Οι μέσα Ποτάμοι βρίσκονται στον Δήμο Αγίου Νικολάου στον Νομό Λασιθίου σε υψόμετρο 850 μέτρων σε μια κοιλάδα στις πλαγές της Σελένας.
Λόγω του υψομέτρου και της ποσότητας των υδάτων που προέρχονται από τις πολλές πηγές, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ευδοκιμούν στην περιοχή καρυδιές, πλάτανοι, συκές, μηλιές, χαρουπιές.
Μαζί με τους έξω Ποτάμους τα Ρουσακιανά αποτελούσαν κοινότητα τα προηγούμενα χρόνια ενώ πλέον ανήκουν στον Δήμο Αγίου Νικολάου.
Είναι ένα Δροσερό μέρος με οικογενειακές ταβέρνες με φρέσκα και ντόπια κρέατα. Αποτελείται απο 20 κατοίκους.
Οι δυο οικισµοί Μέσα και Εξω Ποτάµοι, πήραν την ονοµασία τους από τους πολλούς ποταµούς (ρυάκια) που υπάρχουν στην περιοχή τους και τα οποία αφού ενωθούν, σχηµατίζουν τον ποταµό Σκουλικάρη που διασχίζει τους οικισµούς αυτούς
ΟΙ ΕΞΩ ΠΟΤΑΜΟΙ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΛΑΣΙΘΙΟΥ
Ο οικισμός Έξω Ποτάμοι ευρίσκεται στην επαρχία Λασιθίου σε υψόμετρο 850 μέτρων σε μια κοιλάδα στις πλαγές της Σελένας. Η περιοχή είναι πλούσια σε βλάστηση, όπου κυριαρχούν οι πρίνοι. Την περιοχή διασχίζουν πολλοί ποταμοί (ρυάκια) και λόγω αυτού του χαρακτηριστικού της δόθηκε και το όνομα στον οικισμό. Λόγω του υψομέτρου και της ποσότητας των υδάτων που προέρχονται από τις πολλές πηγές, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ευδοκιμούν στην περιοχή καρυδιές, πλάτανοι, συκές, μηλιές, χαρουπιές.
Το κλίμα της περιοχής κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών πολύ ψυχρό με χιόνια, λόγω του υψομέτρου. Η έντονη σκίαση από τα ψηλά δέντρα και την πυκνή βλάστηση οδηγεί στον ελλιπή αερισμό στην επιφάνεια του εδάφους, που έχει ως αποτέλεσμα την έντονη υγρασία καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Στην περιοχή είναι εγκατεστημένος σταθμός καταγραφής βροχόπτωσης(Λεκάνη Τζερμιάδων 150 τχ). Λόγω των προαναφερθεισών κλιματολογικών συνθηκών, οι οποίες χαρακτηρίζουν την επαρχία του Λασιθίου συνολικά παρατηρούνται όμοια πολιτισμικά, παραγωγικά και κοινωνικά γνωρίσματα στο πλήθος των οικισμών της.
Οι Έξω Ποτάμοι ως οικισμός δεν αναφέρεται στην 1η απογραφή που διενεργήθηκε κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας : Απογραφή του Καστροφύλακα το έτος 1583, ενώ στη 2η απογραφή, αυτή του Βασιλικάτα το έτος 1630, η οποία καταγράφει μόνο σπίτια, αναφέρεται χωρίς κατοίκους. Κατοικημένο φαίνεται από το 1671 και εξής.Ο οικισμός δε χαρακτηρίζεται ως μετόχι του Λασιθίου (Μετόχι: σύνολο πρόχειρων σπιτιών και καλύβων μετά τον εποικισμό του Λασιθίου). Το 1926 ορίζεται ως έδρα ομώνυμης κοινοτητας στην οποία υπάγονταν οι οικισμοί Μέσα Ποταμών και Ρουσσακιανών, ενώ μέχρι σήμερα μαζί με τον οικισμό Ρουσακιανά και τον οικισμό Μέσα Ποτάμοι ανήκει στο Δήμο Αγίου Νικολάου. Όπως και τα υπόλοιπα χωριά της επαρχίας Λασιθίου παρουσίασε μέγαλη πληθυσμιακή εξέλιξη μέχρι την απογραφή του 1951,1961, ενώ στις απογραφές του 1971 και 1981 μειώθηκαν οι μόνιμοι κάτοικοι, παρατηρείται μια αύξηση το 1981 και από τότε συνεχώς μειώνεται.
