Το καλοκαίρι του 1945 ο πρωθυπουργός Πέτρος Βούλγαρης συγκρότησε μια επιτροπή για να καταγράψει τις θηριωδίες των Γερμανών στα χωριά της Κρήτης. Την «Κεντρική Επιτροπή Διαπιστώσεως Ωμοτήτων εν Κρήτη» αποτελούσε ο Νίκος Καζαντζάκης, οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι Ιωάννης Κακριδής και Ιωάννης Καλιτσουνάκης καθώς και ο φωτογράφος Κωνσταντίνος Κουτουλάκης.
Η καταγραφή ξεκίνησε στις 29 Ιουνίου και ολοκληρώθηκε στις 6 Αυγούστου 1945. Η επιτροπή επισκέφτηκε 76 πόλεις, χωριά και οικισμούς της Κρήτης και συναντήθηκε με χιλιάδες άντρες και γυναίκες κάθε ηλικίας. Στην έκθεση την οποία συνέταξε γίνεται αναλυτική καταγραφή των εκτελέσεων και των καταστροφών σε κάθε χωριό. Ένα απόσπασμα από την έκθεση για το χωριό Βρύσες. Βρύσες: «… Το χωρίον εκυκλώθη και αυτό από βαθείας πρωίας. Οι Γερμανοί εισελθόντες διέταξαν γενικήν συγκέντρωσιν των κατοίκων. Εκ των νεωτέρων ανδρών εξετελέσθησαν 30, 8 δε ακόμη απεστάλησαν εις το Καρδάκι προς συμπλήρωσιν, μεταξύ των οποίων ο ιερεύς του χωρίου Συμεών Δρετουλάκης. Οι λοιποί εφυλακίσθησαν εις το Ρέθυμνον. Τα γυναικόπαιδα και οι γέροντες, δερόμενοι και προπηλακιζόμενοι ωδηγήθησαν εις το χ. Μέρωνας, οπόθεν διεσκορπίσθησαν εις άλλα γειτονικά χωρία. Η λεηλασία των Βρυσών διήρκεσεν 8 ημέρας. Μετά ταύτα κατεστράφησαν αι οικίαι των 77 εν όλω…» Η έκθεση της Κ.Ε.Δ.Ω.Κ δεν παραδόθηκε στο Υπουργείο Τύπου και το έργο της Επιτροπής για πολλά χρόνια έμεινε αναξιοποίητο. Η έκθεση θα εκδοθεί 38 χρόνια μετά, το 1983 από τον Δήμο Ηρακλείου και όχι από κρατικό φορέα όπως ίσως θα περιμέναμε. Ο Καζαντζάκης δεν αρκείται μόνο στην έκθεση που συντάσσει με τους Κακρίδη και Καλιτσουνάκη, αλλά θα γράψει και ένα δικό του κείμενο, ένα ύμνο προς του Κρητικούς. Το κείμενο θα παρουσιαστεί σε ομιλία του στον Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθηνών το Δεκέμβριο του 1945. Θα εκδοθεί το 1966 σε μια έκδοση του δήμου Ηρακλείου για την Μάχη της Κρήτης.
