέβαλε η Βενετία συνιστούν το αντικείμενο του παρόντος κειμένου.
Αν για την προηγούμενη βυζαντινή εποχή δεν διαθέτουμε επαρκές υλικό από τις πηγές για τη λεπτομερή γνώση των ιδιοκτητών της γης και των καλλιεργητών της, η πλούσια αρχειακή ύλη, που αναφέρεται στους αιώνες της βενετικής παρουσίας στην Κρήτη επέτρεψε να απαντηθούν προβλήματα όπως τα θέτουν τα σύγχρονα ιστοριογραφικά αιτήματα.
ενός φεουδαρχικού συστήματος
βενετούς αποίκους λατινική Εκκλησία,
φεουδάρχες
Η γη και οι αγρότες στη μεσαιωνική Κρήτη 13ος - 14ος αι.
Χαράλαμπος Γάσπαρης
