Το καθιερωμένο ραντεβού με την ιστορία
Σε ρυθμούς Αποκριάς για άλλη μια χρονιά. Στην καρδιά του τρίτου μήνα, ενός έτους δίσεκτου που η διαφορετικότητά του το καθιστά παράξενο, γεμάτο λαϊκές αντιλήψεις και παραδόσεις. Με τον Φλεβάρη μεγαλύτερο κατά μία μέρα να αφήνει πίσω του την αρχή του Τριωδίου και τον Μάρτη να φτάνει μέχρι το μισό του γεμάτος καρναβαλικές εκδηλώσεις σ’ όλη τη χώρα. Σε καιρούς παράξενους, δύσκολους, με τους μηχανισμούς άμυνας του νεοέλληνα να κάμπτονται μπροστά στις επικρατούσες άσχημες συνθήκες, χωρίς όμως να χάνει το χιούμορ και την αισιοδοξία του.
Στο κατώφλι της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς και το Καλυβιανό Καρναβάλι δίνει για άλλη μια χρονιά το παρών, συνεχίζοντας να γράφει ιστορία για 62 χρόνια στα πολιτιστικά δρώμενα των Χανίων και όχι μόνο. Με τις ρίζες του να χάνονται στη δεκαετία του ’30, ξεκινάει μια πιο οργανωμένη πορεία στη δεκαετία του ’50 και στα τέλη της δεκαετίας του ’90 αγκαλιάζει τον τότε Καποδιστριακό Δήμο Αρμένων. Τα τελευταία χρόνια αποτελεί το κορυφαίο γεγονός χαράς και κεφιού ολόκληρου του Δήμου Αποκορώνου. Η παρέλαση των αρμάτων και των μασκαρεμένων λάμβανε χώρα πάντα την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς και την Καθαρά Δευτέρα. Την παρέλαση άνοιγε η Φιλαρμονική του Δήμου Χανίων γεγονός που δείχνει τη σημασία που έδινε όλος ο νομός αλλά και η πόλη των Χανίων για την εκδήλωση αυτή. Φυλλάδια με το πρόγραμμα του συνόλου των καρναβαλικών εκδηλώσεων περνούσαν από χέρι σε χέρι διαλαλώντας με αυτό τον τρόπο το μεγάλο γεγονός. Λογής-λογής διαφημίσεις πλαισίωναν το πρόγραμμα σε μια προσπάθεια εξεύρεσης οικονομικών πόρων για την όσο το δυνατόν αρτιότερη διοργάνωση του καρναβαλιού.
Οι αυτοσχεδιασμοί του… 1930
Στις αρχές του αιώνα εμφανίζονται οι πρώτοι μασκαράδες με αυτοσχέδιες στολές και προσωπεία. Με έντονα τα Διονυσιακά στοιχεία, οι μεταμφιεσμένοι γέμιζαν τα σοκάκια του χωριού και σκορπούσαν παντού το κέφι. Οι κάτοικοι τούς κερνούσαν με γλυκίσματα και σπιτικά εδέσματα. Μετά τη δύση του ήλιου, οι νεαροί του χωριού επισκέπτονταν τα σπίτια για να ανταλλάξουν ευχές για τη Σαρακοστή.
Την Καθαρή Δευτέρα, τη θέση των αρμάτων και των μασκαρεμένων, έπαιρνε η καμήλα με τον καμηλιέρη της και τα αλευρομουτζουρώματα. Νεαροί μεταμφιεσμένοι και βαμμένοι με φούμο και οικιακό λουλάκι, τραβώντας ένα ομοίωμα καμήλας, αλεύρωναν τους συγκεντρωμένους ντόπιους και επισκέπτες. Στη συνέχεια όλοι μαζί διασκέδαζαν στα καπηλειά και τις ταβέρνες της εποχής, ανοίγοντας τη Σαρακοστή με νηστίσιμους μεζέδες. Μαζί με τη διασκέδαση στο Βρυσάκι (παραλία Μαϊστράλι) και κοντά στην παραλία της Κυανής Ακτής, απαραίτητο ήταν και το πέταγμα του χαρταετού.
Η κηδεία του… 1953
Τις πρώτες πρωινές ώρες της τελευταίας Κυριακής των Αποκριών του 1953, ο αείμνηστος Κώστας Βλαχάκης, με αφετηρία το νεκροταφείο του χωριού, σχεδιάζει και φέρνει εις πέρας μια εικονική κηδεία, με στόχο να αποδείξει πόσο λίγο απέχει το δάκρυ από το γέλιο. Μετατρέπει με τους φίλους του ένα ταξί της εποχής - Αμερικάνικης κατασκευής - σε νεκροφόρα τοποθετώντας μέσα το μοναδικό φέρετρο που διέθετε τότε η εκκλησία για τους άπορους της εποχής. Μια ομάδα μαυροφορεμένων νέων, φορώντας μαντήλια, αρχίζουν να θρηνούν τον υποτιθέμενο νεκρό καθώς το ταξί διέρχεται από τους δρόμους του χωριού. Ο κόσμος βγαίνει αλλόφρων από τα σπίτια προσπαθώντας να αντιληφθεί το κακό που τους βρήκε μέρες γιορτινές. Η εικονική κηδεία γίνεται αντιληπτή και η καρναβαλική αυτή εκδήλωση θέτει τις βάσεις για την οργάνωση του πρώτου Καλυβιανού καρναβαλιού.
Η λαΐνα του… 1954
Το 1954, η ιδέα ενός πιο οργανωμένου καρναβαλιού είχε ωριμάσει. Το Ρεθεμνιώτικο καρναβάλι, δεν είχε ακόμα οργανωθεί και το Πατρινό αποτελούσε πρόκληση για τους ντόπιους. Με τη βοήθεια υλικών απλών, καθημερινής χρήσης, στήθηκε ο 1ος Καρνάβαλος. Ο δημιουργός τού 1ου Καλυβιανού Καρναβαλιού Νίκος Καλαϊτζάκης, έχοντας ακούσει για το φημισμένο Πατρινό καρναβάλι, αποφασίζει να κατασκευάσει τον πρώτο καρνάβαλο. Παίρνει μια λαΐνα (μεγάλη στάμνα) και ξεκινάει να δημιουργεί το κεφάλι του βασιλιά καρνάβαλου χρησιμοποιώντας χαρτί και γύψο. Το τοποθετεί πάνω σ’ ένα τετράτροχο καροτσάκι, απομεινάρι της Γερμανικής κατοχής και το προσαρμόζει σ’ ένα γαϊδουράκι. Ντύνεται ο ίδιος τελετάρχης και το πρώτο καρναβάλι είναι γεγονός. Σουλατσάρει στους δρόμους των Καλυβών, οι οποίοι είναι ασφυκτικά γεμάτοι και αποσπά το θερμό χειροκρότημα των θεατών.
Ήταν να μη γίνει η αρχή...
Ο Πατρινός επισκέπτης του… 1955
Ο βασιλιάς καρνάβαλος βγαίνει για δεύτερη χρονιά στους δρόμους των Καλυβών. Κατασκευάστηκε από ένα κεφάλι που το έστειλαν από την Πάτρα οι εκεί καρναβαλιστές. Παράλληλα ξεκινά η μεγάλη εκδήλωση της εκλογής της βασίλισσας του καρναβαλιού στο τότε κοσμικό κέντρο της εποχής «ΗΡΑΙΟΝ», ένα από τα λιγοστά προπολεμικά κέντρα στο νομό Χανίων. Μια μέρα πριν την παρέλαση, το Σάββατο το βράδυ, δινόταν μεγάλη χοροεσπερίδα με ορχήστρα. Μαζεύονταν όλες οι κοπέλες του χωριού και με τη βοήθεια επιτροπής εκλεγόταν η βασίλισσα, η οποία την επόμενη μέρα θα συμμετείχε στην παρέλαση με το ειδικά διαμορφωμένο άρμα. Στην εκλογή συμμετείχαν νέες κοπέλες της εποχής με τη συνοδεία νεαρών κατοίκων των Καλυβών, διασκεδάζοντας όλο το βράδυ με καντάδες και χορεύοντας ταγκό.
Για την ιστορία αξίζει να αναφερθούν τα ονόματα κάποιων από τις πρώτες βασίλισσες του Καλυβιανού καρναβαλιού.
· Μαργαρίτα Π. Ζιλιμπινάκη (βασίλισσα 1955)
· Μαίρη Α. Ζομπανάκη (βασίλισσα 1956)
· Μαγδαληνή Ν. Καντεράκη (βασίλισσα 1957)
· Μαρίκα Δ. Βλαμάκη (βασίλισσα 1958)
· Ειρήνη Ι. Ανδρουλάκη (βασίλισσα 1959)
· Λιλίκα Γ. Κοκολάκη (βασίλισσα 1960)
· Σπυριδούλα Κ. Μπλαβογιλάκη (βασίλισσα 1961)
· Κούλα Ι. Μουσουράκη (βασίλισσα 1962)
· Ειρήνη Γ. Κουμανδράκη ( βασίλισσα 1975)
(σσ. Οι χρονολογίες ενδέχεται να αποκλίνουν λίγο)
Ένα καρναβάλι χωρίς ντροπή το… 1957
Το καρναβάλι γίνεται πια τρόπος ζωής και οι συμμετοχές συνεχώς πολλαπλασιάζονται. Μαζί, αυξάνονται και τα έξοδα. Οι πόροι λιγοστοί και οι διοργανωτές καλούνταν να βρουν τρόπους για να εξασφαλίσουν χρήματα. Γνωστοί επιχειρηματίες των Χανίων, πληρώνουν διαφημίσεις των καταστημάτων τους οι οποίες συνοδεύουν το φυλλάδιο με το πρόγραμμα των εκδηλώσεων της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς. Λιγοστά τα χρήματα αλλά άκρως απαραίτητα για την σωστή οργάνωση. Αξίζει να αναφερθεί πως το καρναβάλι του 1957 κόστισε 30.000 δραχμές ενώ εισπράχθηκαν 32.700 δραχμές.
Ένας καρνάβαλος διαφορετικός το… 1958
Πέντε χρόνια ζωής και το καρναβάλι υπόσχεται τρελό ξεφάντωμα. Ξανά παρούσα και η Φιλαρμονική του Δήμου Χανίων. Απόδειξη της σπουδαιότητας της εκδήλωσης για το νομό Χανίων. Δώδεκα συνολικά άρματα και πεζοπόρες ομάδες. Τα μπαούλα ανοίγουν και πάλι, πολύχρωμα υφάσματα και προικιά βλέπουν το φως και η έμπνευση με τη δημιουργικότητα βγαίνουν πάλι στο προσκήνιο. Οι απαιτήσεις χρόνο με το χρόνο αυξάνονται, γεγονός που κάνει τις προετοιμασίες να διαρκούν περισσότερο. Ψυχή πλέον των καρναβαλιών είναι ο αείμνηστος ζωγράφος και καλλιτέχνης Μανώλης Ραυτόπουλος.
Καρναβαλίζοντας αδιάκοπα, φτάσαμε στο… 1974
Το καρναβάλι συνεχίστηκε με μικρά διαλείμματα λόγω, των κατά καιρούς, δύσκολων πολιτικών καταστάσεων. Μετά το τέλος της Δικτατορίας αναβιώνει ξανά με μπροστάρη τον «Μορφωτικό Σύλλογο Νεολαίας Καλυβών» με καλλιτεχνικό επιμελητή πάντα τον Μανώλη Ραυτόπουλο.
Συνεχής πορεία από το… 1996 μέχρι και σήμερα
Το Καλυβιανό καρναβάλι συνεχίζει να σκορπίζει κέφι και χαρά όχι μόνο την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς που πραγματοποιείται η μεγάλη παρέλαση αλλά και κατά τη διάρκεια του Τριωδίου που λαμβάνουν χώρα οι προκαρναβαλικές εκδηλώσεις.
Γυρίζοντας το ρολόι του χρόνου 62 χρόνια πριν, δεν θα μπορούσαν να φανταστούν οι δημιουργοί του πρώτου καρναβαλιού, την επιτυχημένη πορεία του μέσα στο χρόνο. Τότε που τα οικονομικά μέσα ήταν πενιχρά, μα το πείσμα για επιτυχία περίσσευε.
Ψυχή του Καλυβιανού καρναβαλιού σήμερα, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καλυβών «Μανώλης Ραυτόπουλος» και η νεολαία του Αποκόρωνα, με συμπαραστάτες και υποστηρικτές, τόσο ηθικά όσο και οικονομικά τον Δήμο Αποκορώνου, τοπικούς συλλόγους, φορείς και καταστηματάρχες.
Τα χρόνια περνούν, το Καλυβιανό καρναβάλι αντέχει στη φθορά του χρόνου και συνεχίζει την πορεία του, δίνοντας για άλλη μια χρονιά ραντεβού στο καθιερωμένο σημείο, την Κυριακή της Τυρινής στις 2.00 το μεσημέρι. Για λίγες ώρες απόδρασης από την ρουτίνα και την καθημερινότητα.
«…Και μη μας κρίνεις αυστηρώς αν δεν χαρείς μαζί μας
Είναι η Κωμόπολης μικρή και… άδειο το πουγγί μας...»
Μανόλης Ραυτόπουλος
Ευχαριστούμε θερμά τον Σπύρο Γ. Καστρινάκη, την Μαρία Μουσουράκη, την Ειρήνη Κοσμαδάκη, την Ειρήνη Μανανεδάκη, την Βαγγελιώ Ραυτοπούλου και τον Κώστα Γαβριλάκη για την ευγενική παραχώρηση φωτογραφιών από το αρχείο τους, για τις ανάγκες του αφιερώματος. Οι υπόλοιπες φωτογραφίες ήταν από το προσωπικό μου αρχείο.
