Μνήμη θυμάτων του ναυαγίου του πλοίου “Ηράκλειον” (1966) στη Φαλκονέρα αλλά και της αεροπορικής τραγωδίας (1969) σήμερα Δευτέρα 8 Δεκεμβρίου στα Χανιά.
ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΤΟΥ "Ε/Γ-Ο/Γ Ηράκλειο"
Το βράδυ στις 7 Δεκεμβρίου 1966 και ενώ οι καιρικές συνθήκες ήταν πολύ άσχημες, ανεμοι 9 μπωφορ, τούτο απέπλευσε στις 8.00 μμ από Σουδα Κρήτης για Πειραιά, με πιθανή καθυστερηση 2 ωρων για να παραλάβει την Νταλικα του θανατου όπως αργότερα χαρακτηρίσθηκε. (Βέβαια τότε δεν είχε ακόμη καθιερωθεί η τυχόν απαγόρευση απόπλου ανάλογα με την κλίμακα μπoφόρ, ίσχυε η κατ΄ επιλογή του Πλοιάρχου, όπως συνεχίζει να ισχύει σήμερα για εμπορικά πλοία και ιστιοφόρα).
Αφού απέπλευσε και ενώ αυτό έπλεε στη θαλάσσια περιοχή της Φαλκονέρας στο Μυρτώο Πέλαγος μέσα σε υψηλό κυματισμό με συνεχείς διατοιχισμούς (πλευρικές ταλαντώσεις κν. μποτζαρίσματα) το τελευταίο όχημα φορτηγό ψυγείο Νταλικα 5 τονων με φορτίο πορτοκαλια, που φορτώθηκε κάθετα προς το διάμηκες του πλοίου, είτε γιατί δεν είχε εχμαθεί ασφαλώς λόγω βιασύνης απόπλου μετά τη καθυστέρηση, είτε γιατί η έχμασή του ήταν χαλαρή, άρχισε αυτό να κινείται και να προσκρούει στους πλευρικούς καταπέλτες εκ των οποίων ο ένας, είτε γιατί δεν είχε ασφαλισθεί με τους πείρους (ή πεταλούδες) είτε γιατί αυτό είχε γίνει πλημμελώς, πιθανώς για τους ίδιους παραπάνω λόγους, σε κάποια στιγμή ο ένας πλευρικός καταπέλτης υποχώρησε και το φορτηγό ψυγείο έπεσε στη θάλασσα η οποία και κατέκλυσε στη συνέχεια όλο τον χώρο των οχημάτων.
Μετά την έξοδο του φορτηγου ψυγειου στην θαλασσα, το πλοιο ηλθε παλι στην θεση του και αιωρειτο στην επιφανεια της θαλασσας, σαν τους κλοουν στο τσιρκο χωρις μηχανες με μονο τις ηλεκτρογεννήτριες ασφαλείας σε ενεργεια για περιπου 15-20 λεπτα και κατοπιν λόγω της μεγάλης πλέον ελεύθερης επιφάνειας άρχισε το πλοίο να παίρνει πολύ μεγάλες κλίσεις οπου στο τελος βυθίστηκε, πρωτα με την πλώρη (κατά μαρτυρία ναυαγού).
Στις 02.06 το πρωΐ της 8ης Δεκεμβρίου 1966 ημέρα Πέμπτη ο συγκλονιστικός συνδυασμός του μορσικού αλφαβήτου: τρεις τελείες - τρεις παύλες - τρεις τελείες δηλαδή SOS διέγειρε τις ραδιοτηλεγραφικές συχνότητες της Μεσογείου. "SOS, από Ηράκλειον, στίγμα μας 36° 52' B., 24° 08 A., Βυθιζόμαστε".
Από τους 73 ναυτικούς (πλήρωμα) του πλοίου και τους 191 επιβάτες σώθηκαν μόνο 46, (16 απο το πληρωμα και 30 επιβατες), εκείνη την νύκτα σε 10 μόλις λεπτά χάθηκαν 217 ψυχές. Πλοίαρχος του μοιραίου αυτού πλοίου ήταν ο Εμμ. Βερνίκος. Σημειωση: Αν και ηταν ο πρωτος που επεσε στην θαλασσα φέροντας σωσίβιο, οπως ειπαν οι διασωθεντες αξιωματικοι, ποτε δεν βρεθηκε ο ιδιος η το πτωμα του.
Χρονικό διάσωσης
Δύο φορές επαναλήφθηκε το σήμα κινδύνου και ακολούθησε ....σιγή. Το υποτυπώδες τότε τμήμα επικοινωνιών του Υπουργείου Ναυτιλίας εις μάτην προσπαθούσε αναζήτηση πλοίων στη γύρω περιοχή του ναυαγίου, τα Λιμεναρχεία, Πειραιώς, Σύρου και Κρήτης ανέφεραν αδυναμία αποστολής μέσων για παροχή βοήθειας αφού ούτε και ρυμουλκά για τέτοιες ανάγκες υπήρχαν. Δυστυχώς ούτε το Ε/Γ-Ο/Γ ΜΙΝΩΣ, που έπλεε 15 μίλια βορειότερα "άκουσε" το σήμα κινδύνου. Στις 02.30 ενημερώνεται ο τότε Αρχηγός του Λιμενικού Σώματος για το τραγικό συμβάν και βεβαίως με όλες τις δυσχέρειες που το συνόδευαν. Ακολούθως ενημερώνεται ο Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας και εκείνος με την σειρά του ενημερώνει τον Υπουργό Εθνικής Αμύνης. Το τότε Αρχηγείο Ναυτικού (Πλατεία Κλαυθμώνος) αναφέρει ότι πολεμικό πλοίο που βρίσκεται στη Σύρο με σβηστές μηχανές θα χρειασθεί τουλάχιστον 3-4 ώρες για απόπλου συν εκείνες τις ώρες για να φθάσει στο τόπο του ναυαγίου. Οι ώρες περνούν και η αγωνία αρχίζει να κορυφώνεται, κάποια πλοία που έλαβαν το σήμα δηλώνουν αλλαγή πορείας τους προς το στίγμα του Ηράκλειον, απέχουν όμως πολύ, κάποια ανατολικά των Κυκλάδων, άλλο δυτικά της Καλαμάτας, και δύο αγγλικά πολεμικά ΒΑ της Κρήτης. Στις 04.30 εμπλεκόμενοι Αρχηγοί και Υπουργοί βρίσκονται στις Υπηρεσίες για άμεση ενημέρωση ενώ δίδεται εντολή απόπλου στο Α/Γ ΣΥΡΟΣ του τότε Β.Ν. Γύρω στις 05.30 αποφασίζεται η γνωστοποίηση του συμβάντος στον τότε Πρωθυπουργό, με όλες τις εξελίξεις και τις επιμέρους αδυναμίες. Μετά από κάποιες ενημερώσεις για τον μεγάλο χρόνο προσέγγισης των πλοίων που είδη προστρέχουν, γύρω στις 06.00-06.30 ο τελευταίος ενημερώνει τον Βασιλέα Κωνσταντίνο στο Τατόι. Τότε ενημερώνεται και το Αρχηγείο Αεροπορίας. Στις 07.20 μια Ντακότα απογειώνεται από τo πολεμικό αεροδρόμιο της Ελευσίνας και λίγα λεπτά μετά την ακολουθούν άλλες δύο.
Στις 09.45-10.00 η πρώτη Ντακότα φθάνει κοντά στο στίγμα όπου και εντοπίζει το φορτηγό ψυγείο να επιπλέει, συνάμα στον ορίζοντα φαινόταν καθαρά το Αγγλικό Ν/Κ ASHTON που έσπευδε ολοταχώς. Τότε η Ντακότα άρχισε τους "κύκλους έρευνας - διάσωσης" σε συνεχώς μικρότερο ύψος όταν ακούσθηκε ο πιλότος της δεύτερης Ντακότας σχεδόν να προστάζει: Μεγαλειότατε η πτήση σας είναι επικίνδυνη, πάρτε γρήγορα ύψος! Ο Κυβερνήτης του ASHTON αντιλαμβανόμενος περί τίνος πρόκειτο ακούγεται να δηλώνει: "Μεγαλειότατε η ASHTON στις διαταγές Σας" Και η απάντηση –«Ευχαριστώ, ακολούθα με....» και άρχισαν οι ρίψεις καπνογόνων και σωσιβίων, όπου, από αέρος, εντοπίζονταν ναυαγοί.
Στις 12.00 το τραγικό συμβάν έχει μαθευτεί σχεδόν σ΄ όλο το Πειραιά, πρώτοι οι συγγενείς που περίμεναν το πρωΐ το πλοίο έχουν συγκεντρωθεί μπροστά στο κτίριο των Τυπάλδων στην ακτή Τζελέπη (το γνωστό κτίριο από τα κινηματογραφικά έργα) και προσπαθούν να μάθουν γιατί αυτή η καθυστέρηση, δεν θέλουν να πιστέψουν τίποτε άλλο. Άλλοι που μόλις έκαναν τα ψώνια τους στη τότε Δημοτική αγορά (δίπλα στο λιμάνι) προστίθονταν με τους περαστικούς σε μικρές ομάδες γύρω απ΄ το λιμένα.