Ένα απόσπασμα από την ραδιοφωνική του ομιλία που αναφέρεται στους Κρητικούς και μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση: «Τα περισσότερα χωριά στην Κρήτη χάθηκαν, οι περισσότεροι άντρες σκοτώθηκαν γιατί φιλοξενούσαν Άγγλους. Σ’ ‘ένα χωριό, τα Μεσκλά, είδα μια μάνα που της είχαν σκοτώσει τους δυο γιούς της γιατί είχε σπίτι της κι έκρυβε 9 μήνες δυο Άγγλους στρατιώτες. Το μαθαν αυτό οι Γερμανοί κι ήρθαν, της έκαψαν το σπίτι, της σκότωσαν τους γιούς της, και τώρα στέκονταν απόξω από τα χαλάσματα λιγνή, χαροκαμένη, με τα μάτια όλο φλόγα και μου μιλούσε. -Το ίδιο βράδυ που σκότωσαν τους γιούς μου πέρασαν νύχτα βαθειά δυο Εγγλέζοι που τους κυνηγούσαν οι σκύλοι οι Γερμανοί. Κάπνιζε ακόμα το σπίτι μου, μα εγώ είχα τρυπώξει σε μια γωνιά και έκλαιγα. Με άκουσαν οι Εγγλέζοι, ζύγωσαν. Ψωμί, μου φώναξαν, ψωμί! Οι χωριανοί μού είχαν δώσει μια κουλούρα κριθαρόψωμο μα εγώ δεν είχα όρεξη να φάω, δεν κατέβαινε η μπουκιά από το λαιμό μου. Τους έδωκα το ψωμί. Κρύωναν, τους έδωκα και μια κουβέρτα που μου είχαν δώσει, βγήκα από τη γωνιά, τους έβαλα να κοιμηθούν. -Γιατί τάκαμες όλα αυτά; ρώτησα. Οι Εγγλέζοι δε φταίγαν που σκότωσαν τους γιούς σου; -Τόκανα, αποκρίθηκε, γιατί είχαν κι αυτοί μανάδες, κατέχω ήντα θα πει πόνος της μάνας. Ανθρωπιά μεγάλη είναι τούτη, η μεγάλη ψυχή νικάει τον πόνο τον ατομικό και τον πιο φοβερό. Άκουγα τη γριά και τα μάτια μου βούρκωναν.» Σ’ ‘ένα χωριό, τα Μεσκλά, είδα μια μάνα που της είχαν σκοτώσει τους δυο γιούς της γιατί είχε σπίτι της κι έκρυβε 9 μήνες δυο Άγγλους στρατιώτες. Το μαθαν αυτό οι Γερμανοί κι ήρθαν, της έκαψαν το σπίτι, της σκότωσαν τους γιούς της, και τώρα στέκονταν απόξω από τα χαλάσματα λιγνή, χαροκαμένη, με τα μάτια όλο φλόγα και μου μιλούσε.
Σ’ ‘ένα χωριό, τα Μεσκλά, είδα μια μάνα που της είχαν σκοτώσει τους δυο γιούς της γιατί είχε σπίτι της κι έκρυβε 9 μήνες δυο Άγγλους στρατιώτες. Το μαθαν αυτό οι Γερμανοί κι ήρθαν, της έκαψαν το σπίτι, της σκότωσαν τους γιούς της, και τώρα στέκονταν απόξω από τα χαλάσματα λιγνή, χαροκαμένη, με τα μάτια όλο φλόγα και μου μιλούσε. Τα Μεσκλά σήμερα Τα Μεσκλά βρίσκονται σε υψόμετρο 200μ. στο νομό Χανίων, 20χλ ΝΔ της πόλης των Χανίων. Διοικητικά ανήκουν στο Δήμο Μουσούρων και σύμφωνα με την καταγραφή του 2001 ο πληθυσμός ήταν 406 κάτοικοι.
Έψαξα την τελευταία είδηση που αφορά το χωριό με αφορμή το απόσπασμα. Είναι η παρακάτω από τον Ριζοσπάστη. Δημοσιεύτηκε πριν 5 ημέρες: Χωρίς γιατρό έχουν μείνει εδώ και δύο μήνες οι κάτοικοι στα Μεσκλά και τα γύρω ορεινά χωριά, όπως καταγγέλλει ο Αγροτικός Σύλλογος Μεσκλών. Οι χωριανοί αναγκάζονται να κατεβαίνουν στα Χανιά και να πληρώνουν 10 ευρώ, συν τα έξοδα μετακίνησης, κάθε μήνα για να γράφουν τα απαραίτητα γι' αυτούς φάρμακα. «Αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί και απαιτούμε από τις αρμόδιες αρχές να πάρουν τα απαραίτητα μέτρα ώστε να υπάρχει γιατρός στο χωριό, σημειώνει ο Αγροτικός Σύλλογος.
Πηγή: www.lifo.gr
