Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης*

Σκέψεις για την αναγκαιότητα υιοθέτησης σύγχρονων αντιλήψεων κατανόησης και αντιμετώπισης του νέου τοπίου στο πεδίο των εξαρτήσεων:
με αφορμή τη συζήτηση με τον Υπουργό Επικρατείας κ. Χριστόφορο Βερναρδάκη
στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης*

Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας στο πεδίο των εξαρτήσεων παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές. Οι αλλαγές αυτές αφορούν τόσο στο προφίλ των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν ανάλογα προβλήματα, όσο και στα είδη των εξαρτητικών/ καταχρηστικών συμπεριφορών που αναπτύσσονται. Όσον αφορά στο προφίλ των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν ανάλογα ζητήματα, η εμπειρία από το πεδίο την τελευταία τουλάχιστον δεκαετία δείχνει ότι πλάι στο «κλασσικό» προφίλ που προσέγγιζε προγράμματα απεξάρτησης, υπάρχουν και πολλοί άλλοι άνθρωποι που εμφανίζουν καταχρηστικές συμπεριφορές στη σχέση τους με ψυχοτρόπες ουσίες (νόμιμες, παράνομες ή νομίμως συνταγογραφούμενες), ή με κάποια άλλα ζητήματα (π.χ. τυχερά παιχνίδια, διαδίκτυο, φαγητό κ.λπ.). Πρόκειται συνήθως για ανθρώπους με ένα επίπεδο λειτουργικότητας στη ζωή τους, οι οποίοι/ες παρόλα αυτά αντιμετωπίζουν ζητήματα. 

Η εμπειρία επίσης αναδεικνύει μια διαρκή αύξηση των ζητημάτων αυτών, ειδικά σε αυτό που αποκαλούμε το τελευταίο διάστημα συμπεριφορικές εξαρτήσεις (τυχερά παιχνίδια, διαδίκτυο, φαγητό, κ.λπ).

Στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας συσχετίζουμε τη διεύρυνση των φαινομένων εξάρτησης και κατ’ επέκταση τη συνολική αύξηση των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα με την ευρύτερη κοινωνικοπολιτισμική συνθήκη που δημιουργεί έντονη κοινωνική απορρύθμιση και αυξάνει τις ψυχοπιεστικές συνθήκες για τους πολίτες. Υπό αυτό το πρίσμα ασχολούμαστε έντονα με αυτά τα φαινόμενα και προσαρμόζουμε τις πρακτικές μας, ώστε να είμαστε σε θέση να υποστηρίζουμε και αυτούς τους πληθυσμούς. Άλλωστε, η φιλοσοφία και οι πρακτικές της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας αποτελούν μια σημαντική εναλλακτική ειδικά για αυτές τις νέες συνθήκες και το νέο προφίλ που παρουσιάζεται. Θεωρούμε ότι όχι μόνο για οικονομικούς λόγους (βλ. αδυναμία των επίσημων συστημάτων υγείας να καλύψουν τα διαρκώς διογκούμενα φαινόμενα εξαρτήσεων), αλλά κυρίως για λόγους ουσίας οι πρακτικές αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας των άμεσα ενδιαφερομένων πολιτών με περιφερειακή υποστήριξη εκ μέρους των λειτουργών υγείας οφείλουν να αποτελούν μια βασική πρόταση αντιμετώπισης στο νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται. Γνωρίζουμε άλλωστε από την έρευνα και την εμπειρία ότι οι πλέον επιτυχείς και βιώσιμες απαντήσεις στο πρόβλημα της εξάρτησης είναι όσες χαρακτηρίζονται από τον πρωταγωνιστικό ρόλο των άμεσα ενδιαφερόμενων.

Όλα αυτά αποτελούν βασικές στοχεύσεις των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας για τα επόμενα έτη. Οι προβληματισμοί και οι στοχεύσεις αυτές παρουσιάστηκαν αναλυτικά στον Υπουργό Επικρατείας κ. Χριστόφορο Βερναρδάκη και στην Διευθύντρια του Γραφείου Πρωθυπουργού στη Βόρεια Ελλάδα κ. Νοτοπούλου κατά την επίσκεψη τους στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης το Σάββατο 20/1/2018. 
Ο κ. Υπουργός έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα ζητήματα αυτά, ειδικά για το ζήτημα της αλλαγής του προφίλ των εξαρτημένων στο πέρασμα των ετών, για την έμφαση στην κοινωνικοπολιτισμική διάσταση του φαινομένου της εξάρτησης και για την πρόταση της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας και εξέφρασε τη δέσμευση της κυβέρνησης για στήριξη και διεύρυνση των δράσεων των προγραμμάτων. 

Η κάλυψη της επίσκεψης από τα ΜΜΕ ανέδειξε όλους αυτούς τους προβληματισμούς για το ζήτημα των εξαρτήσεων σήμερα με πολλαπλά αφιερώματα στον τύπο .

Θεωρούμε ότι αυτή η συζήτηση πρέπει να συνεχιστεί και να ενταθεί τόσο σε επιστημονικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, καθώς η διεύρυνση των αντιλήψεων μας για το πρόβλημα της εξάρτησης είναι η βάση για αλλαγή και βελτίωση των πολιτικών και των υλοποιούμενων παρεμβάσεων για το ζήτημα.

 *του Σωτήρη Λαϊνά, Ψυχολόγου, Διδάκτορα Ψυχολογίας Α.Π.Θ., Συντονιστή Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας Α.Π.Θ.