ΦΩΤΟ: ΜΑΝΟΛΗΣ ΣΑΜΟΛΗΣ
Mε πτήσεις αεροσκαφών F16 από την 11 5 Π.Μ. που έσκιζαν τον ουρανό των Ανωγείων, την ώρα που στην κατάμεστη πλατεία Αρμί βρισκόταν σε εξέλιξη η εκδήλωση μνήμης για την επέτειο του Ολοκαυτώματος, οι Ανωγειανοί και πλήθος επισήμων τίμησαν με την παρουσία τους αυτούς που πολέμησαν και αντιστάθηκαν απέναντι στους Ναζί κατακτητές. Εβδομήντα δυο χρόνια μετά την 13η Αυγούστου 1944 όταν οι Φασίστες, έκαιγαν και ισοπέδωναν για 25 μερόνυχτα από άκρη σε άκρη το χωριό της Αντίστασης, έκδηλη ήταν σήμερα το πρωϊ στο Αρμί η συγκίνηση για τους δεκάδες εκτελεσθέντες και αγνοούμενους Ανωγειανούς της γερμανο- ιταλικής Κατοχής.
Αρχικά τελέστηκε επίσημη δοξολογία στον Ιερό Ναό του Αγίου Ιωάννη και στην συνέχεια επιμνημόσυνος δέηση μπροστά στο άγαλμα του Ανωγειανού αγωνιστή στην πλατεία Αρμί, χοροστατούντος του μητροπολίτη Ρεθύμνου και Αυλοποτάμου κ. Ευγενίου.
ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΟΜΙΛΗΤΗΣ Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΑΠΘ Γ. ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ
Το ιστορικό της ημέρας εκφώνησε ο καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ.Γιώργος Μαργαρίτης, τονίζοντας μεταξύ άλλων ότι «η τελική καταστροφή του μεγάλου χωριού δεν ήταν παρά το επιστέγασμα μιας συνεχούς πίεσης και ληστείας πειρατικού τύπου που διέπραττε η Νέα Τάξη των «πολιτισμένων» Ευρωπαίων σε βάρος των Aνωγειανών κτηνοτρόφων. Δεν ήταν μόνο τα άψυχα ο στόχος. Οι ίδιοι οι άνθρωποι του χωριού όφειλαν να υποταχθούν, να μάθουν να δουλεύουν στους κατακτητές και στους ντόποιους «εργολάβους» συνεργάτες τους ως δούλοι, ως υποζύγια, ως υποταγμένοι χωρίς πρόσωπο, χωρίς φρόνημα.»
Ο κ. Μαργαρίτης κλείνοντας την ομιλία του εξέφρασε την πεποίθηση ότι «τα Ανώγεια των λαϊκών αγώνων και της λευτεριάς, θα είναι, από τα πρώτα μέρη που θα διαβούν το κατώφλι ετούτου του νέου κόσμου.»
(ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΔΗΜΟΣΙΕΥΕΤΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ Γ. ΜΑΡΓΑΡΙΤΗ ΓΙΑ ΤΑ 72 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΩΝ ΑΝΩΓΕΙΩΝ)
ΟΙ ΕΠΙΣΗΜΟΙ
Το παρών μεταξύ άλλων έδωσαν σήμερα στα Ανώγεια οι εξής: Ο Ευρωβουλευτής της Ν.Δ κ.Μανόλης Κεφαλογιάννης, ο Ευρωβουλευτής κ.Νότης Μαριάς, ο Βουλευτής Ρεθύμνου της Ν.Δ κ.Γιάννης Κεφαλογιάννης, ο Υπουργός Εσωτερικών κ.Παναγιώτης Κουρουπλής, ο πρόεδρος της Ένωσης Κεντρώων κ.Βασίλης Λεβέντης, ο Βουλευτής Ηρακλείου του ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ κ.Νίκος Ηγουμενίδης,ο Βουλευτής Ηρακλείου από το ΠΟΤΑΜΙ κ.Σπύρος Δαννέλης,η Βουλευτής του ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ κα Βάλια Βαγιωνάκη, ο Περιφερειάρχης Κρήτης κ.Σταύρος Αρναουτάκης, ο γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής Ρεθύμνου του Κ.Κ.Ε κ.Κώστας Σταμπουλάκης, ο γραμματέας Περιφερειακής Ανάπτυξης του ΠΑ.ΣΟ.Κ κ.Γιάννης Χαρωνίτης,ο Δήμαρχος Μυλοποτάμου κ.Δημήτρης Κόκκινος,ο Δήμαρχος Αμαρίου κ.Φίλιππος Μουρτζανός, ο Δημοτικός σύμβουλος της Βιάννου κ.Αριστομένης Συγγελάκης, επίσης ο κ.