Στην τελευταία απογραφή, αυτή του 2001 έχουν καταγραφεί 24 μόνιμοι κάτοικοι, ενώ σήμερα κατοικείται μόνο από 4. Όλη η ευρύτερη περιοχή και ο εν λόγω οικισμός βίωσε το κράτος των Ενετών στην αρχή της ιστορίας του αλλά και των Τούρκων, μετά την ολοκλήρωση της κυριαρχίας του στην Κρήτη το 1669. (Πηγή: Τα μετόχια του Οροπεδίου Λασιθίου επί Ενετοκρατίας, Εμμ.Μπελιβάνης) Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας τα χαρακτηριστικά των χτισμάτων σχετίζονται με την τάση των κατοίκων να προστατεύσουν την προσωπική τους ζωή και ιδιοκτησία. (μικρού ύψους θύρες, μικρή επιφάνεια παραθύρων, μικρός όγκος κτισμάτων,σπάνια και εσωτερικές αυλές). Αυτά εντοπίζονται στο νοτιοδυτικό τμήμα του οικισμού, το οποίο πρέπει να αποτέλεσε και την απαρχή του.
Τα κτίρια χαρακτηρίζονται από το μικρούς όγκους και μικρά ανοίγματα, τόσο όσον αφορά το ύψος των θυρών όσο και το πλάτος και το ύψος των παραθύρων. Ο μικρός όγκος αποδίδεται στο γεγονός ότι καθ΄όλη την ημέρα οι κάτοικοι απασχολούνταν στην ύπαιθρο και χρησιμοποιούσαν τις κατοικίες μόνο για προστασία από τα φυσικά φαινόμενα κατά τη διάρκεια του φαγητού και του ύπνου. Επίσης ήταν σαφώς πιο εύκολη και γρήγορη η κατασκευή τους αλλά και τοιουτοτρόπως απέφευγαν τους υψηλούς φόρους, στους οποίους υπόκεινταν από τους Τούρκους. Κατά την παραμονή τους οι κάτοικοι εντός στων σπιτιών επεδίωκαν την ιδιωτικότητα και την προστασία των εντός της οικίας ωρών από τους κατακτητές. Σύμφωνα με τοπική μαρτυρία το μικρό ύψος των θυρών είχε ως σκοπό την αποτροπή των Τούρκων να εισέρχονται στα σπίτια αναβάτες πάνω στα άλογά τους. Αλλά ακόμη και στο βόρειοανατολικό τμήμα του οικισμού, όπου τα κτίσματα είναι μεγαλύτερα και πιο μεγαλοπρεπή, ο σεβασμός στο ανάγλυφο του εδάφους είναι ορατός.
Χαρακτηριστικό στην αυλή της εκκλησίας είναι το μνημείο των Πεσόντων και η προτομή του στρατηγού Ιωάννη Αλεξάκη .
Το κλίμα της περιοχής του κατά τους χειμερινούς μήνες είναι ψυχρό με αρκετές βροχές και χιονοπτώσεις, ομίχλη και υγρασία η οποία ευνοείται και από το ποταμό που διαπερνά σ’ όλο τον οικισμό. Η παρουσία πρασίνου είναι έντονη ακόμα και τους καλοκαιρινούς μήνες διατηρώντας μια υγρασία στο σύνολο του οικισμού. Τους καλοκαιρινούς μήνες οι βροχοπτώσεις είναι περιορισμένες ενώ η θερμοκρασία διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα ακόμα και τις πολύ θερμές μέρες του καλοκαιριού.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ
