Ο Γιάννης Μαρκόπουλος είναι ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες συνθέτες. Γεννήθηκε το 1939 στο Ηράκλειο της Κρήτης, από γονείς παλαιών οικογενειών του νησιού, και πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Ιεράπετρα. Εκεί, στο ωδείο της παραλιακής αυτής πόλης, παίρνει τα πρώτα του μουσικά μαθήματα στη θεωρία και στο βιολί. Οι πρώτες του επιδράσεις προέρχονται από την τοπική μουσική με τους γρήγορους χορούς και τα επαναλαμβανόμενα μικρά μοτίβα τους, από τη κλασική μουσική, καθώς και από τη μουσική της ευρύτερης ανατολικής Μεσογείου – και ιδιαίτερα της κοντινής Αιγύπτου.
Το 1956 συνεχίζει τις μουσικές σπουδές του στο Ωδείο Αθηνών, με τον συνθέτη Γεώργιο Σκλάβο και τον καθηγητή του βιολιού Joseph Bustidui. Την ίδια εποχή εισάγεται στο Πάντειο Πανεπιστήμιο για κοινωνικές και φιλοσοφικές σπουδές, ενώ παράλληλα συνθέτει για το θέατρο, τον κινηματογράφο και το χορό. Το 1963 βραβεύεται για την μουσική του στις Μικρές Αφροδίτες του Νίκου Κούνδουρου από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, και τον ίδιο χρόνο ανεβαίνουν από νέα χορευτικά σύνολα τα μουσικά του έργα Θησέας (χορόδραμα),Χιροσίμα (σουίτα μπαλέτου) και τα Τρία σκίτσα για χορό.
Το 1967 επιβάλλεται στην Ελλάδα η δικτατορία και ο Γιάννης Μαρκόπουλος αναχωρεί στο Λονδίνο. Εκεί εμπλουτίζει τις μουσικές του γνώσεις με την Αγγλίδα συνθέτρια Elisabeth Lutyens. Επίσης συνθέτει την κοσμική καντάτα Ήλιος ο πρώτος, σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη (που τιμάται με το βραβείο Νόμπελ το 1979), και τη μουσική για τη Λυσιστράτη του Αριστοφάνη (για το Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν). Παράλληλα ολοκληρώνει τη μουσική τελετή Ιδού ο Νυμφίος, έργο που κρατά ανέκδοτο, εκτός ενός τμήματος, του περίφημου Ζάβαρα-κάτρα-νέμια, που αποτελεί ένα τα πιο διάσημα κομμάτια του. Την ίδια περίοδο γνωρίζεται με τους συνθέτες Ιάννη Ξενάκη και Γιάννη Χρήστου και έρχεται σε επαφή με τα πλέον πρωτοποριακά μουσικά έργα. Στο Λονδίνο συνθέτει ακόμα τους Χρησμούς, για συμφωνική ορχήστρα, και τους πρώτους Πυρρίχιους χορούς Α, Β, Γ, (από τους 24 που ολοκλήρωσε το 2001), οι οποίοι παίζονται, το 1968, από την ορχήστρα Concertante του Λονδίνου στο Queen Elizabeth Hall. Τότε γράφει και τη μουσική για την Τρικυμία του Σαίξπηρ, που ανεβαίνει από το Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας, σε σκηνοθεσία David Jones.
Το 1969 επιστρέφει στην Αθήνα για να συμβάλει με τα έργα του στην πορεία για την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Δημιουργεί μια νέα κίνηση για την τέχνη και τη χρησιμότητά της και αναζητεί την βαθύτερη ενότητα του ανθρώπου με το φυσικό και κοινωνικό του περιβάλλον.
Με την είσοδο της δεκαετίας του ’70, υλοποιεί το μουσικό του όραμα: καταθέτει μουσικά έργα που χαρακτηρίζονται στο σύνολό τους ως νέα πρόταση και τομή για τη μέχρι τότε ελληνική μουσική πραγματικότητα· έργα με ενότητα της αισθητικής και της φιλοσοφικής άποψης του συνθέτη ως προς τις θεμελιακές αρχές τους, με το καθένα όμως από αυτά να είναι διαφορετικό. Ιδρύει ένα νέο και ιδιόμορφο ορχηστικό σχήμα, καθιερώνοντας, με τις συνθέσεις του, την ουσία της μουσικής συμβίωσης και τους συσχετισμούς έκφρασης μεταξύ συμφωνικών και τοπικών οργάνων, μέσω του μελωδικού και ρυθμικού του ορίζοντα, των αρμονικών του δομών και των ηχοχρωμάτων της διάφανης ενορχήστρωσής του. Παράλληλα, προτείνει εμφατικά την «Επιστροφή στις Ρίζες», εννοώντας τον «σχεδιασμό του μέλλοντος, με ενδοσκόπηση, μελέτη και πλησίασμα των άφθαρτων πηγών της ζωντανής τέχνης του κόσμου και επιλεγμένες σύγχρονες πληροφορίες τέχνης». Η πρότασή του αυτή παίρνει τις διαστάσεις ενός κινήματος τέχνης.
Λίγο αργότερα ιδρύει την ορχήστρα Παλίντονος αρμονία, που αποτελείται από όργανα συμφωνικά και ελληνικά. Παρουσιάζει τα έργα του στο στούντιο Λήδρα και αργότερα στη μπουάτ "Κύτταρο", με νέους τραγουδιστές και μουσικούς. Διδάσκει τον τρόπο της ερμηνείας της μουσικής και των τραγουδιών του, στην αισθητική κατεύθυνση που πάντοτε επιζητούσε. Μαζί με τα θεατρικά στιγμιότυπα και τον εικαστικό διάκοσμο στήνει μια πολύτροπη μουσική παράσταση. Διανοούμενοι και φοιτητές γεμίζουν καθημερινά τους χώρους της δραστηριότητάς του, παρά τα εμπόδια της τότε εξουσίας. Τα τραγούδια του, όπως οι Οχτροί, τα Λόγια και τα χρόνια, τα Χίλια μύρια κύματα, η Λένγκω (Ελλάδα), ο Γίγαντας, το Κάτω στης Μαργαρίτας το αλωνάκι, τοΚαφενείον η Ελλάς, το Ο τόπος μας είναι κλειστός, τα Παραπονεμένα λόγια, το Μιλώ για τα παιδιά μου και πολλά άλλα, γίνονται σύμβολα και μύθοι. Το ίδιο άλλωστε συμβαίνει με τα μουσικά του έργα Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Ο Στράτης ο Θαλασσινός ανάμεσα στους Αγάπανθους, Ήλιος ο Πρώτος, Χρονικό, Ιθαγένεια, Οροπέδιο, Θητεία και Μετανάστες – σε ποίηση και στίχους Σολωμού, Σεφέρη, Ελύτη, Κ.Χ. Μύρη, Μιχ. Κατσαρού, Ελευθερίου, Σκούρτη, Θεοδωρίδη αλλά και δικούς του.
Το 1976 συνθέτει τη μουσική για την τηλεοπτική σειρά του ΒΒC Who pays the Ferryman?, και η επιτυχία του μουσικού θέματος παραμένει στην κορυφή του βρετανικού Hit-Parade για μήνες, ενώ κάνει τον συνθέτη διεθνώς γνωστό.
Στα επόμενα χρόνια η δημοφιλία αυτή εκφράζεται με πολλές μετακλήσεις για συναυλίες, και ο Μαρκόπουλος πραγματοποιεί αλλεπάλληλα ταξίδια ανά τον κόσμο.
Επισκέπτεται διαδοχικά, δίνοντας συναυλίες με τα έργα του, τη Νέα Υόρκη, τη Φιλαδέλφεια, το Σικάγο, το Σαν Φρανσίσκο, το Τορόντο, το Μόντρεαλ, τη Στοκχόλμη, το Άμστερνταμ, τη Νάπολη, τοΠαρίσι, το Βερολίνο, το Μόναχο, τη Φρανκφούρτη, τις Βρυξέλλες, το Λονδίνο καθώς και διάφορες πόλεις της Ρωσίας και της Αυστραλίας.
Στην καλλιτεχνική του παραγωγή, βέβαια, σημαντική θέση έχει η μουσική του για το θέατρο και τον κινηματογράφο: μουσική για έργα του Ευριπίδη, του Αριστοφάνη, του Μενάνδρου, τουΣαίξπηρ, του Τσέχωφ, του Μπέκετ αλλά και σύγχρονων Ελλήνων δραματουργών, και για ταινίες του Κούνδουρου, του Ντασέν, του Κοσμάτου, του Μανουσάκη, του Σκαλενάκη, του Γρηγορίου και άλλων.
Το 1980 ενώνεται και στη ζωή με την τραγουδίστρια και συνεργάτιδά του Βασιλική Λαβίνα. Γεννιέται η κόρη τους Ελένη. Για μια περίοδο ο συνθέτης αποζητεί μια πιο ιδιωτική ζωή με την οικογένειά του, ενώ ξεκινά η προετοιμασία του για το άνοιγμα ενός νέου κεφαλαίου στη μουσική του: στον κορμό των νέων συνθέσεών του εμφανίζονται μελωδικά ξεσπάσματα στηριγμένα στην εκτεταμένη πολυτονικότητα της αρμονικής του δομής –καρποί της φαντασίας του–, που ενισχύονται από το πάθος μιας ανεξάντλητης ζωτικότητας.
Από τις συνθέσεις αυτής της περιόδου σημειώνουμε έργα μουσικής δωματίου, τέσσερα κουαρτέτα, δύο σονάτες, πέντε κομμάτια για βιολί και πιάνο. Από τα έργα ενόργανης μουσικής, τοΚονσέρτο-Ραψωδία για λύρα και συμφωνική ορχήστρα,τα Μητρώα για ορχήστρα εγχόρδων,τη Συμφωνία της Ίασης, επίσης δύο ορατόρια και δύο κύκλους τραγουδιών. Το 1994 συνθέτει ένα από τα πιο σημαντικά του έργα,τη Λειτουργία του Ορφέα –για φωνή, χορωδία και ορχήστρα–, που απευθύνεται φιλοσοφικά στον επαναπροσδιορισμό της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση. Ακολουθούν η Ανα-γέννηση Κρήτη ανάμεσα σε Βενετιά και Πόλη, μουσικό ταξίδι σε 4 ενότητες, η όπερα Ερωτόκριτος και Αρετή, τα Σχήματα σε κίνηση, κονσέρτο για πιάνο εμπνευσμένο από τον Πυθαγόρα, τα Ευήλια τοπία, φαντασία για σόλο φλάουτο, ο Νόμος της Θαλπωρής, ορατόριο-μουσικό θέαμα για φωνές, χορωδία, ορχήστρα πνευστών, μπαλέτο και εικόνες, 16 Πυρρίχιοι χοροί 1980-2001, Τρίπτυχο για φλάουτο έγχορδα και άρπα (2007).
Μουσικές παρτιτούρες
1958 Λαμέντο, Για φλάουτο, έγχορδα και άρπα
1966 24 πυρρίχιοι χοροί, Για συμφωνική ορχήστρα, και σόλο όργανα
- 2001 Τρίπτυχο, Για φλάουτο, έγχορδα και άρπα
- 2005 Μικρή φαντασία, Για φλάουτο και πιάνο
Έργα για Φωνές, Χορωδία, Αφηγητή και Ορχήστρα
- 1968 Ήλιος ο πρώτος
- 1976 Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι
- 1994 Η λειτουργία του Ορφέα
Έργα Σκηνής
- 1958 Πέντε σκίτσα για χορό, Για συμφωνική ορχήστρα
- 1962 Θησέας, Χορόδραμα εμπλουτισμένο με τραγουδιστικά ιντερμέδια
- 1995 Άνα-γέννηση - Κρήτη ανάμεσα σε Βενετιά και Πόλη, Μουσική παράσταση σε 2 πράξεις με 4 ενότητες
- 2000 Ερωτόκριτος και Αρετή, Όπερα σε δύο πράξεις
- 2004 Ο Νόμος της θαλπωρής, σε φόρμα ορατορίου, μουσικό θέαμα
Κύκλοι Τραγουδιών με ενότητα
- 1969 Χρονικό, Μουσικό ιστόρημα
- 1971 Ιθαγένεια, Μουσικό έργο σε εννέα μέρη
- 1972 Τα τραγούδια του νέου πατέρα
- 1973 Ο Στρατής ο Θαλασσινός ανάμεσα στους αγάπανθους - και άλλα τραγούδια, Σύγχρονη κοσμική καντάτα
- 1974 Θητεία, Μουσικό έργο, σε 9 μέρη, είδος μονόπρακτης όπερας
- 1974 Μετανάστες
- 1974 Θεσσαλικός κύκλος, Λαϊκό μουσικό έργο με θεατρικού ύφους στιγμιότυπα
- 1976 Οροπέδιο, Μουσική συνομιλία
Δισκογραφία
- 2009 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΟΡΦΕΑ Για φωνές, μεικτή χορωδία, αφηγητή και συμφωνική ορχήστρα
- 2009 SHAPES IN MOTION (ΣΧΗΜΑΤΑ ΣΕ ΚΙΝΗΣΗ) (Κονσέρτο για πιάνο) Για σόλο πιάνο και συμφωνική ορχήστρα
- 2004 Ο ΤΑΧΥΤΑΤΟΣ ΛΟΥΗΣ Για φωνές, μεικτή χορωδία και συμφωνική ορχήστρα
- 2001 ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ Για φωνές, μεικτή χορωδία, αφηγητή και συμφωνική ορχήστρα
- 2003 ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ ΚΑΙ ΑΡΕΤΗ Όπερα, σε δύο πράξεις
- 1996 ΑΝΑ-ΓΕΝΝΗΣΗ Κρήτη ανάμεσα σε Βενετιά και Πόλη Μουσική παράσταση σε 2 πράξεις με 4 ενότητες
- 1998 ΦΙΛΟΙ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝΚύκλος τραγουδιών
- 1996 ΑΝΤΑΥΓΕΙΕΣ Ορχηστρικές μνήμες κινήσεων και εικόνων
- 1994 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΟΡΦΕΑ Για φωνές, μεικτή χορωδία, αφηγητή και συμφωνική ορχήστρα
- 1988 ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΔΟΜΗΝΙΚΟ ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟ (ΕΛ ΓΚΡΕΚΟ) Σουίτα με αναγεννησιακά όργανα
- 1983 ΣΕΙΡΗΝΕΣ Μουσικό ταξίδι σε τέσσερις εποχές, σε μορφή ορατορίου
- 1980 ΟΡΙΖΟΝΤΕΣΚύκλος τραγουδιών
- 1980 ΝΤΕΝΕΚΕΔΟΥΠΟΛΗ Μουσική παράσταση για παιδιά
- 1979 ΣΕΡΓΙΑΝΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ Κύκλος τραγουδιών σε 4 ενότητες
- 1978 WHO PAYS THE FERRYMAN? (Ο Βαρκάρης ) Μουσική για την ομότιτλη τηλεοπτική σειρά του BBC
- 1978 ΠΕΡΙΟΔΕΙΑ ΠΡΩΤΗ 13 συνθέσεις για ορχήστρα
- 1977 ΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ Λαϊκή Λειτουργία. Για φωνές, αφηγήτρια και ορχήστρα
- 1975 ΟΡΟΠΕΔΙΟ Μουσική συνομιλία
- 1974 ΘΗΤΕΙΑ Μουσικό έργο, σε εννέα μέρη σε μορφή άτυπης όπερας
- 1974 ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ Κύκλος τραγουδιών
- 1974 ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Λαϊκό μουσικό έργο με θεατρικού ύφους στιγμιότυπα
- 1973 Ο ΣΤΡΑΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΑΓΑΠΑΝΘΟΥΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ Για φωνές, χορωδία και ορχήστρα
- 1973 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ Σειρά τραγουδιών
- 1972 ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ Για φωνές και ορχήστρα
- 1972 ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΠΑΤΕΡΑ Κύκλος τραγουδιών
- 1970 ΧΡΟΝΙΚΟ Για φωνές και ορχήστρα
- 1969 ΗΛΙΟΣ Ο ΠΡΩΤΟΣ Για φωνές, αφηγητή, γυναικεία χορωδία και ορχήστρα
- 1961 ΘΗΣΕΑΣ Χορόδραμα
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
- 1975 Η ΕΛΛΑΔΑ ( ΛΕΝΓΚΩ )
- 1973 ΟΙ ΟΧΘΡΟΙ
- 1972 ΟΧΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ
- 1968 ΖΑΒΑΡΑ- ΚΑΤΡΑ - ΝΕΜΙΑ
- 1965 ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ
- 1964 ΓΚΡΕΜΙΣΜΕΝΑ ΣΠΙΤΙΑ
- 1964 ΚΑΡΑΒΙΑ
- 1964 Η ΚΟΡΗ ( ΜΑΥΡΟΜΑΝΤΗΛΟΥΣΑ )
- 1964 ΜΟΥΡΑΓΙΟ
- 1964 ΞΑΣΤΕΡΙΑ
- 1964 Ο ΠΡΑΜΑΤΕΥΤΗΣ
- 1964 ΠΟΥ ΕΙΣΑΙ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΑΝΟΙΞΗ
- 1960 ΑΝΙΣΤΟΡΩ ΤΗ ΜΟΝΑΞΙΑ
- 1960 ΓΑΛΑΖΙΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ
ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ
- 1989 ΘΕΣΜΟΦΟΡΙΑΖΟΥΣΕΣ του ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ
- 1993 ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ του ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ
- 1965 ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΟ ΚΟΡΔΕΛΑΚΙ του ΝΟΤΗ ΠΕΡΙΑΛΗ
- 1993 ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΥΡΟΝ,
- 1984 ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΘΥΕΛΑΣ
- 1977 ΚΡΑΥΓΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
- 1971 ΒΟΡΤΕΞ (ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΜΕΔΟΥΣΑΣ)
- 1968 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΣ ΑΠΟΛΛΩΝ
- 1967 Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
- 1966 ΔΙΧΑΣΜΟΣ
- 1963 ΜΙΚΡΕΣ ΑΦΡΟΔΙΤΕΣ
ΠΗΓΗ - ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