Αριστομένης Συγγελάκης μέλος της διεκδίκησης των Γερμανικών αποζημιώσεων, ο Ταξίαρχος της 5ης Μεραρχίας Κρητών κ. Αλέξανδρος Αλεξίου, ο Σμήναρχος της Αεροπορίας Διοικητής 133 Σμηναρχίας Μάχης κ.Παναγιώτης Δημόπουλος, ο Αστυνομικός Διοικητής Κρήτης κ.Ανδρέας Δασκαλάκης, ο Διοικητής της Πυροσβεστικής Ρεθύμνου κ.Εμμανουήλ Ακουμιανάκης ο Πολιτιστικός σύλλογος Ανωγείων και όλα τα μέλη του, σύσσωμο το δημοτικό συμβούλιο με επικεφαλής τον Δήμαρχο Ανωγείων κ. Μανόλη Καλλέργη, οι πρώην Δήμαρχοι Ανωγείων κ. Σωκράτης Κεφαλογιάννης, κ.Γεώργιος Σμπώκος και κ. Νίκος Ξυλούρης,το χορευτικό συγκρότημα Ποντίων Ασπρόπυργου και άλλοι. Ακολούθησε κατάθεση στεφάνων στο Ηρώο, ενός λεπτού σιγή και ο Εθνικός Ύμνος ενώ άγημα του στρατού απέδιδε τιμές.
Στις θέσεις των επισήμων μετά από πρόσκληση του δήμου κάθισαν ζώντες αντιστασιακοί ενώ στη συνέχεια παρακάθισαν και στο τραπέζι που παρέθεσε ο δήμος Ανωγείων στη «Ντελίνα».
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Μ. ΚΕΦΑΛΟΓΙΑΝΝΗ
Αίσθηση και πολλές συζητήσεις προκάλεσε η… εκτός πρωτοκόλλου παρέμβαση του ευρωβουλευτής της Ν.Δ κ.Μανόλη Κεφαλογιάννη, με αφορμή την ομιλία του καθηγητή κ. Μαργαρίτη.
Σε φορτισμένο και αιχμηρό τόνο -κατά την διάρκεια της κατάθεσης στεφάνων στο Ηρώο του Ανωγειανού Αγωνιστή- ανέβηκε στο βήμα τονίζοντας: “Τιμή και Δόξα στους Ανωγειανούς και τις Ανωγειανές που διαχρονικά θυσιάστηκαν για την πατρίδα και κυρίως για τις Ανωγειανές που έμειναν πίσω. Και το μήνυμα αυτής της θυσίας είναι η ενότητα, είναι η καταλαγή, είναι η Εθνική συναίνεση. Και όσοι έρχονται εδώ για να τιμήσουν τους νεκρούς των Ανωγείων θα πρέπει να θυμούνται τις αρχές και τις αξίες για τις οποίες θυσιάστηκαν. Θα πρέπει να θυμούνται τον Στεφανογιάννη που άφησε 28 χρονών χήρα τη γυναίκα του με έξι παιδιά, το μεγαλύτερο 14 και το μικρότερο 6 χρονών. Θα πρέπει να θυμούνται τον Χριστομιχάλη, θα πρέπει να θυμούνται τον Παπά-Γιάννη Σκουλά και όλους όσοι θυσιάστηκαν για την Πατρίδα. Θα πρέπει να θυμούνται την Δαμάστα, θα πρέπει να θυμούνται το Αεροδρόμιο, θα πρέπει να θυμούνται την Φοινικιά, θα πρέπει να θυμούνται την απαγωγή του Κράιπε σύμβολο για τα Ανώγεια και την αντίσταση. Τον Πάτρικ Λη Φέρμορ, τον Στάνλευ Μος. Αυτά ήρθαμε εδώ σήμερα να τιμήσουμε, αυτά πρέπει να τιμάμε διαχρονικά. Γιατί οι παλιές επιτυχίες συντηρούνται μόνο με νέες επιτυχίες και οι νέες επιτυχίες σφυρηλατούνται μόνο με εθνική ενότητα και εθνική συναίνεση. Τιμή και δόξα σε όσους θυσιάστηκαν διαχρονικά για την Πατρίδα”
ΣΥΓΚΙΝΗΣΑΝ ΟΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΤΟΥ ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΑΡΙΝΑΣ ΔΑΚΑΝΑΛΗ
Μια ξεχωριστή στιγμή της εκδήλωσης στο ΑΡΜΙ ήταν οι συγκλονιστικές ερμηνείες από το Λουδοβίκο των Ανωγείων τραγουδώντας τον «Θρήνο για τον Μανώλη”, αλλά και τη Μαρίνα Δακανάλη με το τραγούδι της Ειρήνης Αναγνωστάκη “Ω! Παναγιά μου Ανωγειανή”. Μαζί τους ήταν και οι μουσικοί Γιώργης Κοντογιάννης, Αντώνης Μυτακίδης, ενώ στην αφήγηση ήταν ο Μανώλης Μπαρδάκης.
Ο ΝΟΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ
Δηλώσεις στην Ανωγή μετά το πέρας της τελετής έκανε ο ευρωβουλευτής κ.Νότης Μαριάς και ο Περιφερειάρχης Κρήτης Σταύρος Αρναουτάκης.
Νότης Μαριάς:“Τιμούμε το Ολοκαύτωμα των Ανωγείων, τιμούμε αυτούς που έπεσαν ηρωικά.Δεν τους ξεχνάμε. Κάθε χρόνο προσπαθώ και δίνω το παρών αυτή τη μέρα στα Ανώγεια. Αυτό που πρέπει να πούμε όμως και για φέτος είναι ότι χρειάζεται αποφασιστικότητα στη διεκδίκηση των Γερμανικών αποζημιώσεων και θα πρέπει η Κυβέρνηση μέχρι της 8 Σεπτεμβρίου επιτέλους να εμφανιστεί στην επιτροπή αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, να στηρίξει την αναφορά των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και του Δημοκρατικού στρατού Ελλάδος. Μια αναφορά που παραμένει ανοιχτή μετά από ένσταση που έκανα και μέχρι σήμερα η Κυβέρνηση δεν έχει κάνει κίνηση. Οφείλει να εμφανιστεί και θα έχει τεράστια ευθύνη αν τα πράγματα δεν πάνε καλά. Είναι πολιτικά απαράδεκτο το γεγονός το ότι μέχρι στιγμής δεν έχει στηρίξει αυτή την προσπάθεια”.
Ο ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗΣ
Σταύρος Αρναουτάκης: “Ελάχιστος φόρος τιμής για όλους αυτούς που θυσιάστηκαν για αρχές, για αξίες, για ιδανικά, για την Ελευθερία. Το παράδειγμα τους πρέπει να είναι φωτεινός Φάρος για εμάς, για όλες τις νεότερες γενιές, για να παλέψουμε απέναντι στις δυσκολίες που υπάρχουν και για αυτές οι οποίες έρχονται. Αιωνία τους η μνήμη”
«Εδώ η πέτρα σου μιλεί και ο βοριάς σου γνέφει…»
Ενα μικρό ποίημα με δυνατά μηνύματα έγραψε ένας νέος Ανωγειανός μαντιναδολόγος ο Λευτέρης Μπέρκης με αφορμή το Τρίτο Ολοκαύτωμα
Δεν τραγουδούν εδώ πουλιά, δεν κελαηδούν τα αηδόνια,
σ’αυτόν τον τόπο ερίζωσε ο πόνος από χρόνια.
————————————————————
Μα από τη ρίζα του καημού πετά η χαρά τα άνθη,
και τραγουδούν οι άνθρωποι τον πόνο και τα πάθη.
—- Τα Ανώγεια των λαϊκών αγώνων και της λευτεριάς, θα είναι, είμαι σίγουρος, από τα πρώτα μέρη που θα διαβούν το κατώφλι ετούτου του νέου κόσμου.
———————————————————
Εδώ η πέτρα σου μιλεί και ο Βοριάς σου γνέφει,
εκείνος που τ’αφρουκαστεί ελπίδες μόνο θρέφει.
———————————————————-
Δεν έχει τόπο η σκλαβιά εδώ να κατοικήσει,
γιατί ‘χει κάστρο η Λευτεριά χιλιάδες χρόνια χτίσει.
Ολόκληρη ο ομιλία του καθηγητή Γ. Μαργαρίτη έχει ως εξής:
«Ο Αύγουστος του 1944, είναι ένας ακόμα τραγικός μήνας, από αυτούς που έζησαν οι λαοί της Ευρώπης κάτω από το σκήπτρο του γερμανικού ναζισμού και του τερατουργήματος που δημιούργησε, της Νέας Ευρώπης, όπως τότε την ονόμασαν. Η τραγωδία ξεκινούσε από το μικρό για να πάει στο μεγάλο, στο τερατώδες. Στις αρχές του μήνα Ολλανδοί ναζί καταδότες έδωσαν στην γερμανική αστυνομία την Άννα Φρανκ, την μικρή εβραία της Ολλανδίας που μας άφησε, από την μακρόχρονη κρυψώνα της, το ημερολόγιο του τρόμου –ημερολόγιο κόλαφος για τις «αξίες» της Ευρώπης και της καπιταλιστικής ανθρωπότητας. Την ίδια ημέρα άρχισαν οι μαζικές δολοφονίες Πολωνών στα προάστεια της εξεγερμένης Βαρσοβίας για να τρομοκρατήσουν όσους εναντιώνονταν και επαναστατούσαν στον ναζισμό. Ίσως 50.000 Πολωνοί θανατώθηκαν συνοπτικά, ως τις 15 Αυγούστου, με κάθε τρόπο στη Βόλα και σε άλλους τόπους γύρω από την πολωνική πρωτεύουσα. Την ίδια ώρα καθώς πλησίαζε ο Κόκκινος Στρατός, οι έγκλειστοι στα ναζιστικά στρατόπεδα του θανάτου στα ανατολικά της Ευρώπης υποχρεώθηκαν σε μαρτυρικές πορείες από τις οποίες συνήθως κανείς δεν απέμενε ζωντανός. Στα μετώπισθεν. οι ρυθμοί εξόντωσης ανθρώπων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, στις βιομηχανίες του θανάτου, στους θαλάμους αερίων και τα κρεματόρια, έφτασαν σε απίστευτους αριθμούς. Η «φυλετική καθαρότητα» ήταν το επιχείρημα του βιομηχανικού θανάτου. Η τρομοκράτηση των τότε δούλων και αυριανών προλεταρίων της Ευρώπης ήταν ο παρονομαστής του απόλυτου εγκλήματος. Στην ίδια τη Γερμανία τις ίδιες ημέρες ξεκίνησαν οι εκτελέσεις των «συνωμοτών» για την απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ στις 20 Ιουλίου.
Τις ίδιες όμως ημέρες του Αυγούστου ακτίδες ελπίδας διαπέρασαν το σκοτάδι της ναζιστικής Ευρώπης. Ο Κόκκινος Στρατός κύκλωσε στις αρχές του μήνα τις γερμανικές στρατιές της Βαλτικής και, λίγες ημέρες αργότερα, πέρασε τα γερμανικά σύνορα στην ανατολική Πρωσσία. Στις 20 Αυγούστου, στην άλλη άκρη του τεράστιου ανατολικού μετώπου οι στρατιές της Σοβιετικής Ένωσης άρχισαν την καταιγιστική τους επίθεση στη Ρουμανία και σε λίγες ημέρες κατέστρεψαν τις εκεί γερμανικές δυνάμεις και οδήγησαν σε συνθηκολόγηση τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία. Μόνο τα προβλήματα συγκέντρωσης και εφοδιασμού, διέκοπταν πλέον τη νικηφόρα προέλαση των σοβιετικών δυνάμεων.
Τον ίδιο μήνα το δυτικό γερμανικό μέτωπο στη Νορμανδία έσπασε και στις 15 έγινε νέα συμμαχική απόβαση στη νότια Γαλλία. Τα αγγλο-αμερικανικά στρατεύματα ξεχύθηκαν στις γαλλικές πεδιάδες αιχμαλωτίζοντας μεγάλους αριθμούς αποκαμωμένων Γερμανών και συμμάχων τους. Στις 19 Αυγούστου εξεγέρθηκαν οι κάτοικοι του Παρισιού και στις 25 η γαλλική πρωτεύουσα ελευθερώθηκε. Στην κοιλάδα του Ροδανού και στη Λυών η Αντίσταση τιμώρησε σκληρά τους Γάλλους ναζί, τους συνεργάτες των κατακτητών. Στην Ιταλία ελευθερώθηκε η Φλωρεντία. Σε ανατολή και σε δύση οι στρατοί των συμμάχων ορμούσαν πλέον προς τα σύνορα της Γερμανίας. Και στην ίδια τη Γερμανία το μόνο που απέμενε στη ναζιστική ηγεσία ήταν περισσότερος φανατισμός, περισσότερο έγκλημα, περισσότερες καταστροφές αγαθών και ανθρώπων, τυφλές δολοφονίες, θάνατος. Λες και το ύστατο σχέδιο του ναζισμού ήταν να πάρει μαζί του στο έρεβος όσο το δυνατό περισσότερους αθώους.
Αυτό το ίδιο σκηνικό που στοίχειωνε τις τελευταίες ημέρες της Νέας Ευρώπης είχε στηθεί και στην Ελλάδα, και στην Κρήτη. Στις οροσειρές της χερσαίας Ελλάδας ολοκληρώνονταν οι επιχειρήσεις «εκκαθάρισης και καταστροφής» όπου πρωταγωνιστούσε, στο πλευρό των δωσιλογικών Ταγμάτων Ασφαλείας, η τρομερή στις δολοφονικές της επιδόσεις 4η τεθωρακισμένη μεραρχία αστυνομίας των Ες Ες. Στις 9 Αυγούστου στη Αθήνα 120 δολοφονήθηκαν στο μπλόκο στο Δουργούτι, 600 στάλθηκαν στα κάτεργα της Γερμανίας, στις 17 του ίδιου μήνα 100 περίπου δολοφονήθηκαν στην Κοκκινιά, και 1800 στάλθηκαν στην Γερμανία. Όλες οι δυνάμεις του μαύρου μετώπου πήραν μέρος στις εκστρατείες ενάντια στις γειτονιές της Αθήνας. Τάγματα Ασφαλείας, Χωροφυλακή, Ειδική Ασφάλεια, Μηχανοκίνητο του Μπουραντά και Γερμανοί των Ες Ες και της αντικομμουνιστικής ασφάλειας Ες Ντε. Για πανστρατιά της αντίδρασης μπορεί να γίνει λόγος.
Στη Ρούμελη, παρά την επική αντίσταση του ΕΛΑΣ οι Γερμανοί έκαψαν το Καρπενήσι. Χάρη στον ΕΛΑΣ οι κάτοικοί του είχαν καταφύγει στα βουνά με ασφάλεια.
Σε μια τέτοια εποχή, σε καιρούς θανάτου και καταστροφικής παράνοιας τα Ανώγεια χτυπήθηκαν βάναυσα από τον ναζισμό .
Στις 13 του Αυγούστου εκείνης της τρομερής χρονιάς γερμανικά στρατεύματα, πάντοτε μαζί με Έλληνες συνεργάτες τους, κύκλωσαν το χωριό και κάλεσαν όσους από τους κατοίκους του έμεναν ακόμα σε αυτό – περίπου 1.500 από τους 4.000 έμεναν ακόμα σε αυτό γυναίκες, παιδιά, άρρωστοι και γέροντες, οι άνδρες, αλλά και ολόκληρες οικογένειες είχαν ήδη φύγει και σκορπιστεί στα βουνά – να το εγκαταλείψουν και να φύγουν προς το Γενή – Γκαβέ και το Ρέθυμνο, καθώς, όπως τους είπαν, πρέπει να βρούν να εγκατασταθούν αλλού: τα Ανώγεια επρόκειτο να χαθούν από τον χάρτη. Οι κατακτητές εγκαταστάθηκαν στον έρημο χώρο, έστησαν ένα πρόχειρο στρατόπεδο στα Σείσαρχα, σκότωσαν τους λίγους υπέργηρους ή αρρώστους που δεν μπορούσαν να μετακινηθούν και ξεκίνησαν την μεθοδική λεηλασία και καταστροφή του χωριού. Άδειαζαν ένα προς ένα τα σπίτια, τις αποθήκες, τα δημόσια καταστήματα και κτίρια των Ανωγείων, φόρτωναν τα λάφυρα και κατόπιν έκαιγαν ότι μπορούσε να καεί. Τα μαυρισμένα κουφάρια των σπιτιών φαίνεται πως δεν τους ικανοποιούσαν και γι αυτό κατόπιν ανατίναζαν ό, τι έδειχνε να στέκεται όρθιο μετά τη φωτιά.
Η διαδικασία κράτησε ως τις 5 Σεπτεμβρίου, όταν και οι τελευταίοι από τους κατακτητές έφυγαν από την περιοχή. Είχαν εκπληρώσει την αποστολή τους. Από τα 940 σπίτια και κτίσματα των Ανωγείων κανένα δεν υπήρχε πλέον. Οι εκκλησίες έστεκαν βαριά τραυματισμένες από τα αέρια των εκρήξεων με τις οποίες ανατινάχθηκαν τα γύρω σπίτια. Όλες οι βιοτεχνίες, τα εργαστήρια, οι εγκαταστάσεις, τα τέσσερα τυροκομεία, οι σταύλοι και τα κοτέτσια είχαν καταστραφεί. Τα ζώα των κοπαδιών και τα οικόσιτα, όσα δεν αρπάχθηκαν, θανατώθηκαν, έτσι ώστε η μυρωδιά της σήψης και του θανάτου να μείνει σαν ανεξίτηλο στίγμα πάνω από τα Ανώγεια.
Εάν αθροίσουμε στις αρπαγές του Αυγούστου τις μικρότερες σε έκταση προγενέστερες, τότε σύμφωνα με τα στοιχεία της ειδικής επιτροπής διαπίστωσης των γερμανικών ωμοτήτων στην Κρήτη (Καλιτσουνάκης, Καζαντζάκης, Κακριδής) αρπάχτηκαν από το χωριό, 200.000 οκάδες (260 τόνοι) σιτηρών, 80.000 οκάδες (100 τόνοι) λάδι, 40.000 οκάδες (50 τόνοι) γεώμηλα, 8.000 οκάδες (10 τόνοι) τυρί, 20.000 αιγοπρόβατα, 220 μεταγωγικά ζώα, 85 βόδια, εκτός από τα προικιά, τα εργαλεία, τα έπιπλα και οι οικοσκευές. Για να το περιγράψουμε αλλοιώς, μόνο οι καρποί αυτοί, ισοδυναμούσαν με το φορτίο 150 μεγάλων φορτηγών αυτοκινήτων της εποχής (των τριών τόνων) ή με το αντίστοιχο 5.000 μεταγωγικών ζώων.
Η τελική καταστροφή του μεγάλου χωριού δεν ήταν παρά το επιστέγασμα μιας συνεχούς πίεσης και ληστείας πειρατικού τύπου που διέπρατε η Νέα Τάξη των «πολιτισμένων» Ευρωπαίων σε βάρος των Aνωγειανών κτηνοτρόφων. Δεν ήταν μόνο τα άψυχα ο στόχος. Οι ίδιοι οι άνθρωποι του χωριού όφειλαν να υποταχθούν, να μάθουν να δουλεύουν στους κατακτητές και στους ντόποιους «εργολάβους» συνεργάτες τους ως δούλοι, ως υποζύγια, ως υποταγμένοι χωρίς πρόσωπο, χωρίς φρόνημα. Πεντακόσιους ανωγειανούς ζήτησαν αρχικά οι κατακτητές να δουλέψουν στις «αγγαρείες». Όταν δεν κατάφεραν να τους βάλουν στο χέρι το μείωσαν σε 250. Ούτε τόσοι πήγαν. Η άρνηση στον κατακτητή ήταν ύβρις θανατηφόρα εκείνο τον καιρό που ο ρατσισμός είχε χωρίσει τον κόσμο σε αφέντες και σε τίποτα. Συλλήψεις, ομηρίες, εκτοπίσεις στη Γερμανία –που κατέληγαν στο βυθό του Αιγαίου, στα γνωστά ναυάγια-, φυλακίσεις, εκτελέσεις –όπου τους εύρισκαν, στο Ρέθυμνο συνήθως- ήταν η απάντηση. Εκατόν δεκαεφτά ανωγειανοί (στοιχεία νομαρχίας) θανατώθηκαν σε τούτο το παιχνίδι κυριαρχίας και υποταγής, το 3% του πληθυσμού του χωριού, 1% για κάθε χρόνο κατοχής, ήταν ο φόρος του αίματος. Θα ήταν ίσως βαρύτερος εάν το γερμανικό σχέδιο για σύλληψη ομήρων -80 με 100 άτομα- από το χωριό δεν τέλειωνε άδοξα στη μάχη που έδωσε ο εφεδρικός ΕΛΑΣ στο Σφακάκι.
Τι πλήρωσαν τα Ανώγεια με το αίμα των κατοίκων τους και με το βιός τους; Πλήρωσαν την τόλμη του να διαφεντεύουν από τον κατακτητή και τον ναζισμό το χωριό και το βουνό τους. Σε όλη τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Κρήτης ποτέ δεν εγκαταστάθηκαν Γερμανοί στον Ψηλορείτη. Δεκάδες Ανωγειανή πήραν μέρος στην Αντίσταση, πολλοί ως ένοπλοι αντάρτες. Ενοχλητική κατάσταση για έναν τόπο που βρισκόταν στην πρώτη γραμμή της μάχης στο σύνορο της γερμανικής κυριαρχίας και όπου βρίσκονταν εγκατεστημένοι 30 ως 50.000 Γερμανοϊταλοί στρατιώτες.
Τα Ανώγεια τον καιρό της Κατοχής, του ναζισμού και της κατάκτησης, τίμησαν την παράδοση των αγώνων για την λεφτεριά και την αξιοπρέπεια. Αγώνων που δοκιμάζουν τους λαούς, τους μικρούς λαούς ιδιαίτερα, εκείνους που ο ιμπεριαλισμός τους θέλει απλά παιχνίδια – πιόνια στα σχέδιά του. Από ετούτες τις απόμερες πλαγιές του Ψηλορείτη, βρήκαν τον τρόπο να συνταχθούν με το μεγάλο πανευρωπαϊκό κίνημα της Αντίστασης ενάντια στον ναζισμό, ενάντια στον ιμπεριαλισμό, τον πόλεμο, την κατάκτηση, την υποδούλωση, την εξαθλίωση, τον εξανδραποδισμό. Δεν συνθηκολόγησαν, δεν παραδόθηκαν, δεν πίστεψαν ούτε τις υποσχέσεις του Πασσαδάκη και των Ελλήνων ναζί, ούτε τα «φιλικά ανοίγματα» των κατακτητών. Δεν έδωσαν τα ζώα τους, δεν έδωσαν τον καρπό τους, δεν έδωσαν τους ανθρώπους τους να δουλεύουν μεροφάϊ στα οχυρά και στα αεροδρόμια του Άξονα. Και μαζί με τους πολλούς, μαζί με τους λαούς της Ευρώπης και –ιδιαίτερα- της Σοβιετικής Ένωσης πρόσθεσαν το δικό τους λιθαράκι στο τεράστιο αγώνα που τελικά έπνιξε το ναζιστικό θεριό, το εξόντωσε, το έβγαλε από το χάρτη του κόσμου.
Έτσι, οι ανωγειανοί έγιναν πλούσιοι. Μοιράστηκαν με τους λαούς που αγωνίστηκαν και που αγωνίζονται τις μεγάλες αξίες του κόσμου. Τις αξίες του δίκηου, του πολιτισμού, τις αξίες της ειρήνης, της αξιοπρέπειας όλων των ανθρώπων. Μοιράστηκαν το όραμα ενός μέλλοντος χωρίς αδικίες, χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, χωρίς θανατηφόρους ανταγωνισμούς μονοπωλίων και συνακόλουθων ιμπεριαλισμών, χωρίς αίματα, πολέμους, αγριότητες. Είναι το μεγάλο όραμα αυτού που λαοί επιθυμούν, αυτού που οι αγώνες τους κάποτε θα φέρουν.
Η λεβεντιά έχει τίμημα βαρύ, το γνώριζαν αυτό στα Ανώγεια. Το πλήρωσαν με θάρρος και αξιοπρέπεια, το πλήρωσαν με την συνθέμελη καταστροφή των σπιτιών τους, με τον θάνατο των δικών τους ανθρώπων.
Δικαιώθηκε ο αγώνας τους, θα ρωτήσει εύλογα κανείς; Το όραμα του αυριανού κόσμου το είδαν, ήρθε αυτός ο κόσμος; Ζούμε σήμερα σε αυτόν; Όχι βέβαια! Πίσω από τον ναζισμό και τα έργα του βρίσκεται η αδικία, η ανισότητα, η απάνθρωπη κατανομή των αγαθών ετούτου του κόσμου. Οι λίγοι μαζεύουν τα πολλά, για τους πολλούς απομένουν τα λίγα. Οι πλούσιοι γίνονται πλουσιώτεροι, οι φτωχοί κάθε μέρα και πληθαίνουν. Και όταν φουντώνει η αντίσταση, η πάλη των λαών ενάντια σε τούτη την αδικία, τότε επιστρατεύονται τέρατα, μηχανισμοί πολέμου και θανάτου, ο ναζισμός ανάμεσά τους. Δεν μιλάω για το 1944, για το σήμερα μιλώ επίσης.
Και επειδή το σήμερα έχει στοιχεία από το χθές, βλέπουμε, όχι μόνο να μη δικαιώνεται, επίσημα, ο τότε αγώνας των λαών, των κατοίκων των Ανωγείων ανάμεσά τους, αλλά αντίθετα να στιγματίζεται, να λοιδωρείται, να συκοφαντείται, να διαστρεβλώνεται. Γιατί τι άλλο ήταν ετούτη η περίφημη υπόθεση του κου Ρίχτερ που απασχόλησε –πολύ σοβαρά τον γερμανικό τύπο- και που έδειξε το μέγεθος της επίθεσης που δέχονται οι αγώνες των λαών και στο επίπεδο της «επιστημονικής» -τρομάρα μας- ιστορίας. Ο «αναθεωρητισμός» που σήμερα επελαύνει στην ιστορική γραφή έχει στόχο να γυρίσει την αλήθεια αλλοίως, να δικαιωθούν οι δήμιοι και να καταδικαστούν, στο πυρ το εξώτερο τα θύματά τους. Εγκλήματα πολέμου, βλέπετε, στη νέα αυτή σχολή, έκαναν οι Κρήτες, οι αντάρτες, η Αντίσταση και όλα αυτά απέναντι στους γεμάτους «ιπποτισμό» στρατιώτες του ναζισμού. Ας είναι καλά ο λαός της Κρήτης που στάθηκε άξιος υπερασπιστής της ηρωϊκής του ιστορίας την ώρα που Πανεπιστήμια και σοφοί –στο όνομα του ευρωπαϊκού ιδεώδους- έκαναν πως δεν καταλαβαίνουν τίποτα.
Και αν θέλετε, πέρα από την προάσπιση της ιστορίας, υπάρχει και το επόμενο βήμα αναγνώρισης και δικαίωσης. Πότε θα αναγνωρίσουν οι Γερμανοί το κακό που έκαναν; Πότε θα αποζημιώσουν τους μαρτυρικούς τόπους, τους δήμους και τις κοινότητες, τους ανθρώπους που θανάτωσαν και έκαψαν οι στρατοί τους. Πότε έμπρακτα –και όχι στα ανέξοδα λόγια- η Γερμανία θα στιγματίσει το ναζιστικό της καθεστώς; Φυσικά και να υπάρξει συμφιλίωση μεταξύ των χωρών, όπως απαντούν οι Γερμανοί επίσημοι και τα ιδρύματά τους. Η συμφιλίωση όμως αυτή να μην σημαίνει αθώωση του ναζισμού, να μην σημαίνει ότι ξεχνούμε τα εγκλήματα, ότι φέρνουμε στα ίσα θύματα και θύτες. Η συμφιλίωση δεν μπορεί να σημαίνει ότι εμείς απαρνούμαστε την ιστορία μας, τους αγώνες μας, ενώ ταυτόχρονα η Γερμανία, μετατρέπει τα εγκλήματα των δικών της στρατιωτών σε απλά πταίσματα, άντε παραβάσεις.
Κάθε φορά που θυμούμαστε, εδώ στα Ανώγεια, και όπου αλλού έγραψαν σελίδες τιμής και αγώνα οι λαοί, να θυμόμαστε τις διαφορές, να θυμόμαστε τα οράματα, να θυμόμαστε αυτήν την αίσθηση της ελευθερίας και του δίκηου που πολλοί, μα πάρα πολλοί στον σημερινό κόσμο θέλουν να μας κάνουν να ξεχάσουμε. Γιατί το αύριο που είδαν τότε οι αγωνιστές της λευτεριάς, δεν έχει έρθει ακόμα. Και μας περιμένουν αγώνες, και μας περιμένουν θυσίες και, στο βάθος, πάντοτε διακρίνουμε έναν καλύτερο κόσμο. Έναν κόσμο που να είναι αντάξιος των ανθρώπων που τον κατοικούν και τον δουλεύουν.
Τα Ανώγεια των λαϊκών αγώνων και της λευτεριάς, θα είναι, είμαι σίγουρος, από τα πρώτα μέρη που θα διαβούν το κατώφλι ετούτου του νέου κόσμου.»
http://www.anogi.gr/