Στις 17.00 οι σειρήνες 10-12 ασθενοφόρων από την Αθήνα, μέσω της οδού Πειραιώς κατέρχονται τις οδούς Γούναρη και Εθνικής αντιστάσεως προσθέτοντας άλλη μια νότα στις τραγικές εκείνες στιγμές της αναμονής του πρώτου καταφθάνοντος πλοίου με ναυαγούς, ενώ άλλα 7-8 ασθενοφόρα από την Τερψιθέα (Πειραιά), που ήταν ο σταθμός Πρώτων Βοηθειών του Πειραιά, κινούνται προς τον Άγιο Νικόλαο, όπου εκεί θα προσέγγιζε τελικά το πλοίο.
Η κυκλοφορία μπροστά στο Τελωνείο Πειραιά και γύρω από την εκκλησία του Αγ. Νικολάου είχε διακοπεί, όχι από την Τροχαία, αλλά από τον κόσμο που με βουρκωμένα μάτια και ένα συγκρατημένο κλαυθμό περίμεναν.... Κάποια στιγμή εμφανίσθηκαν πέντε νεκροφόρες και ο κλαυθμός ξέσπασε.... Ώρα 19.00 έχει πια νυχτώσει και το Ν|Κ "ASHTON" εισήλθε αργά αργά στο λιμένα του Πειραιά που μετέφερε 2 διασωθεντας ναυτες, τον Αντωνιο Καμπουρη και Δημητριο Οικονομου απο την Σητεια Κρητης, καθως και νεκρους.
Τρεις σειρές κιγκλιδωμάτων στάθηκαν αδύνατον να συγκρατήσουν το γογγυτό όλου εκείνου του πλήθους που δεν γνώριζε τίποτα για τα προσφιλή τους πρόσωπα, αφού δεν είχε γίνει καμιά ανακοίνωση και ούτε τα ονόματα των διασωθέντων είχαν δοθεί στη δημοσιότητα. Το ίδιο βράδυ παρασημοφορήθηκε ο Κυβερνήτης του ΝΚ "ASHTON" από τον Βασιλέα. Την επόμενη μέρα το Βασιλικό ζεύγος συνοδευόμενο από τον Πρωθυπουργό και από 2-3 Υπουργούς επισκέφθηκαν ναυαγούς στο Τζάνειο Νοσοκομείο Πειραιώς στον Ευαγγελισμό και στον Ερυθρό Σταυρό που είχαν επίσης εισαχθεί.
Μετά το τραγικό αυτό ναυάγιο καθορίστηκαν μελέτες για δημιουργία επί τούτου θαλάμων επιχειρήσεων έρευνας διάσωσης τόσο στο ΥΕΝ όσο και στη Ναυτική Διοίκηση Αιγαίου, επίσης τότε καθορίστηκε ο θεσμός του "Σκοπούντος πλοίου" (ένα πολεμικό πλοίο από κάθε κατηγορία θα κάνει επιφυλακή 24ωρης ετοιμότητας στο Ναύσταθμο) καθώς και ο καθορισμός άδειας απόπλου σύμφωνα με τις υφιστάμενες κάθε φορά καιρικές συνθήκες και όχι "Κατά κρίσιν πλοιάρχου".
Βέβαια η παρουσία του Βασιλέως στην έρευνα δεν ήταν για λόγους εντύπωσης και δημιουργίας ευμενών σχολίων όπως τις απέδιδαν τότε οι εφημερίδες, αλλά για λόγους κατάρριψης ισχυρισμών της Τουρκίας που από το 1963 σε διεθνή φόρα υποστήριζε ότι η Ελλάδα αδυνατεί να παράσχει βοήθεια σε κινδυνεύοντα σκάφη στο Αιγαίο, και που δεν είχαν ποτέ δημοσιευθεί από τον ελληνικό τύπο στο εσωτερικό.
Τα πλοία που προσέτρεξαν τότε στο ναυάγιο ήταν το Ε/Γ-Ο/Γ ΜΙΝΩΣ της εταιρείας Ευθυμιάδη, που ακολουθούσε το ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ, είχε αποπλεύσει μετα τον αποπλου του ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ απο τα ΧΑΝΙΑ Κρητης. Επισης το ΧΑΝΙΑ πλοίο της ίδιας εταιρείας του ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ, το Φιλανδικό NULA, το Δ/Ξ ALDEBARAN (Ελληνικό), το ρωσικό Φ/Γ ΟΥΡΙΣΚ, το Πολωνικό Φ/Γ VAKO, το Αγγλικό ναρκαλιευτικό ASHTON, το Αγγλικό Α/Τ LEVERTOG, και το Ελληνικό Α/Γ ΣΥΡΟΣ του Β.Ν.
* Υπ΄ όψη ότι σε ανατροπή πλοίου οι εσωτερικοί διάδρομοι γίνονται πλευρικοί τοίχοι και οι πλευρικοί τοίχοι(Μπουλμέδες) διάδρομοι, κάθε δε εσωτερικός κάθετος διάδρομος, προς το διάμηκες του πλοίου, μετατρέπεται σε κενό, ίσου βάθους με το μήκος του. Και οι εγκλωβισμένοι στις καμπίνες ακολούθησαν ....
Μαρτυρία ναυαγού
Ακολουθεί η μαρτυρία του ναυαγού Α. Καμπούρη, κατοικο Αθηνων που τον αντελήφθηκε το ρωσικό πλοίο Φ/Γ ΟΥΡΙΣΚ και ειδοποίησε το ASHTON το οποίο τελικά τον διέσωσε: "Οι διασωθεντες ναυτες πιλοταρησαν το "ΑSHTON", Αγγλικο ναρκαλιευτικο υπο την επιβλεψην του πλοιαρχου, μεσα στο λιμανι Πειραιως. Οταν το ΝΚ "ΑSHTON" εισερχοταν στην εισοδο του λιμανιου στον Φαρο ηταν καποιος σκαρφαλωμενος και μας ρωτησε που πηγαινουμε επειδη ειδε το πολεμικο πλοιο, του ειπα οτι ημαστε ναυαγοι του "Ηρακλειον". Mετα την πλευρηση του "ASHTON" στο λιμανι του Πειραια, δεν επετραπη η εξοδος των διασωθεντων ναυτων εκτος του πλοιου, πριν την αποβίβαση των νεκρων (Ναυτικος κανονας). Θαμπωσαν τα ματια μας οταν ανεβηκαμε στο καταστρωμα και αντικρίσαμε το πληθος που περιμενε στην ακτη, στραβωθηκαμε απο τα φλας των δημοσιογραφων. Δεν ξεραμε οτι ημασταν οι πρωτοι που μπηκαν στο λιμανι αν και ημασταν οι τελευταιοι που περυσυνελλεξαν, ισως γιατι το ναρκαλιευτικο ειχε μεγαλυτερη ταχυτητα.
Πρεπει να σημειωθει οτι ο Πλοιαρχος του "ASHTON" ειπε οτι ηλθε απο την ΚΥΠΡΟ μολις ελαβε το SOS, αλλα γυρισε πισω γιατι δεν ειχε το ακριβες στιγμα, χασημο πολυτιμης ωρας ασφαλως για τους ναυαγους. Ξαναγυρισε και μαζεψε πιο πολλα πτωματα απο ζωντανους. Το χαρακτηριστικο της ημερας ηταν οτι ενω ελαβε το SOS ο ναυτης της βαρδιας ενος απο τα διανυκτερευοντα φυλακια, ειχε λαβει διαταγη να μην ξυπνησει τον ανωτερο του πριν τις 6.00 το πρωι, μην ξεχναται οτι τα πολεμικα πλοια διασωσης χρειαζονται 2-3 ωρες να ζεσταθουν (Παλαιότερα για να "σηκώσουν ατμό"). Οταν ηλθε ο τοτε βασιλευς Κωνσταντινος στο ΤΖΑΝΕΙΟΝ και μας επισκευτηκε του ειχα πη οτι περασε απο πανω μου 2 φορες και επειδη φορουσα μπλε σκουρα μπλουζα την εβγαλα και εμεινα με το ασπρο φανελλακι για να με δη, επειδη στο σημειο που ημουν δεν υπηρχαν σωστικα πλοια, τα εβλεπα πολυ μακρια μου. Χρωσταω την ζωη μου στον ηρωα που με σηκωσε απο το κρεββατι με το ζορι και περιμενε στην καμπινα μου απεξω μεχρι να σηκωθω, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΤΣΑΓΓΑΡΙΔΗ και τον Κον ΔΗΜΗΤΡΙΟΝ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ δευτερον πατερα μου που με βοηξησε να πεσω στην θαλασσα εκεινη την κρισιμη ωρα του ναυαγιου.
Αντωνιος Καμπουρης.........
Ναυπηγήθηκε το 1949 στη Γλασκόβη της Σκοτίας για λογαριασμό αγγλικής εταιρείας ως δεξαμενόπλοιο. Είχε χωρητικότητα 8.922 κόρων, μήκος 498 πόδια, πλάτος 60 πόδια, και βύθισμα 36 πόδια ενώ έφερε μηχανή ατμοστροβίλων που του έδινε ταχύτητα 17 κόμβων. Το αρχικό του όνομα ήταν "Leicestershire" (Λέστερσιάϊαρ).
Το 1964 μετά από μετασκευή σε φέρι-μποτ, περιήλθε στην εταιρεία των Αδελφών Τυπάλδου που υψώνοντας την Ελληνική σημαία νηολογήθηκε στον Πειραιά με αριθμό Ν.Π. 2562 και το επόμενο έτος (1965) δρομολογήθηκε στις ακτοπλοϊκές γραμμές Πειραιά - Κρήτης.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ / ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ
ΦΩΤ ΑΡΧΕΙΟ 3 ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ
