Δίστιχα της Ερωφίλης και του Ερωτόκριτου “άνθισαν” μέσα στον Μάιο προαύλια σχολείων και δημόσιοι χώροι στα Χανιά και την υπόλοιπη Κρήτη, σε ένα νησί με παράδοση στην ποίηση και την καλλιγραφία. Πώς έγινε αυτό; Πρόκειται για το πρωτότυπο εκπαιδευτικό project “Η Τυπογραφία της Αναγέννησης συναντά την Κρητική Λογοτεχνία μέσα από την Τέχνη του Δρόμου” του Περιφερειακού Δικτύου που δημιουργήθηκε στην Κρήτη, στο πλαίσιο υλοποίησης Πολιτιστικών Προγραμμάτων Σχολικών Δραστηριοτήτων.
Στόχος της δράσης ήταν η ανάδειξη της πρώιμης Ελληνικής Τυπογραφικής Τέχνης και Καλλιγραφίας σε συνδυασμό με έργα της Κρητικής Λογοτεχνίας μέσα από τη σύγχρονη τέχνη του δρόμου. Συγκεκριμένα, οι μαθητές που ενεπλάκησαν στη συγκεκριμένη εκπαιδευτική δράση είχαν την ευκαιρία να εξοικειωθούν με την πρώιμη ελληνική τυπογραφική τέχνη, να προσεγγίσουν την κρητική λογοτεχνία του 16ου και 17ου αιώνα μέσα από σύγχρονες μορφές έκφρασης, όπως το γκράφιτι, σε μία διαδικασία που φιλοδοξεί να συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κρητικού κοινού.
Στο Περιφερειακό Δίκτυο συμμετείχαν η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Χανίων με ομάδες εκπαιδευτικών και μαθητών Λυκείων όλης της Κρήτης σε συνεργασία με το Τμήμα Γραφιστικής της Σχολής Καλλιτεχνικών Σπουδών του ΑΤΕΙ Αθήνας και το Μουσείο Τυπογραφίας.
Το πρόγραμμα πραγματοποιήθηκε με αφορμή τη διεξαγωγή του 4ου Διεθνούς Συνεδρίου του Συνδέσμου Ευρωπαϊκών Μουσείων Τυπογραφίας (Association of European Printing Museums) που διοργανώνει το Μουσείο Τυπογραφίας και θα φιλοξενηθεί για πρώτη φορά στη χώρα μας, την ερχόμενη εβδομάδα από τις 11-13 Μαΐου στα Χανιά, όπου και θα παρουσιαστούν οι δράσεις των συμμετεχόντων σχολείων.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΓΚΡΑΦΙΤΙ
Η Συντονιστική Επιτροπή του δικτύου απαρτίζεται από τον Στέλιο Ζερβάκη (Δ/ντης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Χανίων), την Αρετή Μαρματάκη (Υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων ΔΕ Χανίων) τη Φιλίτσα Πεδιαδίτη (Υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων ΔΕ Λασιθίου), τον Γιώργο Ματθιόπουλο από το Τμήμα Γραφιστικής της Σχολής Καλλιτεχνικών Σπουδών του ΑΤΕΙ Αθήνας και την υπεύθυνη του Μουσείου Τυπογραφίας Ελια Κουμή. Ως οργανωτικό κέντρο συντονισμού στην Κρήτη είχε επιλεχθεί το ΕΠΑΛ Ακρωτηρίου – Τομέας Εφαρμοσμένων Τεχνών, ειδικότητες Γραφιστικής και Σχεδιαστών Εσωτερικού Χώρου, με υπεύθυνη την καθηγήτρια Ολγα Βερυκάκη.
Σκοπός του εκπαιδευτικού αυτού προγράμματος όπως επεσήμανε ο κ. Γιώργος Ματθιόπουλος είναι οι μαθητές της Κρήτης να γνωρίσουν τη βυζαντινή γραφή μέσα από την απαράμιλλη ελληνική γραμματοσειρά Grecs du Roi, που φιλοτέχνησε ο επιφανής Κρητικός λόγιος και καλλιγράφος Αγγελος Βεργίκιος και χάραξε ο Claude Garamont για την αποκλειστική χρήση του βασιλικού τυπογραφείου της Γαλλίας στα μέσα του 16ου αιώνα στην έκδοση κειμένων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας.
Σύμφωνα με τον κ. Ματθιόπουλο: «Λίγο αργότερα εμφανίζεται στην Κρήτη η πρώτη μεταβυζαντινή ποιητική άνθηση με κορυφαία έργα τον Ερωτόκριτο του Βιτσέντζου Κορνάρου και την Ερωφίλη του Γεωργίου Χορτάτση, η οποία σηματοδοτεί τις απαρχές της νεοελληνικής λογοτεχνίας.
Η άμεση συνάντηση των δύο αυτών κορυφαίων κρητικών επιτευγμάτων, της καλλιγραφίας και της θεατρικής ποίησης, δεν επιτεύχθηκε εκδοτικά τότε για μια σειρά από ιστορικές συγκυρίες. Αυτή η εναλλακτική επαναγραφή της Ιστορίας επιχειρείται σήμερα με σύγχρονο όχημα την τέχνη του δρόμου, μιας διεθνώς καταξιωμένης μορφής εικαστικής έκφρασης και επικοινωνίας σε δημόσιους χώρους που προσφέρει οπτική πρόσβαση σε ένα ευρύτερο κοινό, και εκτελείται με μεγάλη ποικιλία τεχνικών και υλικών μέσων».
Ετσι, μαθητές μαζί με σπουδαστές από την Κρήτη στο Τμήμα Γραφιστικής επέλεξαν και στοιχειοθέτησαν δίστιχα από τα κείμενα της Ερωφίλης και του Ερωτόκριτου με τα οποία οι μαθητές των συμμετεχόντων Λυκείων είχαν φιλοτεχνήσει με ποικίλα υλικά (χαρτόνια, σπρέυ, ξύλο, κ.ά.) σε επιλεγμένους χώρους του σχολείου τους και με καθοδήγηση των υπεύθυνων καθηγητών με στόχο να προσεγγίσουν και να μελετήσουν τη βυζαντινή καλλιγραφία και την ελληνική τυπογραφία. Παράλληλα, οι μαθητές εντόπισαν χώρους στις πόλεις και στα χωριά της Κρήτης, όπου σε συνεννόηση με τις δημοτικές αρχές ξεκίνησαν να τους διακοσμούν με δίστιχα.
Η όλη δράση φωτογραφήθηκε από τα σχολικά συνεργεία κατά την προετοιμασία και την εκτέλεσή της και συγκεντρώθηκε σε μία ενιαία παρουσίαση από την ομάδα των σπουδαστών του Τμήματος Γραφιστικής για να ανακοινωθεί στα πλαίσια του 4ου Διεθνούς Συνεδρίου Ευρωπαϊκών Μουσείων Τυπογραφίας, που διοργανώνει το Μουσείο Τυπογραφίας στα Χανιά από τις 11-13 Μαΐου 2017.
Επιθυμία όλων είναι να συνεχιστεί αυτή η καλλιτεχνική δράση και τους επόμενους μήνες από περισσότερους εθελοντές στην Κρήτη και να επεκταθεί σε μεγαλύτερη κλίμακα που θα περιλαμβάνει και νέες εκπλήξεις.
«Εμπνεόμενοι από τις δυναμικές διεθνείς καλλιτεχνικές αναζητήσεις οι νέοι μας θα πρέπει να μάθουν πώς να τις μπολιάζουν με τον πλούτο της εντόπιας παράδοσης και έτσι να μεταφέρουν στο παρόν τα διαχρονικά επιτεύγματα του ελληνικού πολιτισμού» σημείωσαν οι διοργανωτές.
“Τυποτρόπιον” εν δράσειΠολύτιμη ήταν η συμβολή της ομάδας φοιτητών γραφιστικής “Τυποτρόπιον” για την υλοποίηση του προγράμματος. Πιο συγκεκριμένα στο πρόγραμμα συμμετείχαν οι φοιτητές:• Στα Χανιά: Δ. Μαρκάκη, Μ. Βλαζάκη, Ε. Σπαντιδάκη, Γ. Φραντζεσκάκης, Ο. Μπιτσάκη και Κ. Σταθάκη, Δ. Γεωργουδάκη (Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ε.Κ.Π.Α.).• Στο Ρέθυμνο: Ν. Γρηγοράκη, Κ. Κατσαντώνη, Ι. Σταυγιανουδάκης, Ν. Κοκονάς, Β. Σουρμελής και Μ. Σεβαστός.• Στο Ηράκλειο: Μ. Κουτεντάκη, Χ. Βασακάκης, Ε. Βρέντζου και Αλ. Πασαδάκη.• Στο Λασίθι: Ειρ. Κατσαράκη.• Στην Αθήνα: Αλεξ Φον Αϊκστετ και Γ. Κατσίμπρας.
Πώς “παντρεύεται” η τέχνη του γκράφιτι με την ποίηση των Χορτάτση και Κορνάρου; Κι ακόμα τι σχέση μπορεί να έχουν οι σημερινοί έφηβοι με τον φημισμένο Κρητικό καλλιγράφο του 16ου Αγγελο Βεργίκιο και τα εντυπωσιακά “Ελληνικά του Βασιλιά” (Grecs du Roi);
Τις φαινομενικά ετερόκλητες αυτές ψηφίδες της ιστορίας και του πολιτισμού έρχεται να ενώσει το καινοτόμο εκπαιδευτικό δίκτυο που δημιουργήθηκε με σκοπό να γνωρίσει στους μαθητές πτυχές της τυπογραφίας της Αναγέννησης, της Κρητικής λογοτεχνίας και της τέχνης του δρόμου.
Οπως ανέφερε μιλώντας στις “διαδρομές” η κα Μαρματάκη στις δράσεις που αναπτύσσει το δίκτυο, συμμετέχουν 15 σχολεία, ΓΕΛ και ΕΠΑΛ, από όλη την Κρήτη. Ειδικότερα για τα Χανιά τα σχολεία που συμμετέχουν είναι το 1ο, 2ο και 4ο ΓΕΛ, τα ΕΠΑΛ Κισάμου, Ακρωτηρίου και Βρυσών και το Λύκειο Βάμου.
Οι μαθητές μαζί με τους καθηγητές τους αφενός μελετούν όψεις της Κρητικής Αναγέννησης και της ιστορίας του νησιού και αφετέρου δουλεύουν πάνω στη δημιουργία γκράφιτι με στίχους από τον Ερωτόκριτο του Β. Κορνάρου και την Ερωφίλη του Χορτάτση.
Για τη δημιουργία των γκράφιτι καθοριστική είναι η συμβολή της ομάδας φοιτητών Γραφιστικής “Τυποτρόπιον” και των καθηγητών του Τομέα Εφαρμοσμένων Τεχνών του ΕΠΑΛ Ακρωτηρίου Αγγελική Ψαράκη, Ολγα Βερυκάκη και Ρία Βαρδή.
Το αξιοσημείωτο είναι ότι μαθητές, φοιτητές και εκπαιδευτικοί δουλεύουν τα γκράφιτι με τη γραφή “Grecs du Roi”, δηλαδή τα “ελληνικά του βασιλιά”, την οποία επινόησε ο Κρητικός καλλιγράφος Αγγελος Βεργίκιος ο οποίος τον 16ο αιώνα εργαζόταν στα βασιλικά τυπογραφεία της Γαλλίας.
«Στο πλαίσιο του προγράμματος είχαμε την ευκαιρία να δουλέψουμε σε πολλά επίπεδα», εξήγησε η κα Μαρματάκη και πρόσθεσε ότι οι εκπαιδευτικές δράσεις περιλάμβαναν, μεταξύ άλλων, επισκέψεις στο Μουσείο Τυπογραφίας στα Χανιά και το Λαογραφικό Μουσείο στη Νεάπολη Λασιθίου, επαφή με σπάνια παλιά βιβλία και γνωριμία με τον κόσμο της τυπογραφίας, θεατρικές παραστάσεις και μελέτη της ιστορίας της Κρητικής Αναγέννησης.
«Το πρόγραμμα είναι μία ευκαιρία να δούμε τον τόπο μας με μια άλλη ματιά και ταυτόχρονα να κάνουμε μία σύγχρονη πρόταση που συνδυάζει την τέχνη του δρόμου με την ιστορία μας», σημείωσε η κα Μαρματάκη και συμπλήρωσε πως τα παιδιά ανταποκρίθηκαν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις προκλήσεις των δράσεων και της δημιουργίας των γκράφιτι με στίχους των Κορνάρου και Χορτάτση. Γκράφιτι που πλέον κοσμούν διάφορα σημεία της πόλης και της ενδοχώρας των Χανίων σε δημόσιους -κυρίως- αλλά και κάποιους ιδιωτικούς χώρους κατόπιν συνεννόησης με τους ιδιοκτήτες.
Αξίζει δε να σημειωθεί ότι μεταξύ των γκράφιτι που πρόκειται να δημιουργηθούν τις επόμενες ημέρες είναι -έπειτα από επιθυμία του Δήμου Χανίων- και αυτά στον τοίχο του Δημοτικού Κήπου και το Πάρκο Ειρήνης και Φιλίας όπως και έξω από τη Διεύθυνση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Χανίων.
