Σήμερα τα ελαιοραβδιστικά αντικατέστησαν τα κατσούνια και τις τέμπλες, τα αγροτικά 4χ4 τα γαϊδουράκια και μουλάρια για τις μεταφορές. Όσον αφορά δε την έκθλιψη του ελαιόκαρπου και την εξαγωγή του ελαιόλαδου αντί για τις φάμπρικες της παλιάς εποχής υπάρχουν ελαιοτριβεία σύγχρονα, με αναβατόρια, καθάρισμα από φύλλα και κλαδάκια, πλύσιμο, ζύγισμα του ελαιόκαρπου, σπαστήρα για το λιώσιμο του, και μεγάλες σκάφες(μαλλακτήρες), περιεκτικότητας μέχρι και 900 κιλά ελαιόκαρπου. Στη συνέχεια σύγχρονα μηχανήματα για το διαχωρισμό του λαδιού από τον κατσίγαρο με κατάληξη στον τελευταίο ελαιοδιαχωριστήρα και από εκεί ή στα δοχεία του παραγωγού ή στις τεράστιες δεξαμενές του ελαιοτριβείου.
Τ Ο Λ Ι Ο Μ Α Ζ Ω Μ Α - Ο Ι Φ Α Μ Π Ρ Ι Κ Ε Σ
Όπως γινόταν πριν 60 και πλέον χρόνια στο χωριό μου ,
Απίδι Σητείας.
Πέρασε το Φθινόπωρο με ήλιο και με μπόρες,
τώρα του λιομαζώματος εφτάσανε οι ώρες.
Τα λιόφυτα θα πιάσουνε όλοι μικροί μεγάλοι,
για να ραβδίσουν τσι ελιές, να βγάλουνε το λάδι.
Παίρνουνε τσι ανάπλες τους, τσουβάλια και κατσούνια,
τσ’ ελιές τους να μαζέψουνε, τα πιο καλά μαξούλια.
Στο λιόφυτο σα φτάσουνε, στρώνουνε τσι ανάπλες,
αρχίζουν τον αγώνα τους, δεν είν’ καιρός για ξάπλες…
Οι μαυρομάτες οι ελιές στσ’ ανάπλες όλες πέφτουν,
είν’ ώριμες και φαίνεται το λάδι τους το έχουν.
Όλη τη μέρα ράβδισμα το βράδυ τσι λιχνάνε,
πρέπει να είναι καθαρές στη φάμπρικα σαν πάνε.
Και τα παιδιά στο λιόφυτο τσ’ ελιές χαμολογούνε,
το λάδι είναι ακριβό, δεν πρέπει να χαθούνε.
Βραδιάζει, ο ήλιος χάνεται στη μακρινή τη δύση,
το συνεργείο γρήγορα στο σπίτι θα γυρίσει.
Θα ξεφορτώσει τσι ελιές, το σημερνό τους κόπο,
ετούτες είναι οι δουλειές στον εδικό τους τόπο.
Σα θα ραβδίσουνε πολλές, στη φάμπρικα τσι πάνε,
να βγάλουν λάδι νόστιμο, που θέλουνε να φάνε.
Σ’ ένα πατάρι ξύλινο είναι η κοφινίδα,
θα ανεβάσει τσι ελιές εργάτης, όπως είδα.
Ξύλινη σκάλα θ’ ανεβεί τσουβάλια φορτωμένος,
σκληρή απού ‘ ναι η δουλειά, μα είναι μαθημένος.
‘Πο κάτω από το ξύλινο εκείνο το πατάρι
είναι το Κ ά σ τ ρ ο ή Κ ά σ τ ρ ι, α λ ώ ν ι όπως το πάρει.
Μέσα σ’ αυτό γυρίζουνε μυλόπετρες μεγάλες,
μουλάρια βοηθούν σ’ αυτό, ήταν δουλειές τους άλλες.
Απ’ την κοφινίδα οι ελιές πέφτουνε λίγες-λίγες,
στ’ αλώνι οι α λ ε τ ρ ο υ γ ό π ε τ ρ ε ς τις λιώνουνε κι εκείνες.
Σαν κρέμα γίνουντ’ οι ελιές, ψύχα θαρρώ τη λέγουν,
από μια τρύπα τ’ αλωνιού βγαίνει και τη μαζεύουν.
Ο φαμπρικάρης από κειά τη βάζει στσοι μ π ο ξ ά δ ε ς,
με τέχνη τσοι τοποθετεί σε στοίβα σαν ομάδες.
Είναι στο π ι ε σ τ ή ρ ι ο, σε λίγο θα πιέσει,
απ’ τσοι μποξάδες γρήγορα το λάδι μας θα τρέξει.
Για να πιέσει τσι ελιές το π λ α κ ω τ ά ρ ι πρέπει
να κατεβεί σιγά – σιγά κι ο φαμπρικάρης βλέπει.
Βλέπει πως θέλει δύναμη, δε φτάνουνε τα χέρια,
ξύλα χοντρά τον βοηθούν, για να πιέσει πλέρια.
Χοντρό δοκάρι βάνουνε, σπρώχνουν, όσο μπορούνε,
γιατί οι μποξάδες σίγουρα πολύ θα πιεστούνε.
Ο μ π ο τ ζ α ρ γ ά τ η ς είν’ αυτό το δυνατό δοκάρι,
που βγάνει «ασπροπρόσωπο» τον κάθε φαμπρικάρη.
Μ’ ένα δοχείο πού και πού ρίχνουν ζεστό νεράκι,
να βοηθήσει και να βγει περσότερο λαδάκι.
Το λάδι κι ο κατσίγαρος πέφτουνε στη τ ζ ι σ β έ ρ α
και από κει μαζεύουνται όλα μέσ’ την κ α σ έ λ α.
Στον πάτο πάει κατσίγαρος, έχει πολύ νεράκι,
απάνω συγκεντρώνεται το νόστιμο λαδάκι.
Μ’ ένα δοχείο ειδικό που κ ά ρ τ ο τόνε λένε,
μαζεύουνε ‘πιτήδεια, όλο το λάδι θένε.
Από κατσίκας δέρματα τ ο υ λ ο ύ μ ι α είν’ φτιαγμένα,
με λάδι τα γεμίζουνε τ’ ασκιά καθαρισμένα.
Ζυάζονται στον κ α μ π α ν ό κι ο φαμπρικάρης βλέπει
πόσα τα α ξ α γ ι ά τ ι κ α, που θα τα πάρει πρέπει.
Μουλάρια τα φορτώνονται, στο σπίτι τα πηγαίνουν,
στο λαδοπίθαρο εκειά τουλούμια τα φκαιρένουν.
Έτσι θα έχει ο γεωργός λάδι όλο το χρόνο,
να τρώει η οικογένεια, γι αυτό πασχίζει μόνο.
Ευλογημένος ο καρπός, που βγάζει ντο το λάδι
και βάνομε στο λύχνο μας, όντε θα γίνει βράδυ.
Ν’ αχνοφωτίζει γύρω ντου πάνω στον κ α ν τ η λ ι έ ρ η,
στσ’ αποσπερίδες η κερά ίντα καλά θα φέρει;
Μπροστά σ’ εικόνα ακοίμητο ανάβει το καντήλι,
να μας φυλάγει ο Χριστός, η Παναγιά κι Αγίοι.
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Σ Ε Μ Μ. Α Υ Γ Ο Υ Σ Τ Ι Ν Α Κ Η Σ
συνταξιούχος δάσκαλος
