Στη Κρήτη του παλιού καιρού που δεν γιαγέρνει οπίσω
να 'τανε Θε μου μπορετό για μια στιγμή να ζήσω
ΔΙΑΚΡΙΝΕΤΑΙ ΤΟ ΠΛΟΙΟ ΚΑΡΑΙΣΚΑΚΗΣ
Η Σητεία του χθες ήταν μια ήσυχη μικρή όμορφη κωμόπολη στα βόρεια παράλια της Κρήτης. Η γεωγραφική απομόνωσή της από την υπόλοιπη Κρήτη και η ιδιαίτερη και πανέμορφη ενδοχώρα, οδήγησαν τους κατοίκους να δημιουργήσουν μία εικόνα διαφορετική από τις άλλες περιοχές. Έτσι λοιπόν όλοι μιλάνε για ένα τόπο φιλήσυχο, για την Σητεία του Βιτσέντζου Κορνάρου, του Ερωτόκριτου, για τους Στειακούς που διακρίνονται για την αγάπη τους στη ζωή, στη μουσική, στον πολιτισμό, δημιουργώντας μια κουλτούρα ζωής γεμάτη ειρήνη, εργατικότητα και δημιουργία.
Η περίφημη σκάλα.
Το μικρό πλοίο ίσως είναι το M/S Ίκαρος που μετέφερε εμπορεύματα
σε Άγιο Νικόλαο, Παχειά Άμμο και Σητεία
"Μαθηταί εν Σητεία" επιστολικό δελτάριο των αρχών του 20ου αιώνα.
Οι επαρχίες Σητείας και Ιεράπετρας αποτελούσαν ένα Τερριτόριο, δηλ διοικητικό διαμέρισμα. Τα σύνορα της διοικητικής μονάδας ήταν μια νοητή γραμμή από το Καλό Χωριό μέχρι το χωριό Μύρτος με έδρα τη Σητεία. Το λιμάνι της , ήταν πρόσφορο για το διαμετακομιστικό εμπόριο, λόγο της θέσης του, και γι' αυτό και η πόλη γνώρισε άνθηση την εποχή αυτή.
Στα χρόνια της Ενετοκρατίας ήταν έδρα του διαμερίσματος Σητείας στο οποίο υπαγόταν και η καστελανία της Ιεράπετρας. Στην περίοδο της Ενετοκρατίας η πόλη της Σητείας, φέουδο της οικογένειας Παυλίνα, καταστράφηκε τρεις φορές. Το 1508 την κατάστρεψε τρομερός σεισμός και το 1538 ο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, το φόβητρο των παράκτιων πληθυσμών της Μεσογείου το 16ο αιώνα. Από τα 400 σπίτια που είχε, μόνο 10 έμειναν όρθια.
Το πιο επιβλητικό μνημείο του παρελθόντος που δεσπόζει στη σημερινή Σητεία είναι το φρούριο του Κάστρου γνωστό σήμερα σαν Καζάρμα από το "Casa di Arma" ή το "Caserna", που σημαίνει στρατώνας. Η Καζάρμα ήταν ο στρατώνας της φρουράς ή το διοικητήριο ένα δηλ. από τα οικοδομήματα της Μεσαιωνικής Σητείας το οποίο περιβαλλόταν με τείχος. Βασισμένοι σε χάρτες της εποχής των Ενετών, υπήρχε τοίχος γύρο από το φρούριο.
Τα τείχη και η Καζάρμα έχουν γίνει αρχικά τα τελευταία βυζαντινά χρόνια. Η πρώτη επιδιόρθωση της οχύρωσης έγιναν το 1204 από το Γενοβέζο ΕρρίκοPascatore. Οι Ενετοί έκαναν πολλές επιδιορθώσεις το 1303, 1450 και ιδίως μετά το φοβερό σεισμό του 1508 για να επακολουθήσει η επιδρομή του Μπαρμπαρόσα το 1538 που προξένησε στα τείχη τόσες μεγάλες καταστροφές, ώστε οι Ενετοί κυβερνήτες ζήτησαν την ισοπέδωση των τειχών. Οι Ενετοί άρχοντες της Σητείας Gerolemo Bemb και Hannibaie Gongara αντιδρούν και επιτυγχάνουν να μην πραγματοποιηθεί η καταστροφή του Κάστρου.
Αργότερα η Βενετία στέλνει χρήματα και μηχανικούς για τη επιδιόρθωση της οχυρώσεως. Το 1648 πολιορκήθηκε από τους Τούρκους και εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους της. Για δυο αιώνες έμεινε ακατοίκητη. Η θέση των ερειπίων της παλιάς πόλης αγοράστηκε με ενέργειες των πασάδων Αβνή και Κωστή Αδασίδη, και χτίστηκε το 1870 η νέα πόλη που οι Τούρκοι ονόμασαν Αβνιέ και οι Έλληνες Λιμάνι της Σητείας.
Στην τουρκική κατάκτηση φαίνεται πως δεν ξαναχτίστηκαν τα τείχη αλλά η Καζάρμα αναστηλώθηκε και σήμερα μπορεί να δει κανείς τις τουρκικές προσθήκες μεταξύ των οποίων τους κουμπέδες πάνω στις επάλξεις, τα φυλάκια.
Ο μεγαλόπρεπος ναός της Αγίας Αικατερίνης δέσποζε της νέας πόλης ως σύμβολο του νέου ξεκινήματός της, όπως η Καζάρμα συμβόλιζε το ένδοξο παρελθόν της. Σε σειρά επιστολικών δελταρίων (Καρτποστάλ) του πρώτου τέταρτου του αιώνα που παρουσιάζουν πανοραμικές απόψεις της Σητείας, ο ναός διακρίνεται πάνω από το μιναρέ του Τζαμιού ο οποίος κατεδαφίστηκε σύμφωνα με πληροφορίες γύρω στα 1920-25. Από τα δελτάρια αυτά μπορεί κανείς να παρακολουθήσει την πολεοδομική εξέλιξη της πόλης, μέχρι και το 1950, οπότε ξεκίνησε η πληθυσμιακή και οικοδομική έκρηξη. Ένα σημαντικό ιστορικό ντοκουμέντο που αποτελεί την παλαιότερη απεικόνιση του ναού της Αγίας Αικατερίνης είναι η επιστολική κάρτα που παρουσιάζει τον ίδιο το ναό, φωτογραφημένο στις αρχες του αιώνα, από τον ονομαστό για την εποχή του Τουρκοκρητικό φωτογράφο του Ηρακλείου R. Behaeddin, λίγα χρόνια μετά τα εγκαίνια.
Η ΠΟΛΥΟΥΧΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ
ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΑΙΩΝΑ
Αναφορά στον πρώτο ναό κάνει και ο Γάλλος περιηγητής V. Berard, ο οποίος επισκέφθηκε τη Σητεία το 1897 και περιγράφει την πόλη «...Είναι η σύγχρονη πόλη της Σητείας, πόλη καινούργια με δρομάκια που σχηματίζουν μεταξύ τους ορθή γωνία, πόλη χριστιανική με τούς θόλους της ολοκαίνουργης μεγάλης βασιλικής της...» («Κρητικές Υποθέσεις» 1897, Αθήνα 1994, σελ. 243). Ο πρώτος ναός δεν είχε κωδωνοστάσιο. Το πρώτο κωδωνοστάσιο στη νοτιοδυτική πλευρά κατασκευάστηκε το 1938 από το μηχανικό Χαράλαμπο Μαρκάκη με επιβλέποντα μηχανικό τον Ιωάννη Βαρκαράκη. Αυτά, αποτέλεσαν τα στοιχεία της λεγόμενης β' φάσης του ναού μαζί με τον Γυναικωνίτη που κατασκευάστηκε γύρω στα 1927 με σχέδια του μηχανικού Ιωαννίδη και με εργολάβο το Δημ. Βοΐλα. Ο μικρός πρόναος οικοδομήθηκε γύρω στο 1949-50 σε σχέδια του μηχανικού Χαρ. Μαρκάκη. Φωτογραφίες της εποχής του 1950 δείχνουν καθαρά τις εξωτερικές προσθήκες σε σχέση με τον πρώτο ναο που απεικονίζεται στη φωτογραφία του R. Behaeddin.
Τα εγκαίνια έγιναν με πανηγυρικό τριήμερο εορτασμό στον οποίο συμμετείχε το ευσεβές πλήρωμα όχι μόνο της πόλης αλλά καί όλης της Επαρχίας, σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες παλαιών κατοίκων
ΣΗΤΕΙΑ ΕΤΟΣ 1950
Το νεότευκτο Γυμνάσιο Σητείας ΕΤΟΣ 1939
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ
