Ακούραστος εργάτης, ερευνητής της Ιστορίας και του Πολιτισμού μας, συγγραφέας και δάσκαλος της παράδοσης, των ηθών και εθίμων των Ανωγείων, ο Γιώργης Σμπώκος προσφέρει στα Ανώγεια άλλα τέσσερα συγγραφικά διαμάντια στο ήδη πλούσιο από κάθε άποψη έργο του. Τέσσερα βιβλία για την ποιμενική ζωή των Ανωγειανών, τα μητάτα και τους τόπους στο Ανωγειανό αόρι που συνοδεύονται από ένα πλούσιο όσο και σπάνιο φωτογραφικό υλικό που τα καθιστά ιερά κειμήλια. Ο σκοπός του πρώην Δημάρχου Ανωγείων και συνταξιούχου εκπαιδευτικού κ. Σμπώκου είναι όπως και στα προηγούμενα βιβλία του ανιδιοτελής. Αυτά δεν πωλούνται και δεν θα τα βρείτε στα ράφια των βιβλιοπωλείων, μπορείτε όμως να τα διαβάσετε σε καφενεία, σε σπίτια συγγενών και φίλων,σε ανθρώπους που εκτιμά ο ίδιος και μοίρασε τα περιορισμένα αντίτυπα των βιβλίων του. Μια σειρά από αυτά τα τέσσερα καινούρια βιβλία του δώρησε ο κ. Σμπώκος και στην Ανωγή και τον ευχαριστούμε ιδιαίτερα για αυτό. Αναλυτικά τα βιβλία είναι τα εξής
1)Η ποιμενική ζωή των Ανωγειανών
Όπως αναφέρει ο συγγραφέας, στόχος του βιβλίου είναι να αποδοθεί όσο πιο πιστά γίνεται τη δομή και την ομορφιά της ποιμενικής ζωής των Ανωγειανών, έχοντας ως όπλα την προσωπική εμπειρία του ίδιου, αλλά και την εμπειρία και μνήμη μεγάλου αριθμού υπερηλίκων οι οποίοι έζησαν στα Ανώγεια από το 1880 και μετά, καθώς και από ανέκδοτα σημειώματα Ανωγειανών Λαογράφων και Ιστοριοδιφών.
Ο λόγος που οδήγησε τον κ. Σμπώκο στην καταγραφή της ποιμενικής ζωής, είναι το σάρωμα που η εξέλιξη και ο τεχνολογικός πολιτισμός επέφεραν τις τελευταίες δεκαετίες στη ζωή, το λαϊκό πολιτισμό και την παράδοση μας και του οποίου άμεση συνέπεια είναι ο αφανισμός ότι ωραίου δημιούργησε η ζωή στο πέρασμα των αιώνων και αφού προηγουμένως δοθεί μια συνοπτική περιγραφή του χώρου της Βόρεια Ανατολικής πλευράς του Ψηλορείτη, όπου έζησαν και ακμάζουν οι Ανωγειανοί.
2) Το Ανωγειανό Αόρι
Ο συγγραφέας αναφέρει με συγκίνηση στον πρόλογο του βιβλίου αυτού: ” Κάθε περίπατος, αναρρίχηση στο αόρι, ξυπνούσε μέσα μου παλιές μνήμες, τότε που παιδί και έφηβος στις δεκαετίες του 1940 και 1950, ζούσα την όμορφη ζωή των βοσκών στα μητάτα και άκουγα τις ιστορίες τους και διδασκόμουν από τις γνώσεις και την πείρα τους, την παράδοση αιώνων που δεν είχε μεταβάλλει ο χρόνος και που η πρόοδος και η εξέλιξη, χρειάστηκαν κυριολεκτικά δυο περίπου δεκαετίες από το 1980 έως το 2000 για να την αλλοιώσουν ριζικά, ή πιο σωστά να την καταργήσουν τελείως και να τη ρίξουν στο ντουλάπι της λησμονιάς..”.
Στο βιβλίο θα διαβάσετε όλες τις πληροφορίες για τις εκτάσεις του Ανωγειανού αοριού, την χλωρίδα και την πανίδα του, παλιούς οικισμούς και μοναστήρια όπως και ιστορίες και θρύλους της παράδοσης. Επίσης υπάρχει αναλυτική φωτογραφική παρουσίαση της ζωής και της ιστορίας του.
3) Τα Μητάτα των Ανωγειανών
Πρόκειται για μια κοπιαστική δουλειά που μας γνωρίζει όλα τα Μητάτα των Ανωγειανών στην αχανή έκταση των 94 τ.χ της ορεινής έκτασης των Ανωγείων! Γνωρίζοντας ο κ. Σμπώκος ότι το θέμα των μητάτων ήταν το πιο δύσκολο αντικείμενο της όλης καταγραφής του πολιτισμού και της ζωής των Ανωγειανών, ξεκίνησε να συγκεντρώνει στοιχεία από το 1960 και μετά περισσότερο οργανωμένα με την επιστροφή του από την Δυτική Γερμανία το 1984 όπου είχε αποσπασθεί ως δάσκαλος. Ο ίδιος ευχαριστεί θερμά όλους τους Ανωγειανούς για την παροχή στοιχείων και ιδιαίτερα όλους όσοι τον συνόδευσαν στις περιπλανήσεις του , χρησιμοποιώντας πολλές φορές και τα οχήματα τους και πεζοπορώντας μαζί του τρεις και τέσσερις ώρες κάτω από αντίξοες συνθήκες.
Στο βιβλίο παρουσιάζονται όλες οι ποιμενικές εγκαταστάσεις και ξηρολιθικά κτίσματα του Ψηλορείτη, οι σχιστόλιθοι και οι σιδερόπετρες στο βουνό, οι πετροκόποι και οι κατασκευαστές μητάτων και αναλυτικοί χάρτες της εδαφικής έκτασης των Ανωγείων. Επίσης υπάρχει πλούσια φωτογραφική παρουσίαση των μητάτων, με απεικόνιση λεπτομερειών εντός και εκτός των κτισμάτων, αλλά και άλλων έργων με πέτρα και πάνω στην πέτρα και πλάκες του Ψηλορείτη.
4) Οι τόποι μας διηγούνται την ιστορία τους: Τα τοπωνύμια των Ανωγείων
Στόχος της προσπάθειας σε αυτό το βιβλίο είναι η καταγραφή των πιο σημαντικών τοπωνυμίων των Ανωγείων , προσδιορίζοντας όσο κατέστη δυνατόν τη θέση του καθενός και προς την κατεύθυνση αυτή η καταγραφή ακολούθησε τη διαδοχική σειρά. Το ευρύτερο τοπωνύμιο του Ψηλορείτη και ειδικότερα το τμήμα της Β.Α πλευράς του, αυτό που περικλείεται στα διοικητικά όρια του Δήμου Ανωγείων, αποτέλεσε το επίκεντρο αυτής της προσπάθειας στο βιβλίο που αφορά γενικά τα τοπωνύμια των Ανωγείων.
Τοπωνύμια που ο συγγραφέας κατατάσσει σε διάφορες κατηγορίες. Όπως για παράδειγμα στην κατηγορία αρχαιολογικά η Ζώμυθος, στα Ιστορικά οι αποκεφαλισμένοι, στα Θρησκευτικά στου Χριστού, στα Γεωλογικά ή εδαφολογικά ο Πλατύς τάφκος, στα Φυτολογικά ή ζωολογικά το κατσιπρομούρι, στα υδρολογικά ο Μάκρης ποταμός, στα υψομετρικά η Μεσομένη, στα διάφορα οι Απάτες και στην κατηγορία των ανθρωπίνων παρεμβάσεων του Ζωνού ο Μύλος.
Ο Γεώργιος Ιωάννου Σμπώκος γεννήθηκε στα Ανώγεια το 1934. Το 1955 αποφοίτησε από την Παιδαγωγική Ακαδημία Ηρακλείου και το 1959 διορίστηκε δάσκαλος στο 2ο Δημοτικό σχολείο Ανωγείων. Εργάστηκε με ζήλο και αυταπάρνηση όχι μόνο στον Εκπαιδευτικό τομέα αλλά και στον κοινωνικό και στην εν γένει πρόοδο και ανάπτυξη των Ανωγείων. Η προσφορά του αναγνωρίστηκε με σημαντικό αριθμό τιμητικών διακρίσεων και εγγράφων από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, τη Νομαρχία Ρεθύμνης, τον Δήμο και τον Πολιτιστικό σύλλογο Ανωγείων.
Το 1990 εξελέγη Δήμαρχος Ανωγείων με επανεκλογή του το 1994, για δεύτερη τετραετία, αφήνοντας πίσω του σημαντικό έργο κατά την οκταετή δημαρχιακή του θητεία. Το 1992 εξέδωσε το σημαντικό βιβλίο του ” Ανώγεια-Η ιστορία μέσα από τα τραγούδια τους” που αποτελεί κομμάτι της μεγάλης και επίσης σημαντικής 50 ετών προσπάθειας του , συγκέντρωσης του ιστορικού και λαογραφικού υλικού των Ανωγείων. Την ίδια περίοδο θέτει σε λειτουργία το ” Παραδοσιακό σπίτι Ανωγείων”, με την έκθεση μεγάλου αριθμού παραδοσιακών αντικειμένων, τα οποία με άοκνες προσπάθειες τόσο αυτού, όσο και της συζύγου του Αμαλίας, συγκεντρώθηκαν με την καταβολή σοβαρού οικονομικού τιμήματος.
Συνεχίζοντας τη συγγραφική του προσπάθεια εξέδωσε με τη βοήθεια του Εκδοτικού Οίκου ” Καλέντης”, το βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών πεντάτομο έργο του ” Ανωγειανά” το οποίο περιλαμβάνει:
1) Ο Ανωγειανός απόγονος των Κουρητών και Ιδαίων Δακτύλων.
2) Η Ανωγειανή Μαντινάδα.
3)Το γλωσσικό ιδίωμα των Ανωγείων.
4) Στοιχεία από την υλική και πνευματική ζωή των Ανωγειανών.
5) Η γέννηση, οι χαρές και ο θάνατος του Ανωγειανού.
Από την Ακαδημία Αθηνών βραβεύτηκαν και τα ακόλουθα έργα του:
1) Η ποιμενική ζωή των Ανωγειανών.
2) Οι τόποι μας διηγούνται την ιστορία τους-Τα τοπωνύμια των Ανωγείων.
3) Μουσικά ακούσματα από την παράδοση των Ανωγείων.
