Η επίσημη ονομασία είναι ξομπλιαστής γαμοκουλούρας. Σύμφωνα με το λεξικό ξόμπλι σημαίνει: πρότυπο, παράδειγμα / σχέδιο, στόλισμα / κέντημα / απόδειξη / (μεταφορικά) κακολογία, κουτσομπολιό.
Στη δική μας περίπτωση το ξόμπλι είναι το σχέδιο το στόλισμα με το οποίο κοσμούσαν οι νοικοκυρές το γαμήλιο αυτό ψωμί, το οποίο αναφέρεται και ως το ξομπλιαστό περίτεχνο κουλούρι της νύφης. Στις περισσότερες περιοχές της Κρήτης ζυμώνουν αυτά τα ψωμιά και στον αρραβώνα και τα προορίζουν για δώρο προς το γαμπρό ή τη νύφη.
Στα ορεινά χωριά της Πεδιάδας το ψωμί ζυμωνόταν από την ως τότε λογοστεμένη νύφη, που έπρεπε να φτιάξει δύο μεγάλα ψωμιά, συνήθως εφτάζυμα και να σχηματίσει στο καθένα με ζυμαρένιο κορδόνι το αρχικό γράμμα του ονόματος της και το αρχικό του αρραβωνιαστικού. Σε άλλα χωριά έγραφαν και των δύο τα αρχικά σε ένα ψωμί. Στο Λασίθι το γαμοκούλουρο ήταν εφτάζυμο. Ένα έθιμο ήθελε τους καλεσμένους να πηγαίνουν στο σπίτι της νύφης πάνω σε άλογα. Όποιος έφτανε πρώτος ήταν ο νικητής, έπαιρνε το γαμοκούλουρο.
Η ξομπλιαστή, τώρα, γαμοκουλούρα είναι τόσο στολισμένη με τα διάφορα σχέδια, που μοιάζει κεντημένη. Συνήθως, την κοσμούν τα σύμβολα της ευγονίας, δηλαδή τα ρόδια, τα σταφύλια και τα κουκουνάρια. Για να γυαλίσουν τα ψωμιά αυτά τα περνάτε μόλις τα βγάλετε από το φούρνο με κρύο νερό. Οι γαμοκουλούρες μπορούν να φυλαχθούν και ως διακοσμητικές, αφού ξεραθούν στον καθαρό αέρα.
